Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1867 - 7 Ağustos 1922[1]), 1914-1916 yılları arasında şeyhülislamlık yapmış, Osmanlı din ve siyaset adamı.
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi | |
|---|---|
 Adliye Nazırı ve Şura-yı Devlet Reisi Hayri Bey | |
| Doğum |
1867 Trablusgarp |
| Ölüm |
7 Ağustos 1922 Ürgüp |
| Eğitim | İstanbul Hukuk Mektebi |
| Meslek | Müderris, Şeyhülislam |
1867 yılında Trablusgarp vilayeti Evkaf Müdürü Abdullah Avni Efendi'nin oğlu olarak doğdu. Ailesi ilmiye sınıfına mensuptu. İlk öğrenimini aile içinde ve özel derslerle tamamladıktan sonra, 1883'te İstanbul'a giderek Fatih Başkurşunlu Medresesine kaydoldu.
1869'da memleketi Ürgüp'e dönerek, ardından Kayseri'ye geçti. Kayseri'de Yağmurlu Medresesi’nde derslerine devam etti. Ardından yine İstanbul'da Başkurşunlu Medresesi’nde sekiz yıl eğitim gördü. Medreseden sonra kaydolduğu İstanbul Hukuk Mektebi'ni de bitirerek Bursa'da müderris olarak memuriyet hayatına başladı. İlk görevinden sonra adliyeye geçerek II. Meşrutiyet'e kadar sırasıyla Maraş, Trablus ve Lazkiye'de çeşitli görevlere getirildi. Ardından tayin edildiği Selanik'te genç subay ve aydınların kurdukları siyasi oluşumlara yaklaştı ve bazılarına fiilen katıldı. Selanik'te ceza reisi iken İttihat Terakki Cemiyeti bünyesine girdi. Meşrutiyet'in ilanından sonra Niğde mebusu olarak Meclis-i Mebûsana girdi. Bu arada Darülfünun'da müderrisliğe devam etti. 1912'de tekrar Niğde mebusu olarak Meclis-i Mebûsana girdi.
İbrahim Hakkı Paşa kabinesinde Dahiliye, Orman ve Meadin nezaretlerinde vekaleten bulunan Hayri Efendi, Küçük Mehmed Said Paşa'nın kabinesinde Adliye Nezareti ve Şurayı Devlet başkanlığına asaleten atandı. 16 Mart 1914'te Şeyhülislam oldu.
I. Dünya Savaşı'nın başlaması ile cihad fetvasını veren şeyhülislam oldu. Şeyhülislamlık dönemi 1916'ya kadar sürdü. Talat Paşa ile anlaşmazlıkları şeyhülislamlıktan ayrılmasında rol oynadı. Sultan VI. Mehmet döneminde Adliye Nazırlığını üstlenen Hayri Efendi, 1. Dünya savaşı sonrasında İstanbul'un işgali ile Malta sürgünleri arasında yer aldı. Rahatsızlanınca serbest bırakılarak, önce Roma'ya, sonra da Anadolu'ya geçti.
Ankara'da Mustafa Kemal'le görüştü. Görev teklifini rahatsızlığı nedeniyle kabul edemeyerek memleketi Ürgüp'e gitti ve 7 Ağustos 1922'de Ürgüp'te öldü.
Bir defa başbakanlık yapan Suat Hayri Ürgüplü ile milletvekilliği yapan Münip Hayri Ürgüplü'nün babasıdır. Ürgüp Cami-i Kebir bahçesindeki aile kabristanına gömülmüştür.
| Önce gelen: Mehmet Esat Efendi |
Osmanlı Şeyhülislamı 1914 - 1916 |
Sonra gelen: Musa Kazım Efendi |
Kaynakça
- "Şeyhülislam Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi'nin Meşrutiyet, Büyük Harp ve Mütareke Günlükleri, , İş Bankası Kültür Yayınları". 28 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.