Karakalpakça

Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.

Karakalpakça
Telaffuz	Qaraqalpaq tili
Ana dili olanlar	Özbekistan
Dönem	1993[1]
Dil ailesi	Türk lehçeleri Kıpçak grubu Karakalpakça
Dil kodları
ISO 639-1	-
ISO 639-2	kaa
ISO 639-3	[[ISO639-3:kaa|kaa]]

Alfabe

Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.

Kiril	Latin	IPA		Kiril	Latin	IPA		Kiril	Latin	IPA
Аа	Aa	[a]		Ққ	Qq	[q]		Фф	Ff	[f]
Әә	A‘a‘	[æ]		Лл	Ll	[l]		Хх	Xx	[x]
Бб	Bb	[b]		Мм	Mm	[m]		Ҳҳ	Hh	[h]
Вв	Vv	[v]		Нн	Nn	[n]		Цц*	Cc	[ʦ]
Гг	Gg	[g]		Ңң	N‘n‘	[ŋ]		Чч*	ch	[ʧ]
Ғғ	G‘g‘	[ɣ]		Оо	Oo	[o]		Шш	SHsh	[ʃ]
Дд	Dd	[d]		Өө	O‘o‘	[œ]		Щщ*	sh	[ʃ]
Ее	Ee	[e]		Пп	Pp	[p]		Ъъ*
Ёё*	yo	[jo]		Рр	Rr	[r]		Ыы	I‘i‘	[ɯ]
Жж	Jj	[ʒ]		Сс	Ss	[s]		Ьь*
Зз	Zz	[z]		Тт	Tt	[t]		Ээ	Ee	[e]
Ии	Ii	[i]		Уу	Uu	[u]		Юю*	yu	[ju]
Йй	Yy	[j]		Үү	U‘u‘	[y]		Яя	ya	[ja]
Кк	Kk	[k]		Ўў	Ww	[w]

Kazak alfabesiyle farkları

Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.

Özellikler

• y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
• Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
• Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
• Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
• Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
• Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
• Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...

Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.

1 - bir 2 - eki 3 - üş 4 - tört 5 - bes 6 - altı 7 - jeti 8 - segiz 9 - toğız 10 - on 20 - jigirma 30 - otız 40 - qırıq 50 - eliw 60 - alpıs 70 - jetpis 80 - seksen 90 - toqsan 100 - jüz 1000 - mıñ

Kaynakça

1. http://www.ethnologue.com/language/kaa

Dış bağlantılar

• Karakalpak vikipedi19 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.