Oğuz dil grubu

Oğuz grubu Türki diller dil ailesinden Şaz Türkçesi'nin güneybatı koludur. Bu gruba ait dillerin toplam konuşan sayısı 120 milyon civarındadır ve Türkmence, Azerice ve Türkçe bu gruptaki dillerin yaklaşık %95'ini oluştururlar.

Oğuz
Coğrafi dağılım
Sınıflandırma	Türk dilleri Şaz Türkçesi Oğuz
Alt bölümler	Doğu grubu Batı grubu Güney grubu Salarca

Oğuzcanın bir yazı dili olarak varlığını ortaya koyması oldukça geçtir. Başlangıcı, Oğuzlar'ın Anadolu'da kurdukları Anadolu Selçuklu Devleti'nin sonlarına rastlar. Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun resmî dili Farsça olduğu için 13. yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan eserler de nitelik bakımından daha çok halka seslenen basit içerikli dinî eserlerdir. Selçukluların devamı niteliğindeki Anadolu Beylikleri döneminde ise, Oğuz Türkçesi artık çok yönlü yüzlerce telif ve tercüme eserlerle olgunluğa erişmiş bir yazı dili durumuna gelmiştir. Eski Anadolu Türkçesi veya Eski Türkiye Türkçesi diye adlandırılan bu dönem 13. ve 15. yüzyıllar arasını kaplamıştır.[1] Azerice de yazı dili geleneğine sahip olma bakımından Türkiye Türkçesiyle hemen hemen paraleldir. Türkmen Türkçesi ve Gagavuzca'ya nispeten daha geç yazı dili olmasına rağmen dil köklü bir yazı dili geleneğine sahiptir.[2]

Sınıflandırma

Tüm Türk dillerini konuşanların sayısı, birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında, böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.

Günümüzde konuşulan Oğuz dilleri bulundukları coğrafya ve sahip oldukları ortak özelliklerden yola çıkarak Doğu, Batı ve Güney kollarına ayrılmaktadır.

Ön Türkçe	Şaz Türkçesi	Oğuz	Salarca
			Batı Oğuz dilleri	Türkçe Azerice Gagavuzca Balkan Gagavuzcası Osmanlı Türkçesi
			Doğu	Türkmence Horasan Türkçesi
			Güney	Kaşkayca

Kırım Tatarcası ve Urumca Kıpçak grubuna ait diller olmakla birlikte Oğuz dillerinden büyük oranda etkilenmişlerdir.

Günümüzde ölü bir dil olan Peçenekçe'nin de çok büyük ihtimalle bir Oğuz dili olduğu düşünülmektedir ancak yeterli kanıt bulunamamıştır.[3]

Özellikler

Oğuz dilleri belirli dilsel ortak özellikler gösterdiklerinden ötürü aynı dil grubu altında sınıflandırılırlar. Bu özelliklerin bazıları diğer Türki diller ile paylaşılmakla beraber kimileri de bu dil grubuna mahsustur.

Paylaşılan özellikler

• Başta bulunan *h sesinin düşmesi (Halaçça dışındaki tüm Türk dillerinde bulunur)
• Eski Türkçede bulunan -n vasıta ekinin düşmesi (Sahaca ve Halaçça dışındaki tüm Türk dillerinde bulunur)

Özgün özellikler

• İnce ünlülerden önce duraksamaların titreşimlileşmesi (Örnek: gör- < kör)
• [ɯ/u]'dan sonra gelen [q/ɣ]'nin düşmesi (Örnek: quru < quruq, "kuru", sarɯ < sarɯɣ, "sarı")
• Ortaç formlarının -gandan -ana değişmesi

Konuşanların dağılımı

Dil	Konuşan sayısı	Konuşulan ülkeler ve konuşan sayısı
Türkçe	88 milyon	Türkiye, 76 milyon Balkanlar, 2.5 milyon  Kuzey Kıbrıs, 265.000  Rusya, 800.000,  Almanya, 4,5 milyon  Avrupa Birliği (Batı ve orta) 4.000.000 Irak Türkmenleri 2.500.000
Gagavuzca	140.000	Moldova, 114.000  Ukrayna, 20.000  Bulgaristan, 10.000[4]
Azerice (Azerbaycan Türkçesi)	47 milyon	İran, 35 milyon  Azerbaycan, 9 milyon  Türkiye, 500.000  Rusya, 2 milyon  Gürcistan, 500.000[5]
Türkmence	11.2 milyon	Türkmenistan, 6,1 milyon  İran, 2 milyon  Afganistan, 3 milyon  Özbekistan, 250.000[6]
Horasanca	886.000	İran (Horasan)[7]
Kaşgayca	1.500.000	İran (Fars, Huzistan)[8]
Aynallu	7.000	İran (Merkezi, Erdebil ve Zencan)
Afşarca	30.000	Afganistan (Kabil, Herat), Kuzeydoğu-İran
Salarca	70.000	Çin, (Qinghai ve Gansu)[9]
Toplam	~121.000.000

Ayrıca bakınız

• Türk dilleri
• Türk halkları

Kaynakça

1. Zeynep,KORKMAZ,"OĞUZ TÜRKÇESİNİN TARİHÎ GELİŞME SÜREÇLERİ VE DİVANU LÛGAT-İT-TÜRK",Türkoloji Makaleleri 31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. Erdem,KONUR,"AZERBAYCAN TÜRKÇESİNİN FONETİK ÖZELLİKLERİ 1 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Academia
3. Баскаков, Н. А. Тюркские языки, Москва 1960, с. 126-131.
4. Lewis, M. Paul, (Ed.) (2009). "Language Family Trees: Altaic, Turkic, Southern, Turkish". Ethnologue: Languages of the World. Dallas, TX: SIL International. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2011.
5. Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018) North Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018) South Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018) Salchuq at Ethnologue (21st ed., 2018) Qashqai at Ethnologue (21st ed., 2018)
6. Turkmen at Ethnologue (21st ed., 2018)
7. "Khorasani Turkish - Ethnologue". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2019.
8. http://www.ethnologue.com/language/qxq%7Cwebsite=Ethnologue}}
9. Ethnologue.com :report for language code:slr 18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Heinz F. Wendt: Fischer Lexikon Sprachen, 1961 (ISBN 3-596-24561-3)