Kur'ancılık

Kur'anizm,[1] Kur'ancılık (Arapça: القرآنية‎; al-Qur'āniyya) ya da Kur'an Müslümanlığı, Kur'an'ı İslâm'ın tek ve ana kaynağı olarak kabul eden ve mezhep ayrılığını reddeden düşünce sistemi.[2] Kur'ancıların bir kısmı hadis, icma ve kıyas gibi diğer kaynakların sadece bilime ve etiğe ters düşen ya da birbiriyle çelişen kısımlarını reddedip bu kriterlere uyanları kabul ederken (Ilımlı Kur'anizm), bazı Kur'ancılar tüm dış kaynakları tümüyle reddederler.

Kur'an'ın kapağı

Kur'ancılar genel manada Kur'an'ın herhangi bir açıklamaya ihtiyaç olmaksızın anlaşılabileceğini, bunun yanında hadislerin korunmadığını, korunan kitabın ve sözün yalnız Kur'an olduğunu ve sağlam kabul edilen hadislerin dahi şüphe taşıdığını, bilim ile ters düştüğünü, şüphe taşıyan hiçbir metnin dinî kaynak olamayacağını söylerler.[3] Kur'ancılar bu düşünceleriyle İslam'ın iki ana mezhebi olan Sünnilik ve Şiilik'ten ayrılırlar.[2]

Doktrin

Kur'ancılar Kur'an'ın dini kanun ve İslami rehberlik için tek kaynak olduğunu savunur ve Hadis ve Sünnet gibi dış kaynakları kabul etmezler. 6:38 ve 6:114-115 gibi ayetleri kaynak göstererek Kur'an'ın yeterli ve tam olduğunu, ve hadis-sünnet gibi dış kaynaklar olmadan dahi tamamen anlaşılabildiğini savunurlar.[4] Kur'an'ı anlamak için yine Kur'an'ı kullanırlar.[5]

تِلْكَ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِٱلْحَقِّ ۖ فَبِأَىِّ حَدِيثٍۭ بَعْدَ ٱللَّهِ وَءَايَٰتِهِۦ يُؤْمِنُونَ	Bunlar, sana gerçek olarak okuduğumuz Allah'ın ayetleridir. Allah'tan ve ayetlerinden sonra hangi hadisi onaylıyorlar?
—(Kur'an, Casiye Suresi, 45:6)

أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا ۚ وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ ۖ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ	Allah'tan başka yasa koyucu mu arayayım? O ki size kitabı detaylı olarak indirmiştir. Kendilerine kitap vermiş olduklarımız onun Rabbin tarafından indirilmiş olduğunu bilirler. O halde kuşkulananlardan olma.
—(Kur'an, En'âm Suresi, 6:114)

وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا ۚ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ	Rabbinin sözü hem doğruluk hem de adalet bakımından tamamlanmıştır. O'nun sözlerini değiştirecek hiçbir kuvvet yoktur. En iyi işiten, en iyi bilendir O.
—(Kur'an, En'âm Suresi, 6:115)

وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ	Kanatlarıyla uçan kuşlar dahil yeryüzündeki tüm yaratıklar sizin gibi birer toplum. Biz kitapta hiçbir şeyi eksik bırakmadık. Sonra onlar Rab'lerinin huzuruna toplanacak.
—(Kur'an, En'âm Suresi, 6:38)

Bu Kur'an'ı yorumlama yöntemi, Sünni ve Şii Müslümanlar tarafından kabul edilen metodlardan farklıdır. Sünniler, Kur'an'ın yeterince detaylı olduğuna inanmaz. Sünnilere göre, "Kur'an'ın sünnete, sünnetin Kur'an'a olduğundan daha fazla ihtiyacı vardır".[6]

Kur'ancıların hadis ve sünneti reddetme derecesi değişebilir,[7] bazı Kur'ancılar hadisleri kabul etmeden önce süzgeçten geçirirken bazıları tamamen reddeder ve bunun için çeşitli sebepler sunar. Kur'ancılara göre, hadis Kur'anda İslami yasa olarak yoktur, peygamberden çok sonra yazılmıştır,[8] iç çelişkiler ve hata içerir.[4][7]

Tarih

Parşömen üzerine yazılmış 7. yüzyıldan kalma Kur'an.

İslam'ın ilk yılları

Kur'ancılar inançlarını, hadis yazmayı yasaklayan Muhammed peygamberin zamanına dayandırırlar.[9][10] Muhammed'in sahabelerinden biri ve halefi olan Ömer de hadis yazmayı yasaklamış ve halife olarak yönetimi sırasında mevcut koleksiyonları yok etmiştir.[10] Ömer, Kufe'ye bir vali atarken, ona şöyle demişti: "Kur'an'ın uğultusunun arıların uğultusu gibi olduğu bir kasabanın halkına gideceksiniz. Bu nedenle hadislerle dikkatlerini dağıtmayın, onlarla meşgul olmayın. Kuran'ı yalın bırakın ve rivayeti Allah'ın elçisinden (Allah'ın rahmeti ve bereketi onun üzerine olsun) ayırın!".[10]

Bununla birlikte, Kufeliler'in dini hayatında Ömer'in tanımladığı Kur'an'ın merkezi konumu hızla değişiyordu. Birkaç on yıl sonra, Emevî halifesi Abdülmelik'e Kufeliler ile ilgili bir mektup gönderildi: "Rablerinin hükmünü terk ettiler ve dinleri için hadisler aldılar; Kur'an'dan başka bilgiler edindiklerini iddia ediyorlar...Tanrı'dan olmayan, insanların eliyle yazılmış bir kitaba inanıyorlardı; sonra onu Resulullah'a atfettiler."[11]

Sonraki yıllarda hadislerin yazılmasına ve takip edilmesine karşı tabu o kadar geriledi ki, Emevi lideri II. Ömer hadislerin ilk resmi koleksiyonunun hazırlanmasını emretti. Ebu Bekir ibn Muhammed ibn Hazm ve İbn Şihab Zuhrî, II. Ömer'in emriyle hadis yazanlar arasındaydı.[8]

Hadislere yönelik eğilime rağmen, hadislerin otoritelerinin sorgulanması Abbasi hanedanlığı döneminde devam etti ve Şafii döneminde, "Ehl-i Kelam" olarak bilinen bir grup, Muhammed'in peygamber olarak örnekliğinin hadisten ziyade "sadece Kur'an'ı takip etmekte" olduğunu savundu.[12][13] Daha sonra, muhalifleri tarafından Mutezile olarak bilinen ve kendini "tektanrıcı ve adaletli insanlar" (Ehl-i Tevhid ve Adl) olarak adlandıran benzer bir grup da hadis naklini yeterince güvenilir bulmuyordu.[14] Onlara göre hadis sadece bir varsayım, zan ve bid'atti. Allah'ın kitabı tam ve mükemmel iken hadislerin onu desteklemesi veya tamamlaması gerekmiyordu.[15]

Dırâr bin Amr gibi hadisi reddeden önemli âlimler vardı.[16] Kitâbü Tenâḳużi’l-ḥadîs̱[16] yani "Hadis Çelişkileri" isimli bir kitap yazdı. Bununla birlikte, hadis anlayışı önceki yüzyıllara göre o kadar değişmişti ki, Dırar'ın hadis taraftarları tarafından dövüldüğü ve ölümüne kadar saklanmak zorunda kaldığı söylendi.[17] Dırâr bin Amr gibi, alim Ebu Bekir el-Esam da hadisleri çok az kullanmıştır.[18][19]

Abbasi hanedanlığı döneminde şair, ilahiyatçı ve hukukçu İbrahim Nazzam, sözlü hadislerin otoritesini reddeden Nazzamiyya adlı bir mezhep kurdu.[20] Ünlü öğrencisi El-Cahiz, hadisi takip edenleri eleştirdi, hadis karşıtlarına al-nabita ("aşağılıklar") diye atıfta bulundu.[21] Nazzam'ın çağdaşı El-Şafii, Cima'ü'l-İlim adlı kitabında hadisleri reddedenlerin iddialarını çürütmeye çalıştı ve hadislerin otoritesini tesis etmeye çalıştı.[9] Ve İbn Kuteybe, Te'vilu muhtelifi'l-hadis adlı kitabında Nazzam'ın hadislere karşı argümanlarını çürütmeye çalıştı.[22]

19. yüzyıl

19. yüzyılda Güney Asya'da, Ehl-i Kuran hareketi, kısmen hadise çok fazla önem verdiğini düşündükleri Ehl-i Hadis'e tepki olarak oluşmuştur.[23] Güney Asya'daki pek çok Ehl-i Kuran taraftarı eskiden Ehl-i Hadis'e bağlıydı ancak kendilerini bazı hadisleri kabul etmekte yetersiz buldular.[23] Abdullah Chakralawi, Khwaja Ahmad Din Amritsari, Chiragh Ali ve Aslam Jairajpuri, o dönemde Hindistan'da Kur'ancı inançlarını ilan eden insanlar arasındaydı.[23]

20. yüzyıl

20. yüzyılın başlarında Mısır'da, Muhammed Tawfiq Sidqi gibi Kur'ancılar'ın fikirleri, Muhammed Abduh'un reformist fikirlerinden, özellikle taklidin reddi ve Kur'an'a vurgu yapmasından ortaya çıktı.[23][24] Mısır'dan Muhammed Tawfiq Sidqi "sayısız saçma veya yozlaşmış geleneğin sızmasına izin verecek zaman geçene kadar hadislerin hiçbirinin kaydedilmediğini" belirtti.[25] Muhammed Tawfiq Sidqi, Mısır dergisi Al-Manar'da yer alan Al-Islam Huwa ul-Qur'an Wahdahu ('İslam Tek Başına Kur'an'dır) başlıklı bir makale yazdı ki bu makalede, Kur'an'ın bir rehber olarak yeterli olduğunu savunan: "İnsan için zorunlu olan, Allah'ın Kitabı'nın ötesine geçmez." şeklinde görüşleri vardı. Sidqi: "Din için Kur'an'dan başka bir şey gerekli olsaydı, Peygamber onun tescilini yazılı olarak emrederdi ve Tanrı onun korunmasını garanti ederdi" demiştir.[26] Mısır'daki bazı meslektaşları gibi, Muhammed Abu Zayd ve Ahmed Subhy Mansour da İran'da Kur'ancı inançları benimseyen bazı reformist alimlerdirler ve geleneksel yüksek öğrenim kurumlarından gelmiştirler. Şeyh Hadi Najmabadi, Mirza Rida Quli Shari'at-Sanglaji, Mohammad Sadeqi Tehrani ve Ayatollah Borqei, Necef ve Kum'daki geleneksel Şii üniversitelerinde eğitim gördü. Ancak, bu üniversitelerde öğretilen İmamzade'ye saygı ve Raj'a'ya inanç gibi bazı inanç ve uygulamalar mantıksız ve batıl inançlardı ve Kur'an'da temeli yoktu.[27] Kur'an'ı hadis merceğinden yorumlamaktansa, Kur'an'ı, Kur'an (tafsir al-qur'an bi al-qur'an) ile yorumladılar. Bu reformist inançlar, Sanglaji ve diğer reformistler tarafından Kashf al-Asrar adlı kitapta yapılan eleştirileri çürütmeye çalışan Ayetullah Humeyni gibi geleneksel Şii alimler tarafından eleştirilere neden oldu.[27][28][29] Kur'an merkezli inançlar, İran Devrimi'nden kısa bir süre sonra Sağlık ve Refah Bakan Yardımcısı ve Eğitim Bakanı Vekili olan İranlı-Amerikalı Ali Behzadnia gibi sıradan Müslümanlar arasında da yayıldı. İran'daki hükümeti demokratik olmadığı ve "Kur'an'ın İslamı" na tamamen yabancı olduğu için eleştirdi.[30]

Günümüz

Sünnilik, Şiilik, İbadilik, Kur'ancılık, Mezhepsiz Müslümanlar, Ahmediye ve Sufizm dallarını gösteren diyagram.

21. yüzyılda Kur'ancı inanç çeşitli ülkelerde yayıldı. Ancak, Sünni hukukunun bazı yönlerini içeren ülkelerde taraftarlar muhalefetle karşı karşıya kaldılar. Örneğin, bir Suudi bilgin olan Hassan Farhan al-Maliki, siyasi reformu teşvik ettiği ve Kur'an'a dönüşü desteklediği için defalarca tutuklandı.[31] Suudi Arabistan, araştırmacıyı yargılamaya, özellikle "terörizm ve ulusal güvenlik" davalarını ele almak üzere Ocak 2009'da kurulan Riyad'daki İhtisas Ceza Mahkemesi'nde başladı.[32] 2019 yılında, Suudi kralıyla doğrudan bağlantılı olan savcılık, neredeyse tamamen Maliki'nin dini görüşleriyle ilgili suçlamalar yöneltti ve mahkemeden kendisini İslam'ın "aşırılıkçı yorumlarına" dayanarak cezalandırmasını talep etti.[32] Abdul Rahman el-Ahdal gibi diğer Suudi aydınları, hadisin terk edilmesini ve Kur'an'a geri dönülmesini savunmaya devam ediyor.[33] Mısır ve Sudan'da da Kur'ancılar inançlarından dolayı tutuklandı.[34][35]

Suriyeli entelektüel Muhammed Şahrur, hadislerin herhangi bir dini değeri olmadığını ve Kur'an'ın Müslümanlar için özel bir kaynak olması gerektiğini iddia etti.[36]

Rusya'da Kur'ancılık inancının yayılması Sünni düzenin öfkesini kışkırttı. Rusya Müftüler Konseyi, Kur'ancılık'a ve liderlerinin Rusya'da olduğunu söyleyen fetva aleyhine bir fetva yayınladı.[37] Ancak fetvada adı geçen sözde Kur'ancı liderlerden biri olan Rus filozof Taufik Ibragim, Rusya'daki iki grup arasında bir miktar örtüşme olsa da inançlarının daha çok Cedid geleneğine uygun olduğuna işaret etti.[38]

Türkiye'de Kur'ancılar, sosyal medyadan Diyanet'in Kur'ancılık inancına yönelik eleştirilerine yanıt verdiler.[39]

Güney Afrika'da Oxford eğitimli İslam alimi Taj Hargey, Açık Cami'yi kurdu. Adından da anlaşılacağı gibi Hargey, caminin, kadınlar gibi Sünni ve Şii camiler tarafından geleneksel olarak dışlanan demografiye daha açık olmasını amaçladı. Hargey, caminin ilkelerini "Kur'an merkezli, cinsiyet eşitliği, mezhepsel olmayan, kültürler arası ve bağımsız" olarak tanımlıyor.[40]

Önemli kuruluşlar

Ehl-i Kuran

Kur'an'ın taraftarları veya insanları anlamına gelen Ehl-i Kur'an Arapça kaligrafisi

Ehl-i Kuran, Kur'an'ı en mükemmel hadis anlamına gelen "ahsen hadis" olarak nitelendiren ve dolayısıyla ilaveye gerek olmadığını iddia eden Abdullah Çekralevi'nin oluşturduğu bir organizasyondur.[41] Onun hareketi tamamen Kur'an'ın sure ve ayetlerine dayanmaktadır. Çekralevi'nin görüşü, Kur'an'ın kendisinin geleneğin en mükemmel kaynağı olduğu ve sadece takip edilebileceğiydi. Çekralevi'ye göre, Muhammed yalnızca vahiy alabilirdi ve bu Kur'an'dı. Kur'an'ın, Muhammed'in öğretilerinin tek kaynağı olan ilahi bilgeliğin tek kaydı olduğunu ve daha sonra gelen tüm hadis külliyatının yerini aldığını ileri sürer.[41]

İzgi Amal

Bu, Kazakistan'da, Kiril alfabesi ile adı "Ізгі амал" olan Kur'ancı bir kuruluştur. Latin alfabesine İzgi amal olarak çevrilebilir. Tahminen 70 ila 80 bin üyesi vardır. Lideri Aslbek Musin, eski Meclis Başkanı Aslan Musin'in oğludur.[42][43]

Kala Kato

Kala Kato, taraftarları çoğunlukla Nijerya'nın kuzeyinde ikamet eden[44] ve bazı taraftarları Nijer'de ikamet eden[45] Kur'ancı bir harekettir. Kala Kato, ölümünden sonra Muhammed'e atfedilen sözler veya hadislere atıfta bulunarak Hausa dilinde "adam diyor" anlamına gelir. Kala Kato taraftarları otorite olarak sadece Kur'an'ı kabul ediyor ve Kala Allah yani "Allah diyor" dışında hiçbir şeye inanmıyorlar.[46]

Yasal durum

Günümüzde çeşitli Kur'ancı yazarlar, yaptırımlardan kaçınmak için eserlerini gerçek adları yerine anonim bir biçimde sahte isimler altında yayımlamaktadır.[47] Kur'ancı düşüncelere sahip akademisyen ve diğer kişilere bazı devletler tarafından cezai yaptırımlar uygulanmaktadır. Mısırlı Kur'ancı yazar Ahmed Subhi Mansur, Kur'ancı kişilerin "İslam'ı aşağıladıkları" gerekçesi ile tutuklandıklarını, cezalandırıldıklarını ve sürgüne yollandıklarını belirterek Mısır'da yer alan El-Ezher Üniversitesi'nden Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmek zorunda kaldığını yazmıştır.[48]

2015'de Sudan'da yaşları 15 ile 51 arasında değişen 25 erkek, Sünnet'i kabul etmedikleri ve sadece Kur'an'ı otorite kabul ettikleri nedeniyle tutuklanarak ölüm istemiyle yargılanmıştır. Sudan'da Kur'ancı düşünceler dinden çıkma olarak değerlendirilmektedir.[49]

Ayrıca bakınız

• Mezhepsiz Müslümanlar
• Karaite Yahudiliği
• Sola scriptura
• İslami liberalizm

Kaynakça

1. Sülün, Murat (2005). Türk toplumunun Kur'an-ı Kerim kültürü. Ayışığı Kitapları.
2. "The Quranist Path". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2011.
3. Edip Yüksel, Layth Saleh al-Shaiban, Martha Schulte-Nafeh, Quran: A Reformist Translation, Brainbow Press, 2007
5. Jens Zimmermann, Hermeneutics: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2015, pg. 90
6. Jane Dammen McAuliffe, Encyclopaedia of the Qur'an, Vol. 5, Brill, 2006, pg. 165
7. Voss, Richard Stephen (Nisan 1996). "Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate". Monthly Bulletin of the International Community of Submitters. 12 (4). 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013.
8. "Archived copy". 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2006.
9. Musa, Aisha Y. (2008). Hadith as Scripture: Discussions on The Authority Of Prophetic Traditions in Islam. Palgrave. ISBN 978-0-230-60535-0.
10. Aisha Y. Musa, Hadith as Scripture: Discussions on the Authority of Prophetic Traditions in Islam, Palgrave Macmillan, 2008, pp.25-29
11. Aisha Y. Musa, Hadith as Scripture: Discussions on the Authority of Prophetic Traditions in Islam, Palgrave Macmillan, 2008, pp. 37-38
12. Brown, Rethinking tradition in modern Islamic thought, 1996: p.15-16
13. excerpted from Abdur Rab, ibid, pp. 199–200.
14. Sabine Schmidtke, The Oxford Handbook of Islamic Theology, Oxford University Press, 2016, pp. 264-265
15. Azami, M. A., Studies in Hadith Methodology and Literature, Islamic Book Trust, Kuala Lumpur, 92; cited in Akbarally Meherally, Myths and Realities of Hadith – A Critical Study, (published by Mostmerciful.com Publishers), Burnaby, BC, Canada, 6; available at http://www.mostmerciful.com/Hadithbook-sectionone.htm 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; excerpted from Abdur Rab, ibid, p. 200.
16. "DIRÂR b. AMR - TDV İslâm Ansiklopedisi". islamansiklopedisi.org.tr (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
17. Josef Van Ess, Theology and Society in the Second and Third Centuries of the Hijra. Volume 3, Brill, 2018, pp. 35-37 and 55-57
18. "ESAM, Ebû Bekir - TDV İslâm Ansiklopedisi". islamansiklopedisi.org.tr (İngilizce). 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
19. Josef Van Ess, Theology and Society in the Second and Third Centuries of the Hijra. Volume 2, Brill, 2017, pg. 461
20. Abdul-Raof, Hussein (2012). Theological Approaches to Quranic Exegesis: A Practical Comparative-Contrastive Analysis. Londra: Routledge. ss. 33-34. ISBN 978-0-41544-958-8.
21. Zaman, Muhammad Qasim (1997). Religion and Politics Under the Early 'Abbasids: The Emergence of the Proto-Sunni Elite. Leiden: E.J. Brill. s. 55. ISBN 978-9-00410-678-9.
22. Juynboll, G. H. A. (1969). The Authenticity of the Tradition Literature: Discussions in Modern Egypt. Leiden: E. J. Brill. ss. 77-80.
23. Brown, Daniel W. (1996). Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 38-41. ISBN 978-0-52157-077-0.
24. Rein Fernhout, Canonical Texts. Bearers of Absolute Authority. Bible, Koran, Veda, Tipitaka: A Phenomenological Study, Brill Rodopi, 1994, pp. 218-219
25. Sidqi, Muhammad Tawfiq, Al-Islam huwa al-Qur'an wahdahu, al-Manar 9 (1906), 515; cited in Brown, Daniel W. (1996). Rethinking tradition in modern Islamic thought. Cambridge University Press. ss. 88-89. ISBN 0521570778. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018.
26. Musa, Aisha Y., Hadith as Scripture: Discussions on the Authority of Prophetic Traditions in Islam, Palgrave Macmillan, New York, 2008, p.6.
27. Said Amir Arjomand, Authority and Political Culture in Shi'ism, State University of New York Press, 1998, pp. 160-161 and 166-167
28. Pillars, proofs and requirements of the Quran-Sufficiency Theory, along with its criticism 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Profdoc.um.ac.ir, Accessed June 22, 2020
29. A Criticism of the “Qura’n-through-Qura’n Interpretation Method” of the Shiite Quraniyan 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Pdmag.info, Accessed June 22, 2020
30. Edip Yuksel, Critical Thinkers for Islamic Reform: A Collection of Articles from Contemporary Thinkers on Islam, Brainbow Press, 2009, pp. 188-189
31. Kamel Abderrahmani, The reform of Islam and the Koranists, persecuted in Saudi Arabia 16 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., asianews.com, Accessed February 15, 2019
32. [https://www.esohr.org/en/?p=2169 18 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
33. Saudi writer calls for removal of Hadith books from heritage 20 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Middleeastmonitor.com, Accessed May 26, 2020
34. Ahmed Subhy Mansour, Egypt persecutes Muslim moderates 1 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., nytimes.com, Accessed February 15, 2019
35. Zeinab Mohammed Salih, Sudan threatens 25 Muslims with death on charges of apostasy 27 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., theguardian.com, Accessed February 10, 2019
36. Muhammad Shahrur, reformer of Islamic thought loathed by extremists, has died 12 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Asianews.it, Accessed May 26, 2020
37. Рустам Батыр, «Совет муфтиев России объявил хадисы виновными в деградации ислама» Подробнее на «БИЗНЕС Online» 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., business-gazeta.ru, Accessed March 4, 2019
38. Renat Bekkin, Taufik Ibragim: Muslims in Russia are not ready for debates yet, unfortunately 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., realnoevremy.com, Accessed March 4, 2019
39. Alper Bilgili, Quran, Hadiths or Both? Where Quranists and Traditional Islam Differs 13 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,, patheos.com, Accessed February 10, 2019
40. Gavin Haynes, Meet the British Muslim Who's Founded a Controversial Gay-Friendly Mosque: Dr Taj Hargey is a hardcore fundamentalist, in that he only follows the teachings of the Qur'an, and none of the other footnotes beloved of modern clerics. 13 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vice.com, Accessed March 4, 2019
41. Aḥmad (1967), pp.120-121.
42. Личность и ислам (Начало. Интервью с Аслбеком Мусиным) 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., nm2000.kz, Accessed March 4, 2019
43. Талгат Адилов, Казахстанские кораниты: элита будущего или ответ«Ак Орды» радикальному исламу 8 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., contur.kz, Accessed March 4, 2019
44. Isa Sa'isu, Kala-Kato: Meet group with yet another perception of Islam 28 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., dailytrust.com.ng, Accessed February 10, 2019
45. International Religious Freedom Report 2009, state.gov, Accessed February 10, 2019
46. Aminu Alhaji Bala, Qur’anists’ Deviant Da'wah as Reflected in Their Trends of Tafsir in Northern Nigeria 12 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., saspjournal.com, Accessed February 10, 2019
47. Musa: Ḥadīth as Scripture. 2008, S. 83.
48. Ahmed Subhy Mansour (03.02.2009): Egypt Persecutes Muslim Moderates. The New York Times, online unter: https://www.nytimes.com/2009/01/23/opinion/23iht-edmansour.1.19632638.html 1 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Zugriff: 21. Januar 2020.
49. Zeinab Mohammed Salih (16.12.2015): Sudan Threatens 25 Muslims With Death on Charges of Apostasy. The Guardian, online unter: https://www.theguardian.com/world/2015/dec/16/sudan-charges-25-death-penalty-apostasy-sharia-law, Zugriff: 21. Januar 2020.

Konuyla ilgili yayınlar

• Aisha Y. Musa, Hadith as Scripture: Discussions on the Authority of Prophetic Traditions in Islam, New York: Palgrave, 2008. 0-230-60535-4.
• Ali Usman Qasmi, Questioning the Authority of the Past: The Ahl al-Qur'an Movements in the Punjab, Oxford University Press, 2012. 0-195-47348-5.
• Daniel Brown, Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought, Cambridge University Press, 1996. 0-521-65394-0.