Larissa (Aiolis)

Larissa, Larisa Frikonis veya daha eski kaynaklarda çoğu kez Larisa, İzmir'in Menemen ilçesi, Buruncuk köyü yakınında bir antik kenttir. Ege Bölgesi'nin en eski kentlerinden biridir. Bir Helen boyu olan Aiollerin doğu Ege kıyısındaki on iki kentinden biri sayılır.

Pelasgların ve bazı Anadolu halklarının dilinde (Lidya dilinde laqrisa) "duvar, kale, müstahkem mevki" anlamları içeren bir sözcük olup birden fazla yerin adıdır.

Kentin kuruluşunun Cilalı Taş Devri'ne kadar uzandığı düşünülse de kentin özelliği MÖ 7. yüzyıl dönemine ait buluntular ve 12 Aiolis kentinden biri olmasıdır. Daha sonra İon birliği ile yakınlaşmıştır. Lidyalıların ve Perslerin Anadolu'yu ele geçirdiği dönemlerde (Ahameniş İmparatorluğu) hala ayakta olan kent, Peleponnes Savaşları sırasında yıkılmış, sonradan onarılsa da bu sefer Galatlar tarafından olmak üzere tekrar yağmalanmıştır.

Larissa antik kentinde Osmanlı döneminde başlayan kazılar (1902) sonucunda MÖ 700 yıllarından kalma kent Akropolisinden günümüze yalnızca kent surları gelebilmiştir. Bulunan 3 saray kalıntısı ve MÖ 6. yüzyıla ait dinsel yapıların temelleri günümüzde açığa çıkarılmıştır. Kentten çıkarılan eserlerden toprak yapıtların bir bölümü Stockholm Müzesi'nde, arkaik dönem buluntuları İzmir Arkeoloji Müzesi'nde, bir kısım pişmiş toprak ve seramik buluntular ise İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.

Etimoloji

Bronz Çağı'nda (yaklaşık MÖ 3.-2. bin yılları) Anadolu halklarının ve kültürünün en önemlilerinden biri olan Luvi topluluklarının dilinden geldiği bilenen ve bir yer, konum belirten "-assa" son ekiyle biten birçok kent arasında Larissa da sayılmaktadır. Larissa'nın Luviler ya da benzer dil konuşan halklar tarafından kurulduğu düşünülüyor.[1]

Tarih

Larissa paraları

Strabon'un aktardığına göre Larissa'nın ilk sakinleri yerel bir Ege halkı olduğu düşünülen Pelasgoslardır. Daha sonra bu bölgeye göç eden Helenlerin Aiol boyunun yerleştiği bir kent olmuştur. Homeros'a göre Larissalı Pelasgoslar Troya Savaşı'na katılmışlar ve Helenlere karşı Troya'nın yanında yer almışlardır.

Ksenophon'a göre Pers Kralı Büyük Kiros (MÖ VI. yüzyıl) Larissa'ya Mısırlı askerlerden oluşan bir koloni yerleştirmiş bu neden adı o dönemde "Mısırlı" Larissa diye anılmıştır.[2]

Yine Ksenophon'a göre Larissa güçlü bir kaledir ve Spartalı komutan Thimbrom kenti ele geçirmek için kuşatmış ama zapt etmeyi başaramamıştır.[2]

Coğrafya

Antik çağda,Aiolis'de bulunan Larissa antik kenti, Batı Anadolu'da, günümüz İzmir ili Menemen ilçesinde, Gediz Irmağı yakınlarında bulunan bir tepe üzerinde, Buruncuk köyündedir.

Amasyalı antik çağ coğrafyacısı Strabon'a göre Larissa, Yunanistan'da Teselya'da bulunan Larissa ile Kaystros (Küçük Menderes) ırmağı yakınında bulunan Larisa ile karıştırılmamalıdır.[3]

Larissa'ya, diğerlerinden ayırmak için Larissa Phrikonis de denir. Yunanistan ana karasında bulunan Locris'de Phrikonis dağından göç eden Helenlerin bu yöreye yerleşmelerinden dolayı antik çağda Kyme (Aliağa yakınlarındaki antik kent) ve Larissa kentleri; Kyme Phrikonis ve Larissa Phrikonis adlarıyla anılıyordu.[4]. Kyme ile Larissa arası 70 stadia idi.[5]

Notlar

• Strabon, Coğrafya, Anadolu (Kitap XII,XIII,XIV), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1987
• William Smith,Dictionary of Greek and Roman Geography Vol I, Part III.Pravana Book Edition, 1870
• William Smith,Dictionary of Greek and Roman Geography Vol II, Part I. Pravana Book Edition, 1870
• Larissa-Menemen, izmir.bel.tr

Kaynakça

1. Margarit Finkelberg, Greeks and Pre-Greeks, Cambridge University Press, 2005‎ - Sayfa 42-64
2. Smith, William; sf. 127
3. Strabon, Coğrafya, Anadolu (Kitap XII,XIII,XIV),Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1987‎ - Sayfa 127
4. Strabon, Coğrafya, Anadolu (Kitap XII,XIII,XIV),Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1987‎ - Sayfa 126
5. Smith, William; sf. 724