Süngülü, Posof

Süngülü, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

Süngülü
Köy

Ardahan'ın konumu
Süngülü
Süngülü'nün Ardahan'daki konumu
Ülke Türkiye
İl Ardahan
İlçe Posof
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım 1.802 m (5.912 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 501
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0478
İl plaka kodu 75
Posta kodu 75800
Resmî site
-

Köyün eski adı

Süngülü köyünün bilinen en eski adı Arila’dır. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahririnde köyün Arila (اريله) olarak kaydedilmiş olması, bu adı 16. yüzyıldan önce de var olduğunu göstermektedir.[1] Ancak Gürcüce Arila’nın (არილა) ne anlama geldiği tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte bu yer adı, “güneş ışını” anlamına gelen “arili”yle (არილი) ilişkili olabilir. Daha geç tarihli Osmanlı tahriri olan Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır'da köyün adı aynı biçimde yazılmıştır.[2] 93 Harbi'nde bölgeyi ele geçiren Ruslar da köyün adını Arila (Арила) olarak kaydetmiştir.[3]

Eski Osmanlı kaynaklarda köyün adının Arila (آريله) biçimindeki yazılışı 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı yayında da korunmuştur.[4] Türkçe olmadığı gerekçesiyle köyün adı bu tarihten sonra değiştirilmiş olmalı ki, İçişleri Bakanlığı’nın 1968’de yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adı Arila, yeni adı da Süngülü olarak verilmiştir.[5]

Tarihçe

Eski adıyla Arila, tarihsel Samtshe bölgesinin Tao-Klarceti kısmındaki (Posof vadisi) yerleşim yerlerinden biridir. Köyün kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur, ancak 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’da adının yer alması, köyün 16. yüzyıldan önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[1] 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti, bu topraklarda Çıldır Eyaleti’ni kurdu. Bu tarihte Arila, bu eyaletin sınırları içinde Posho livasının Kuzey nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu bölgedeki Gürcü köylerinden biri olan Yukarı ve Aşağı Arila, defterdeki kayda göre büyük bir köydü ve nüfusu 38 haneden oluşuyordu.[6][7] 17. yüzyılın sonunda Arila, aynı idari konuma sahipti.[2] Arila’nın nüfusu zamanla azalmış, 1834 yılında 13 haneye düşmüştü.

Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Arila, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Savaşın hemen arefesinde köyde 1878’de 39 hane yaşıyordu.[7] Rus kayıtlarında da Arila olarak geçen köy, Ardahan sancağının (okrug) Posof kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyde 1886’da 569, 1896’da 733 ve 1906’da 940 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu.[3][8] I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre ise, Arila'da o tarihte 74 hanede 1.002 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[9]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Arila bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum'u fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Arila’nın da içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[10]

Arila Kalesi

Arila köyünün 700 metre güneyinde bulunan Arila Kalesi, günümüze kalıntıları ulaşmış köydeki tek tarihsel yapıdır. Bugün Çaksu denilen akarsuyun sol kıyısında, kayalık bir tepede yer alır. Küçük bir yapı olan Arila Kalesi’nin (30×10 m) duvarlarının kalınlığı bazı yerlerde iki metreyi bulmaktadır. Kaleden geriye duvarları kalmıştır. Batı duvarı daha iyi biçimde korunmuştur. Duvarların yüksekliğinin ise üç metre olduğu anlaşılmaktadır. Kalenin bulunduğu kayalıkta birkaç mağara vardır. Arila Kalesi’nin 1 km batısında, eski Çançahi köyünde ortaçağdan kalma Çançahi Kalesi bulunmaktadır.[11][12]

Coğrafya

Köy, Ardahan il merkezine 102 km, Posof ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[13] Köy, ilçe merkezinin güney doğusunda, Şabanıbel Dağı'nın batı yamaçlarında, güneybatıya eğimli bir platoda kurulmuştur. Köy hudutları içinden geçen akarsular ve bunların birleştiği Arile (Süngülü) Çayı, Güneyindeki koruluğu ve köy etrafındaki meralar, çayırları ile doyumsuz bir güzellik sergilemektedir. Damal ilçesi, Balgöze, Savaşır köyleri ve Gürcistan Devleti ile sınırdır.

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2019 501[14]
2018 512[14]
2017 507[14]
2016 549[14]
2015 575[14]
2014 598[14]
2013 631[14]
2012 670[14]
2011 693[14]
2010 703[14]
2009 710[14]
2008 776[14]
2007 774[14]
2000 834[13]
1990 1.046[15]
1985 1.096[16]

Kaynakça
  1. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, 1. Cilt, s. 329.
  2. Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 254.
  3. ""Poshov kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019.
  4. Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
  5. Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 605.
  6. Roland Topçişvili, Tarihsel-Etnografik Güney Gürcistan ve Türkiye Gürcüleri, Tiflis, 2017, s. 114, ISBN 9789941229749.
  7. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, 3. Cilt, s. 462.
  8. Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 978-6052100271.
  9. Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı. 220.
  10. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  11. Tao-Klarceti Anıtlarının 2012-2013 Yılları Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), (Yayıma hazırlayanlar) Teimuraz Hutsişvili, Bebur Gozalişvili, Ana İmedaşvili, Şalva Koğuaşvili, Davit Maisuradze, Levan Tsikarişvili, Tiflis, 2019, s. 6, ISBN 9789941963902.
  12. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 404, ISBN 9789941478178.
  13. "Süngülü Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
  15. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
  16. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.