Türkan Şoray
Türkan Şoray (d. 28 Haziran 1945, İstanbul), Türk oyuncu, senarist ve yönetmen. Türk sinemasında "Sultan" lakabıyla anılmaktadır.[3] 1960'larda sinema ile tanışmış, ilk sinema ödülü 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde Acı Hayat filmiyle en başarılı kadın oyuncu ödülünü[3] almıştır. Toplamda 222 filmde rol alan Türkan Şoray, bu sayıyla dünyanın 'en çok film çeviren' kadın oyuncusudur[4][5]. Şoray, 12 Mart 2010 tarihinde UNICEF Türkiye iyi niyet elçisi seçilmiş, "Sevgiyle yapılamayacak bir şey yoktur diye düşünüyorum. Gücü sevgiyle birleştirirsek, birçok sorunun üstesinden gelebiliriz"[6] demiştir. Ayrıca Şoray'ın kendi adını taşıyan bir ilkokul da vardır.
Türkan Şoray | |
---|---|
2013 yılında Türkan Şoray. | |
Doğum |
28 Haziran 1945 Eyüpsultan, İstanbul, Türkiye |
İkamet | Kavacık, Beykoz, İstanbul[1] |
Eğitim | Feriköy İlkokulu |
Meslek | Oyuncu · senarist · yönetmen |
Etkin yıllar | 1960–2018 [2] |
Evlilik | |
Çocuk(lar) | 1 |
Resmî site | turkansoray.net |
İmza | |
|
Sinema oyuncuları Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik'le birlikte, Türk sinemasının bir dönemine damgasını vurmuş[7] dört önemli kadın oyuncudan biri kabul edilir. Bu dörtlü içerisinde, yönetmenlik yapan tek sinema oyuncusu olan Şoray, başrolünde kendisine eşlik eden Kadir İnanır ile oynadığı 1972 yapımlı Dönüş[8], 1976 yapımlı Bodrum Hâkimi, 1973 yapımlı Azap, 2015 yapımı Uzaklarda Arama'nın tek başına; 1981 yapımlı Yılanı Öldürseler filminin ise Şerif Gören ile birlikte yönetmenliğini yapmıştır. Türkan Şoray, Haziran 2018'de verdiği bir röportajda "önüne iyi senoryalar gelmediği" gerekçesiyle oyunculuğu bıraktığını açıkladı.[2]
Yaşamı
İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde doğan Türkan Şoray memur bir ailenin ilk çocuğudur. Baba tarafı Kabartay Çerkezlerindendir, anne tarafı Selanik göçmenidir.[9] Nazan ve Figen adında iki kızkardeşi daha olan Şoray'ın babası vefat etmişti. Fatih Kız Lisesi orta bölümü mezunu olup, annesi Meliha Şoray'ın (1927-1984) desteğiyle sinemaya adım atan Şoray, 1962 yılında Galatasaray eski asbaşkanı Rüçhan Adlı (1923-1995) ile 20 yıl bir birliktelik yaşadı. Bu süre içinde birkaç defa ayrılıp barışan çift, Rüçhan Adlı'nın eşinden bir türlü boşanmaması yüzünden yollarını ayırdı. Türkan Şoray, 1995 Ağustos'unda hastaneye kaldırılan Adlı'yı son anlarına kadar yalnız bırakmadı. Tiyatro oyuncusu Cihan Ünal ile 1983'te evlenmiş 1987'de ayrılmış ve bu evlilikten Yağmur adlı bir kızları olmuştur.
Kariyeri
Yeşilçam yılları
Henüz Fatih Kız Lisesi ortaokulu bölümünde okurken[10] Karagümrük'teki ev sahiplerinin kızı olan, Türk sinemasında sonraları "Panter Emel" olarak tanınacak sinema oyuncusu Emel Yıldız ile bir film setine giden Türkan Şoray, Türker İnanoğlu'nun teşviki ile Yeşilçam'a adım atar. Emel Yıldız'ın yerine Şoray'ın da kariyerinin başlangıcı anlamına gelen 1960 yılı yapımlı Köyde Bir Kız Sevdim filminde Baki Tamer ile başrol de oynamıştır. Türkan Şoray sinemaya başlamasıyla ilgili anısını şöyle anlatır:
"Sinemaya girmeden önce mahallemize bir film seti geldi. Filmin bir setini mahallemizde çekeceklerdi. Başrol oyuncusu kadını gördüğümde 'ne kadar güzel bir kadın' dedim. Bu kadın Muhterem Nur'du. Öyle şaşkın bir şekilde bakınırken yanıma bir adam geldi ve 'Sen de filmlerde oynamak ister misin?' diye sordu. Korktum ve hemen eve kaçtım. Bu adamın da daha sonra Memduh Ün olduğunu öğrendim. O zaman film setinden kaçmıştım ama daha sonra film setleri hayatım oldu." der[11]. |
Şoray'a ilk Altın Portakal ödülü getiren 1964 yapımlı yönetmenliğini Metin Erksan'nın yaptığı başrollerinde Şoray ve Ekrem Bora'nın yer aldığı Acı Hayat filmi "Manikürcü Nermin"'i canladıran oyuncu için kariyerinde önemli basamak olmuştur[12]. 1968 yılında, Şoray'a kariyerinde ikinci Altın Portakal ödülünü Sait Faik Abasıyanık'ın "Menekşeli Vadi" adlı öyküsünden esinlenerek Safa Önal tarafından senaryosu yazılan[13] Vesikalı Yarim filmi kazandırmış, yıllar sonra filmin yenilenmiş kopyasının yeniden yayımlandığı İstanbul Film Festivali'nde konuşan Türkan Şoray film için şöyle demiştir:
"Türk sinemasının yeri çok zor doldurulacak bir yönetmen olan Lütfi Akad'la çalışmış olmak benim için çok mucizevi bir şeydir. 'Türkan, gözlerinle oynayacaksın' diyordu bana. Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad öğretti bana."[13] | |
–Türkan Şoray, 2013 (İstanbul Film Festivali) |
Yeşilçam sonrası
Başrolde bir eşe sahip oyuncuların başarılı olduğu[14] filmlerde Şoray'a onlarca erkek sinema aktörü eşlik etmiştir. Klasikleşmiş birkaç Şoray filminde de eleştirmen Agah Özgüç'ün deyimiyle[15] 'Seyirciyi aldatmak, daha fazla para kazanmak için' yayınlanmamış ancak seyirciye yayınlanmış gibi afişi basılmıştır. Şoray'ın Ediz Hun'la oynadığı 1980 yapımı Tabancamın Sapını Gülle Donatacağım adlı filmin afişinde Türkan Şoray ve Kemal Sunal olmasına karşın Ediz Hun ve Türkan Şoray'ın oynadığı Güllü Geliyor Güllü filmi vardır. Kemal Sunal, sadece figüran oyuncudur. Sonrasında Kemal Sunal'ın popüler oluşuyla aynı film başka adla, başka afişle tekrar yayınlanmıştır. İlginç olaylardan biri de Keşanlı Ali filmi olup görüntü yönetmeninin adı olan Ali, film afişinde Keşanlı'nın altına büyük harflerle yazıldığından "Keşanlı Ali" olarak adlandırılıyor.
Şoray'ın ilginç sinema deneyimlerinden biri kendisi ile Filiz Akın'ın Günahkâr Kadın filminde bir araya getiren Ülkü Erakalın'dan henüz 17 yaşındayken bir film çekimi sırasında yediği tokat olmuştur.[16]
1990'lı yıllarla birlikte, televizyon dizileri çalışmalarına da ağırlık vermeye başlamış, yaptığı bu çalışmalardan en çok ses getiren ve uzun ömürlü olanları, başrollerini Şener Şen'le paylaştığı İkinci Bahar ve Haluk Bilginer ile paylaştığı Tatlı Hayat olmuştur.
Filmografi
Bugüne kadar 222 filmde rol almıştır. Türkan Şoray ilk televizyon programı olan ve NTV'de yayınlanan konuklarıyla birlikte kendi sinema kariyerinin konuşulduğu televizyon programı Sinema Benim Aşkım'ı (2010-2011)[17] sunmuştur[18]. Şoray programında sinema oyuncuları ile sinema kariyerini anlatmaktadır[19].
Ödülleri
- 1964: 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Acı Hayat
- 1968: 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Vesikalı Yarim
- 1972: 5. Altın Koza Film Festivali - En başarılı kadın oyuncu[20], Mahpus
- 1972: 1. Altın Kelebek Ödülleri, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
- 1973: Moskova Film Festivali (Rusya) - Özel Ödül, Dönüş
- 1978: Taşkent Film Festivali - Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü (Selvi Boylum Al Yazmalım)
- 1987: 1987 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu (Hayallerim, Aşkım ve Sen)
- 1990: 2. İzmir Film Festivali - Altın Artemis Onur Ödülü
- 1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı[21]
- 1992: 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu
- 1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - Emek Ödülü
- 1994: 1994 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Bir Aşk Uğruna
- 1996: 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Sinema Onur Ödülü
- 1999: Roma Film Festivali - Büyük Ödül
- 1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali - Kadın Yönetmen Ödülü
- 2000: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi - Zirvedekiler 2000 Ödülü
- 2001: Akademi İstanbul - Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü
- 2008: 35. Altın Kelebek Ödül Töreni - Altın Kelebek 35. Yıl Özel Ödülü[22]
- 2009: Sadri Alışık Ödülleri - onur Ödülü
- 2013: Engelsiz Yaşam Vakfı - Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü
- 2013: 11. Türk Film Festivali - Onur Ödülü
Kitapları
- "Sinemam ve Ben" (otobiyografi), Türkan Şoray, NTV Yayınları, 2012, İstanbul.
Müzik albümleri
- Türkan Şoray Söylüyor (2015)
Hakkında yazılanlar
- "Türkân Şoray, Bir Yıldız Böyle Doğdu" (belgesel roman), Agah Özgüç, Göl yayınları, 1974, İstanbul.
- "Sümbül Sokağın Tutsak Kadını" (biyografi), Atilla Dorsay, Remzi Kirabevi, 1997, İstanbul. ISBN 975-14-0612-9
- "Türkân Şoray" (biyografi), Agah Özgüç, Açıkşehir yayınları, 2001, İstanbul. ISBN 975-93383-00
- "Türkân Şoray ile Yüz Yüze", Feridun Andaç, Drahma yayınları, 2010, İstanbul.
- "50 Yıllık Aşk - Türkan Şoray", Ercan Akarsu, Esen kitap, 2014, İstanbul. ISBN 978-605-4609-40-6
- "Sinema Emekçisi - Türkan Şoray", Ercan Akarsu, Esen Kitap, 2015, İstanbul. ISBN 978-605-4609-67-3
- "Türkan Şoray Sinemasında Kadın İmgesi", Burak Süme, İkinci Adam Yayınları, 2016, İstanbul ISBN 978-605-306-127-4
Kaynakça
- Semercioğlu, Cengiz (4 Ağustos 2017). "25 yıllık evini satıp buraya taşındı! İşte Türkan Şoray'ın yeni sarayı". Hürriyet. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
- "Türkan Şoray oyunculuğu bıraktı". Habertürk.com. 30 Haziran 2018. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019.
- Yeşim Tabak (2 Aralık 2013). "Türkan Şoray ile Söyleşi" (PDF). Mithat Alam Film Merkezi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- Esra Yalçınalp (Temmuz, 2013). ""Karun Hazinelerini Sevgi İçin Reddederim."". Skylife. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. Tarih değerini gözden geçirin:
|tarih=
(yardım) - "'Dünyanın En Çok Film Çeviren Kadın Oyuncusu'". Haber Vitrini. 21 Ekim 2006. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- "Şoray 'UNICEF-İyi Niyet Elçisi' oldu". Yeni Şafak. 2010. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010.
- "Türkiye'nin İlk Kadın Filmleri Festivali" (PDF). Uçan Süpürge. 10-17 Mayıs 2012. 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- "Soru: Türkan Şoray'ın ilk yönetmenlik denemesi olan ve başrollerini Kadir İnanır'la paylaştığı filmin adı nedir?". Bunu Bil, NTVMSNBC. Erişim tarihi: 17 Mart 2010.
- "Evet, biz Çerkez'iz. Kuzey Kafkaslar'daki Kabartay Çerkezleri'ndeniz.Annemin babası Selanikli. Baba tarafım ise Kafkasya'dan gelme". 29 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.
- "Türkân Şoray'ın Kaleminden". Orta Doğu Teknik Üniversitesi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010.
- "Türkân Şoray nasıl oyuncu oldu". Yeni Şafak. 17 Şubat 2010. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2019.
- "Türkân Şoray'la anılar". Zaman. 15 Aralık 2012. Erişim tarihi: 2 Ocak 2012.
- "Türkan Şoray: 'Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad'dan öğrendim'". Radikal. 8 Nisan 2013. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- "Yeşilçam'ın Lanetli Kadınları". Cinedergi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2012.
- "Yeşilçam tarihi sözlüğe giriyor". Akşam. 29 Temmuz 2012. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012.
- "Film Karelerine Gizlenmiş Anılar Keşfe Çıkacak". Beykoz Güncel. 25 Aralık 2012. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012.
- "Şoray ilk televizyon programına başlıyor". NTVMSNBC. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010.
- "Sinema benim aşkım". Hürriyet. "http://www.hurriyet.com.tr/magazin/magazinhatti/13487529.asp/" yazısı görmezden gelindi (yardım)
- "Ediz Hun ve Filiz Akın 'Sinema Benim Aşkım'da". NTVMSNBC. 23 Ocak 2010. Erişim tarihi: 2011. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=
(yardım) - "Altın Koza'nın aşkı: Türkan Şoray". Milliyet. 2 Ağustos 2012. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- "1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları". Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010.
- "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
Önce gelen: Önce gelen yoktur. |
Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Acı Hayat 1964 |
Sonra gelen: Fatma Girik (1965 - Keşanlı Ali Destanı) |
Önce gelen: Fatma Girik (1967 - Sürtüğün Kızı) |
Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Vesikalı Yarim 1968 |
Sonra gelen: Hülya Koçyiğit (1969 - Cemile) |
Önce gelen: Müjde Ar (1986 - Aaahh Belinda ve Adı Vasfiye) |
Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Hayallerim, Aşkım ve Sen 1987 |
Sonra gelen: Gülşen Bubikoğlu (1988 - Kurtar Beni) |
Önce gelen: Müjde Ar (1993 - Yolcu) |
Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Bir Aşk Uğruna 1994 |
Sonra gelen: Zuhal Gencer (1995 - Sekizinci Saat) |