Orhan Gencebay

Orhan Gencebay ya da gerçek adıyla Orhan Kencebay (4 Ağustos 1944, Samsun) Türk besteci, ses sanatçısı, şair, enstrümanist, aranjör, müzik yapımcısı, müzik direktörü ve oyuncu.

Orhan Gencebay
Genel bilgiler
Doğum adı Orhan Kencebay
Doğum 4 Ağustos 1944 (1944-08-04)
Samsun, Türkiye
Tarzlar Gencebay müziği[1][2]
Serbest Türk müziği[3][4]
Etkilenimler: Arabesk müzik[5][6], Türk halk müziği, Klasik Türk müziği, Klasik Batı müziği, Caz, Rock, Yunan folk müziği, İspanyol folk müziği, Laiko, Amerikan folk müziği, Progresif folk, Hint folk müziği, World füzyon
Meslekler şarkıcı, besteci, şair, söz yazarı, aranjör, müzik yönetmeni, müzik yapımcısı, oyuncu
Çalgılar bağlama, divane, tambur, yaylı tambur, ud, cümbüş, buzuki, gitar, sitar, piyano, klavye, ney, keman[7]
Etkin yıllar 1961-günümüz
Müzik şirketi Columbia Records (1961-1962)
Ergaş Plak (1966)
Türkofon Plak (1967-1968)
Moda Plak (1968)
Topkapı Plak (1968)
İstanbul Plak (1969-1972)
Kervan Plakçılık (1972-günümüz)
Resmî site orhangencebay.com.tr
Önemli çalgılar
Bağlama, elektrobağlama, sitar, gitar, buzuki, tanbur, ud[8], tenor saksofon

Arabesk müzik olarak adlandırılan, fakat kendisinin bu terimi "yanlıştır ve eksiktir" gerekçesiyle reddedip Serbest Türk müziği, özgür Türk müziği, serbest çalışmalar ve Gencebay müziği gibi kavramlarla adlandırdığı, 1960'larda yayılan Türk müziği tarzının yaratıcı ve öncülerindendir. Gencebay, 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığı'nın tavsiyesiyle verilmeye başlanan Devlet Sanatçısı unvanına[9] 1998'de layık görüldü.

Yaşamı

İlk yılları

Orhan Gencebay , 4 Ağustos 1944'te ailesinin üçüncü çocuğu olarak Samsun'da doğdu. Müziğe 6 yaşında, Rus konservatuvarı mezunu ve aslen Kırım göçmeni eski bir opera sanatçısı olan klasik batı müzisyeni Emin Tarakçı'dan keman ve mandolin dersleri alarak başladı. 7 yaşında bağlama ve Türk halk müziği dersleri almaya başladı. 10 yaşında ilk beste çalışması olan Kara Kaşlı Esmerdi Kim Bilir Kimi Sevdi isimli eseri yaptı. 13 yaşında Türk Sanat Müziği ve tambur eğitimi almaya başladı. Ortaokul ve lise yıllarında Samsun, Edirne ve İstanbul musiki cemiyetlerinde yaylı tambur, THM cemiyetlerinde ise bağlama çaldı. Samsun ve İstanbul'da halk evlerinin kuruculuğunu yaptı. Kendi açtığı müzik dershanelerinde öğretmenlik yaptı. Çocukluk yıllarında en çok etkilendiği kişi zamanının bağlama üstadı Bayram Aracı'ydı. Gencebay'a o yıllarda bu nedenle küçük Bayram diyorlardı.[10]

İlk profesyonel bestesi "Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin"i 14 yaşında yapan Orhan Gencebay, 16 yaşından itibaren caz ve Rock müziği ile ilgilenmeye başladı, batı nefesli sazlardan oluşan orkestralarda tenor saksofon çaldı. İstanbul'a gelerek, Türkiye'nin ilk konservatuvarı ve eski adı Dârülelhan olan İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi, bir süre icra heyetinde bulundu.

Profesyonel geçişi

1964 yılında TRT Ankara Radyosu sınavına girdi ve yüksek başarıyla kazandı. Fakat, sınavda usulsüzlük olduğu gerekçesiyle sınav iptal edilince, müzik çalışmalarına ara vererek askerlik sebebiyle İstanbul'a gitti. Vatani görevini Heybeliada'da bahriyeli olarak sürdürdüğü yıllarda merasim bölüğü bandosunda saksafon çalmaya devam etti. 1966'da TRT İstanbul Radyosu sınavlarına girdi ve iftiharla kazandı. Aynı yıl, Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Cinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı. TRT İstanbul Radyosu'nda 10 ay bağlama sanatçılığı yaptı. Kurumun müzikal anlayışının ilerlemeye elverişli ve özgür olmadığı gerekçesiyle 1967 yılında kendi isteği ile ayrıldı.[11]

TRT'den ayrıldıktan sonra, Arif Sağ ile birlikte 1966-1968 arası dönemde Muzaffer Akgün, Yıldız Tezcan,Gülden Karaböcek, Ahmet Sezgin, Şükran Ay, Sabahat Akkiraz, Nuri Sesigüzel gibi birçok sanatçıya bağlama çaldı. Bu dönem içinde Kızılırmak Karakoyun, Ana, Kuyu gibi Türk filmlerinin müzik direktörlüğünü yaptı. İstanbul'daki halk evlerinde Abdullah Nail Bayşu, İsmet Sıral, Burhan Tonguç, Erkin Koray, Ömer Faruk Tekbilek, Vedat Yıldırımbora, Özer Şenay, Neşet Ertaş gibi sanatçılarla sık sık bir araya gelip müzik yaparak gelecekte kendi ortaya koyacağı müziksel sentezin ilk meyvelerini verdi. Ağlıyorum Yana Yana, Gönül bağları, Yıldız Akşamdan Doğarsın, Neredesin Leylâ'm gibi türkü plakları çıkardı. Sevemedim Karagözlüm, Sabır Taşı, Goca Dünya gibi besteleri çeşitli sanatçılar tarafından okunmaya, sanat dünyasında adı besteci ve bağlama virtüözü olarak duyulmaya başlandı.

Kariyerinde hızlı yükselişi

Türkü plâklarından sonra, 1968 yılında ilk serbest çalışmalar plâğı Sensiz Bahar Geçmiyor-Başa Gelen Çekilirmiş'i çıkardı. Bundan sonra Topkapı Plak ve İstanbul Plak'tan seri olarak plaklar çıkarmaya devam etti. 1969 yılında çıkardığı Bir Teselli Ver-Yorgun Gözler 45'liği ile Türkiye çapında ün yaptı. Bestekâr ve enstrümanist kimliğinin yanı sıra, yorumcu kimliği ile ön plana çıkmaya başladı. Ben Eski Halimle Daha Mesuttum, Hor Görme Garibi, Severek Ayrılalım, Ümit Şarkısı, Sevenler Mesut Olmaz gibi plaklara imza attı. 1971 yılında ise İstanbul Plak'a ortak oldu. 1972 yılında Yaşar Kekeva ile birlikte Kervan Plak şirketini kurdu, şirketin yöneticisi oldu. Kervan Plak, Türkiye'nin ilk yerli sermayeli plak şirketiydi. Bünyesine Erkin Koray, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı, Mustafa Sağyaşar, Ahmet Özhan, Kamuran Akkor, Semiha Yankı, Samime Sanay, Neşe Karaböcek, Bedia Akartürk, Nil Burak, Ziya Taşkent, Semiramis Pekkan, Ferdi Özbeğen, Gönül Yazar, Sezen Aksu gibi starları alan Kervan Plak, dönemin plak piyasasının en güçlü şirketlerinden biri oldu.

Orhan Gencebay, bugüne kadar 35 (31 sinema, 4 televizyon) filminde[12] başrol oynadı, 90'a yakın filmde müzik direktörlüğü yaptı. 1000'den fazla[8] bestesi bulunan Orhan Gencebay, bunların 300'e yakınını kendisi seslendirdi.

Orhan Gencebay'ın yaptığı çalışmalara TRT denetleme kurulunca arabesk dendiyse de, Orhan Gencebay bu değerlendirmeyi "yanlıştır ve eksiktir" diyerek kabul etmedi.[not 1]

Yasal olarak 67 milyon civarı plak ve kaset tirajı olan Orhan Gencebay'ın, korsan üretimlerin yasal üretimlerden 2 kat fazla olduğu düşünülürse, yasal olmayan üretimlerle birlikte 200 milyon civarı tirajı olduğu tahmin ediliyor. Bu da, dünyanın sayılı tiraj rakamlarındandır.[13][14][15][not 2]

Beyaz Kelebekler grubununda eski solisti olan ses sanatçısı Azize Gencebay'dan boşanan Orhan Gencebay'ın Sevim Emre ile 30 yılı aşkın bir süredir resmî birlikteliği devam etmektedir. Oğlu Altan Gencebay hâlen Kervan Plak prodüktörlüğünü yürütmektedir.

Günümüz

Orhan Gencebay, 29 Kasım 2009 tarihinde Milliyet Gazetesi'nden Olcay Ünal Sert'e verdiği röportajda "Batsın Bu Dünya, Türkiye'nin ağıtıdır. Şu bir gerçek, 70'li yıllar çok kötü yıllardı. Günde 100 - 150 kişi öldürülüyordu. 1975’te böyle bir Türkiye’de yaptım ‘Batsın Bu Dünya’yı. O, Türkiye’nin ağıtıdır, ağlanacak parçasıdır." demiştir.[16]

17 Eylül 2012'de Orhan Gencebay'a saygı için Poll Production'dan yayınlanan Orhan Gencebay ile Bir Ömür albümünde Türkiye'nin önde gelen sanatçıları yer alarak Gencebay'ın bestelerini seslendirmiştir.

Diskografi
Ana madde: Orhan Gencebay diskografisi
Kervan Plakçılık

Filmografi
Sinema
Yıl Başlık Rolü Diğer Başrol Oyuncular Notlar
1971Bir Teselli VerOrhan Tülin Örsek (Nermin)Orhan Gencebay'ın ilk filmidir ve ilk oyunculuk deneyimidir.[17]
1972 Sev Dedi Gözlerim Orhan Perihan Savaş (Meral) • Selma Güneri (Serap) Orhan Gencebay'ın tek sinemakop filmidir. 16:9
1973 Ben Doğarken Ölmüşüm Orhan Necla Nazır (Sevim)
1974 Dertler Benim Olsun Sebahattin Perihan Savaş (Ayşe)
1975Batsın Bu DünyaOrhan Müjde Ar (Seher)
Bir Araya GelemeyizOrhan Hülya Koçyiğit (Füsun)
1976 Bıktım Her Gün ÖlmektenOrhan Necla Nazır (Meral)
ŞoförHaydar Hülya Koçyiğit (Zehra)
1977Hatasız Kul OlmazOrhan Akman Fatma Girik (Cennet)
1978Derdim Dünyadan BüyükOrhan İnci Engin (İpek)
ÇilekeşOrhan Gencebay Perihan Savaş (Gül)
Aşkı Ben Mi YarattımOrhan Gencebay Müjde Ar (Mehtap, Zeliha)
1979 YarabbimOrhan Perihan Savaş (Gülcan)
1980Kır Gönlünün ZinciriniOrhan Gencebay Müjde Ar (Ebru)
Vazgeç GönlümOrhan Canan Perver (Pınar)
Ben Topraktan Bir CanımOrhan Necla Nazır (Pınar)
1981Feryada Gücüm YokOrhan Gencebay Müjde Ar (Müge)
1982KördüğümOrhan Gülşen Bubikoğlu (Gülşen)
Bir Yudum MutlulukOrhan Necla Nazır (Zehra)
Leyla İle MecnunKadir Gülşen Bubikoğlu (Leyla)
1983ZulümOrhan Güngör Bayrak (Zeynep)
KahırOrhan Hülya Avşar (Hülya)
1984KaptanOrhan Hülya Avşar (Melike)
Dil YarasıOrhan Yaprak Özdemiroğlu (Hülya)
Aşkım GünahımdırOrhan Gencebay Oya Aydoğan (Oya) • Güzin Doğan (İpek)
1985DorukOrhan Cüneyt Arkın (Cemil) • Müge Akyamaç (Çiğdem)
1987Cennet GözlümOrhan Perihan Savaş (Handan)
1988Küçüksün YavrumOrhan Melike Zobu (Zehra)
1989 Sensiz YaşıyorumOrhan Gencebay Nilgün Akçaoğlu
Kan Çiçeği Orhan Meral Oğuz (Ayşe)
1990UtanOrhan Oya Aydoğan (Selma)Orhan Gencebay'ın son sinema filmidir.
Sinema (Film Müziği)
  • Kızılırmak-Karakoyun, 1967 [18]
  • Kozanoğlu, 1967 [19]
  • Ana, 1967 [20]
  • Kuyu, 1968 [21]
  • Kara Gözlüm, 1970 [22]
Tv-Şov
Belgesel
Reklâm

Ödüller
  • 1968-1976 arası her 45'liği için Altın Plak ödülleri
  • 1976 Ses dergisi Yılın Türk Müziği Sanatçısı ödülü
  • 1970: İstanbul Plak tarafından, yüksek tiraj başarısından olayı verilen Altın Taç Ödülü.
  • 1984: Tercüman gazetesi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
  • 1984: Merhaba dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
  • 1985: Ses dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
  • 1990: MÜYAP tarafından Dokunma adlı albümünün göstermiş olduğu yüksek satış başarısından dolayı verilen Yüksek Tiraj Ödülü.
  • 1990: ABD-Mısır-İsrail'in önde gelen üniversiteleriyle, Hacettepe Üniversitesi'nin ortaklaşa vermiş olduğu Montu Merit Doktorası (Fahri Müzik Doktoru) Ödülü.
  • 1995: Mehmetçik Vakfı tarafından verilen Altın Madalya Ödülü.
  • 1998: İntermedia ekonomi dergisi tarafından verilen Ekonomide Yılın Yıldızları Ödülü.
  • 1998: Kültür Bakanlığı'nca verilen Devlet Sanatçısı unvanı.
  • 2009: Cumhurbaşkanlığı tarafından, Türk Milli Eğitimine katkılarından dolayı verilen Onur Ödülü.
  • 2011: Kral Tv Müzik Ödülleri Onur Ödülü.
  • 2013: Müyap Fiziki Satış Ödülü
  • 2013: Kral Tv Müzik Ödülleri En İyi Proje Ödülü.
  • 2015: T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü.[23]

Ek okuma

Ayrıca bakınız

Notlar
  1. Orhan Gencebay, kendi müziği için yapılan "arabesk" tanımlamasını reddetmiş olsa da, bu tanımlamanın yerine önerdiği Gencebay Müziği, Serbest Türk Müziği, Serbest Çalışmalar gibi kavramların literatürdeki yeri müzik otoritelerince hâlâ tartışılmaktadır. Aslında tartışmanın odak noktası arabeskin ne olup olmadığıdır. Gencebay'ın bu konudaki daha fazla görüşü için Kaynakça ve Ek Okumalar incelenebilir.
  2. Bkz. Albümleri en çok satan sanatçılar listesi#50-75 milyon

Kaynakça
  1. Akbaş, Zafer (18 Mayıs 2005). "Şartlarım Oluşmazsa Konser Konusu Kapanır". Sabah. 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Ben arabeskçi değilim, Gencebay Müziği yapıyorum.
  2. Ertuğrul, İnci (16 Ocak 2005). "Batsın Bu Dünya 70li Yılların Ağıdıdır". Türkiye. 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Arabesk değil, Gencebay tarzı.
  3. Akın, Esra (4 Ocak 2003). "Bağlama Küsmesin Baba!". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Benim yaptığım Serbest Türk Müziği çalışmaları.
  4. Balıkçıoğlu, Tuğba (18 Nisan 2004). "Arabesk Deyimi Beni Tanımlamaya Yetmez". Sabah. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Ben serbest Türk müziği çalışmaları yaptım.
  5. Akpınar, Hakan (26 Nisan 2005). "Orhan Baba Efsanesi 2". Tercüman. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Müziğime arabesk denmesi çok saçma.
  6. Balıkçıoğlu, Tuğba (18 Nisan 2004). "Arabesk Deyimi Beni Tanımlamaya Yetmez". Sabah. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Arabesk çok kısıtlayıcı bir deyim, benim anlattığımı da anlatmaya müsait değildir.
  7. Güler, Soner (17 Ekim 2006). "Gencebay'ın İlgilendiği Enstrümanlar". Gencebayforum.Com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007.
  8. Berköz, Elif (30 Aralık 2005). "Ne Sazımın Yaşlanmaya Niyeti Var Ne de Benim". Milliyet. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. Toplamda 1000'in üzerinde beste yaptım.
  9. Evin Doğu (19 Temmuz 2000). "Sanatçılar unvansız kaldı". NTV-MSNBC. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
  10. "Biyografi". www.orhangencebay.com.tr. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  11. Çıkıt, Feride (18 Mart 2003). "Zaman Beni Haklı Çıkardı". Akşam. 19 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2008. TRT'nin ilkeleri çok tutucuydu. Benim ufkum genişti, yapmak istediğim çok şey vardı. Arzularımı gerçekleştirmek ve hayal ettiğim işlere imza atabilmem için özgür olmam gerekirdi. Bu nedenle TRT'den ayrıldım.
  12. "SinemaTürk - Orhan Gencebay". Sinematurk.Com. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007.
  13. "MESAM Yönetim Kurulu". MESAM - Türkiye Musiki Eserleri Sahipleri Meslek Birliği. 21 Nisan 2001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010. 1968 yılında kendi sesiyle yorumladığı ilk 45’lik plaktan bugüne kadar yasal olarak yaklaşık 60 milyon plak ve kaset tirajı olan Gencebay'ın yasal olmayan korsan yapımlarla beraber 150 milyon tirajı olduğu tahmin edilmektedir.
  14. Akpınar, Hakan (27 Nisan 2005). "Orhan Baba Efsanesi". Tercüman. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010. Yasal olarak 60 milyonun üstünde sattı albümlerim, 65-70 milyon arası galiba.
  15. "65 milyon albüm sattı". Akşam. 14 Nisan 2006. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010. Çıkardığım albümlerin resmî satış rakamı 65 milyon.
  16. "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  17. "Birçok kez kafayı çektiğimiz oldu". Anti Gazete. 1 Mayıs 2011. 2 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
  18. "Sinematurk.com - "Kızılırmak-Karakoyun"". 4 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2008.
  19. "Sinematurk.com - "Kozanoğlu"". 27 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2008.
  20. "Sinematurk.com - "Ana"". 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2008.
  21. "Sinematurk.com - "Kuyu"". 20 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2008.
  22. "Sinematurk.com - "Kara Gözlüm"". 17 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2008.
  23. Türkiye Cumhurbaşkanı. "Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödüllerinin Sahipleri Belli Oldu". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.