Vatan ve Hürriyet Cemiyeti
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, 20. yüzyılın başlarında Sultan II. Abdülhamit'in otokratik yönetimine karşı olan reformist subayların kurduğu gizli dernek.
| Vatan ve Hürriyet Cemiyeti | |
|---|---|
 | |
| Birleştiği | İttihat ve Terakki Cemiyeti |
| Kuruluş | Ekim 1906 |
| Kapanış | 1907 |
| Tür | Gizli dernek |
| Amaç |
|
| Konum | |
| Lider | Mustafa Kemal |
Öncesi
Henüz Harbiye'de öğrenci olan Mustafa Kemal, kendisi gibi vatanın tehlikede olduğunu düşünen subay adayı arkadaşlarıyla birlikte birçok yazı çalışması yürütmüştür. Çıkardıkları Vatan adlı tek sayfalık siyasi içerikli gazete yüzünden yakalanan grup, vatansever öğretmenler sayesinde kurtulmuştur.
Harbiye'den mezuniyetlerinin ardından grubun çalışmaları dışarıda da devam etmiştir. Kiraladıkları bir dairede toplantılar yapıp kararlar alarak ve gazete çıkartmaya devam etmişlerdir. Bir akşam yurt genelindeki tüm Vatan grubu evlerine eş zamanlı baskın düzenmiş ve sorgudan sonra grup üyeleri, Taşkışla'ya götürülmüştür. Arkadaşlarından ayrılarak tek başına haftalarca kalan Mustafa Kemal, siyasetin hafife alınır bir şey olmadığına karar vermiştir.
Kuruluşu ve yayılması
Padişah tarafından affedilen Mustafa Kemal, 5 Şubat 1905 tarihinde Şam'da bulunan 5. Ordu'ya tayin edilmiş; burada kendisine görev verilmeyince boş zamanlarını çağdaş yazarların kitaplarını okuyarak geçirmeye başlamıştır.
Bu dönemde Mustafa Kemal, İstanbul'dan Tıbbiye'deki siyasi faaliyetleri nedeni ile sürgüne gönderilmiş olan ve Şam'da çarşı içerisinde ticaret ile uğraşan Mustafa Bey (Cantekin) ile tanışmıştır. 1906 yılının Ekim ayında ikilinin uzun sohbet gecelerinde oluşan fikirleri neticesinde, Müfit Beyin (Özdeş) de katılımıyla Vatan ve Hürriyet Cemiyet kurulmuştur.
Arkadaşlarıyla beraber ilk önce Cemiyetin Beyrut, Yafa ve Kudüs şubelerini açan Mustafa Kemal, daha sonra Mısır ve Yunanistan üzerinden gizlice Selanik'e geçerek hem annesini ziyaret etmiş hem de cemiyetin Selanik şubesini açmıştır. Şam'dan ayrılması sarayın kulağına gitmiş; fakat fikirlerinin üstlerince de desteklenmesi sonucu ceza almamıştır. Şam'a döndükten sonra 20 Haziran 1907 tarihinde Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesi alarak Şam'daki ordunun Kurmay Başkanlığında bir göreve getirilmiştir.
Kolağası Mustafa Kemal
Mustafa Bey (Cantekin)
İttihat ve Terakki'yle birleşmesi
Kolağası Mustafa Kemal, 13 Ekim 1907 tarihinde merkezi Manastır'da bulunan 3. Ordu Karargâhına atanmış; Cemiyetin Selanik Şubesinde çalışmak üzere Manastır'dan Selanik'e gelmiştir. Burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin, Selanik'te faaliyet gösteren İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katıldığını öğrenmiştir. Sonradan kendisi de arkadaşı Ömer Naci'nin isteğiyle İttihat ve Terakki'ye katılmıştır.
