Salih Bozok

Salih Bozok (1881, Selanik - 25 Nisan 1941, İstanbul), Türk asker ve siyasetçi. Mustafa Kemal Atatürk'ün çocukluk arkadaşıydı ve daha sonra yâverliğini yaptı. Atatürk'e en yakın kişi olarak bilinir.

Salih Bozok
Türkiye Büyük Millet Meclisi 2., 3., 4., 5. ve 6. dönem milletvekili
Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 25 Nisan 1941
Seçim Bölgesi	1923 – Yozgat 1927 – Yozgat 1931 – Bilecik 1935 – Bilecik 1939 – Bilecik
Kişisel bilgiler
Doğum	1881 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	25 Nisan 1941 (60 yaşında) İstanbul, Türkiye
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi
Evlilik(ler)	Düriye Bozok Pakize Bozok
Çocuk(lar)	Cemil Bozok (1907-1994) Sabiha Bozok-Yenen (1909-1993) Muzaffer Bozok (1920-2006)
Bitirdiği okul	Harp Okulu
Mesleği	Asker
Ödülleri
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Osmanlı (1905-1919)  Türkiye (1919-1926)
Hizmet yılları	1905-1926
Rütbesi	Yarbay
Çatışma/savaşları	Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı

Türk Orduları Başkomutanı Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa ile İzmit'te, 1923. (Soldan sağa: Yaver Şükrü Ali, Başyaver Salih, Mustafa Kemal Paşa, TBMM Muhafız Taburu Komutanı İsmail Hakkı ve Yaver Muzaffer

Hayatı

Mustafa Kemal Atatürk'ün Selânik'ten mahalle ve okuldan arkadaşı, yaşça da akranıydı. Harp Okulunu aynı yıl bitirdiler. Kendisi jandarma sınıfına seçildi, Mustafa Kemal ise Harp Akademisine devam ederek kurmay oldu. Millî Mücadele'yi düzenlemek üzere Anadolu'ya geçmeden önce ve Suriye Cephesi'nde bulunduğu sırada Mustafa Kemal Paşa, Salih Bey'i "başyâver" görevine tâyin ederek yanına çağırdı. Sürekli beraberlik böyle başladı. Mustafa Kemal Paşa, meclis başkanı iken "Meclis Başkanlığı Yâverliği", Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildikten sonra da "Cumhurbaşkanlığı Yâveri" olarak görev yaptı.

Yarbay rütbesinde emekliye ayrıldıktan ve TBMM 2. Dönem'de (o dönemdeki adı Bozok olan Yozgat'tan) milletvekili seçildikten sonra da Mustafa Kemal'in yakınında kaldı. 4. Dönem'e kadar Yozgat ve daha sonraki dönemlerde Bilecik milletvekili seçildi.

Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümü üzerine, "Başkomutan yaversiz gidemez!" diyerek uzun süredir planladığı gibi kalbine kurşun sıkarak intihar teşebbüsünde bulundu. Söz konusu bu intiharın da son sahne olarak kullanıldığı, Zülfü Livâneli tarafından senaryosu yazılarak yönetilen Vedâ filminde ise; Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile Salih Bozok'un yakın ilişkisi, dostlukları ve birlikte verdikleri mücadele dolu yıllar beyaz perdeye aktarılmıştır. Kurşunun kalbini sıyırması nedeniyle hayatta kaldı. Atatürk olmadan geçen kısa yaşamında milletvekilliğine devam etti ve 25 Nisan 1941 tarihinde öldü.

Mustafa Kemal Atatürk ile olan dostluğu

Atatürk'le dostlukları eskiye dayanmaktadır. O da Atatürk gibi, Selanik doğumlu. Yaşları da yakın. Selanik'ten mahalle komşulukları, hatta uzaktan akrabalıkları var. İlk subaylık yıllarında beraberler. 1908'de hürriyetin ilanından sonra yolları yine Selanik'te kesişiyor. Atatürk'ün onu daha o yıllardan "ömür boyu yoldaş" olarak seçtiğini gösteren ilginç bir sahne vardır:

Selanik'te meşhur Olimpos Gazinosu'nda oturdukları bir akşam, Mustafa Kemal sofradaki dostlarına ileride nasıl iktidara geleceğini anlatır. Sonra da orada bulunanlara gelecekteki görevlerini açıklar. Masadakiler; Fuat Bulca, Nuri Conker, Fethi Okyar ve Salih Bozok hayretle izler onu. Herkese görev bölümü yapıldıktan sonra, sıra Bozok'a gelince, Salih der seninle hiç ayrılmayacağız. "Seni kendime yâver yapacağım." Masadakiler sorar:

"Peki sen ne olacaksın?"

Yanıt kısadır:

"Ben, size bu görevleri verecek adam olacağım."

Eserleri

• (Cemil S. Bozok), Hep Atatürk'ün Yanında, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1985.
• (Can Dündar), Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor, Doğan Kitapçılık, İstanbul 2001.

Popüler kültürdeki yeri

Veda adlı filmde Serhat Kılıç, Kurtuluş dizisinde Turgay Tanülkü ve Ya İstiklal Ya Ölüm dizisinde Ushan Çakır tarafından canlandırılmıştır.

Dış bağlantılar