İstemi Yabgu

İstemi Yabgu (Eski Türkçe: , İstemi Ķaġan[1], 室點密/室点密, Pinyin: shìdiǎnmì, Wade-Giles: shih- tien-mi, 室點蜜/室点蜜, 瑟帝米) d. ? - ö. 576 yılları arasında yaşamış, Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu olan Bumin Kağan'ın kardeşi, kağan, yabgu ve elçidir. Bumin Kağan'ın yanında batı kanadını (sonraki Batı Göktürk Kağanlığı) yönetmiştir.

İstemi Kağan Eski Türkçe: Çince: 室點密/室点密
Batı Göktürk yabgusu
Hüküm süresi	553 – 576
Sonra gelen	Tardu Kağan
Çocukları	Tardu Türk Şad Kakim
Hanedan	Aşina
Babası	Aşina Tuvu
Dini	Tengricilik

İstemi Yabgu, Bizans İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu ile diplomatik ilişkileri güçlendirmiştir. Kendisi ile ilgili Bizans arşivlerinde geniş bilgi bulunur. Bizanslılar tarafından 'Stembis Dizaboulos' olarak bilinir.

Cücenlerin yönetimi altındaki Göktürklerin, Bumin Kağan önderliğinde ayaklanıp 552 yılında bağımsızlıklarını kazanmalarıyla kurulan Göktürk Kağanlığı'nın batı kanadı hakanı olan İstemi Yabgu, aynı zamanda Bumin Kağan'ın da kardeşiydi.

Göktürk Kağanlığı'nın kısa zamanda güçlenmesinde büyük rol oynamıştır. Çin'e seferler düzenlemiş, Buhara Savaşı ile Akhunların elindeki İpek Yolu'nu ele geçirmek için Sasanilerle ittifak yapmıştır. Bu ittuifak sonucunda Akhunlara son verilmiştir. Ancak bir süre sonra Sasaniler'in İpek Yolu'na göz dikmesi üzerine Bizans İmparatorluğu ile ittifak yapmış ve Sasaniler'i zor durumda bırakmıştır. Güçlü Türk yabgusu İstemi Yabgu'nun zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır. 576 yılında İstemi Yabgu'nun ölümüyle yerine oğlu Tardu geçmiştir ancak Tardu Kağan'nın zamanında devlet iyi yönetilememiş ve çıkan isyanlar sonucunda ikiye ayrılmıştır (582).

Devlet yönetimi sırasında ağabeyine saygılı davranmış, Bumin Kağan hükümdarlığına tepki göstermeyerek merkezi otoriteye sahip çıkmıştır. Tarihte ilk kez Türk kelimesini kendi isminde bulunduran Göktürk Kağanlığı onun zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, kurduğu düzenli ve başarılı otorite ölümünden sonra dağılmıştır.

İstemi Yabgu ile ilgili Kül Tigin Yazıtı'nda:

« "Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyi vermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu salarak dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı'ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilâtsız Göktürk öylece oturuyormuş." »

şeklinde İstemi Kağan'dan bahsedilmektedir.

İstemi kelimesi Göktürk Türkçesi'nde ataların ruhu anlamına gelmektedir.

Kaynakça

1. "Kultegin's Memorial Complex, TÜRIK BITIK". 18 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.