Arslan Taman Kağan
Arslan Taman Kağan[1][2][3] (ö. 619 veya 611) veya Heşana Kağan (Çince: 曷娑那可汗, Pinyin: hésuōnà kěhàn, Orta Çince (Guangyun) [ɣɑt.sɑ˥˩nɑ˩ kʰɑ˥ɣɑn˩˥] veya 曷薩那可汗/曷萨那可汗, hésànà kěhàn, ho-sa-na k'o-han) Batı Göktürk Devleti'nin ilk hükümdarı. Babası, Buyruk Kağan hiçbir zaman Batı Göktürk tahtının egemenliğini tam anlamıyla ele geçirememiştir[4]; bunun için babasının ölümünden sonra tahta geçen Taman[5] ilk Batı Göktürk kağanı olarak bilinmektedir. Taman Kağan, Aşina sülalesinin "Mukan kolu"ndandır.[6] Çince "hésànà kěhàn" transkripsiyonu, Türkçe "arslan" adının fonetik dizimine tekabül etmektedir.[7]
| Nikyu Çulo Kağan Arslan Taman | |
|---|---|
| Hüküm süresi | 7 yıl (604-611) |
| Taç giymesi | 604 |
| Önce gelen | Buyruk Kağan |
| Sonra gelen | Şikoey Kağan |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | Buyruk Kağan |
| Annesi | Şiang-shi |
| Doğum | Türk Kağanlığı |
| Ölüm |
611 Sui Hanedanlığı |
| Dini | Tengricilik |
| Meslek | Devlet yöneticisi |
Sözük kökeni
Taman Eski Türkçede "duman" anlamına gelmekteydi.[8]
Tahta geçişi
Taman, Buyruk Kağan'ın oğludur.[6] Babası, Türk Kağanlığı'nın batısını ele geçirmek için uğraşıp; Doğu Roma ile elçiler aracılığıyla ilişki kuran bir kağandı. Bunun için Tarduş Kağan ile uzun süreli bir mücadeleye girişmişti.[9] Tarduş'un ölümünden sonra, Göktürk Kağanlığı tamamen iki parçaya bölündü. 604'te, Taman Batı Göktürleri teşkilatlandırmayı başardı. Hedefleri ve konumu sürekli tartışma konusu olan Taman, ancak 610'a kadar Batı Göktürk Kağanlığı'nı yönetebildi. Taman'ın annesi, babasının ölümünden sonra amcasıyla evlenmiş ve Çin sarayını ziyarete gitmişti. Sui Hanedanı bu durumu kullanarak, Taman'ın Çin asilzadesi annesi Şiang-şi'yi[10] kendi çocuğuna karşı kullanma kararı aldı. Kısa sürede Taman, egemen bir kağandan ziyade Sui'ye bağlı bir vasal konumuna geldi.[11] Taman'ın egemenlik gücü iyice azaldıktan sonra Şikoey Kağan yönetimi ele geçirdi. Taman; Çin sarayına sığındı ve 611'de[12] burada Çangan adlı bir Doğu Göktürk Kağanlığı elçisi tarafından[2] öldürüldü.[13]
Kaynakça
- Kumilyov, Lev (1993), Qədim Türklər, s.135.
- Victor Cunrui Xiong (2008), Historical Dictionary of Medieval China, Scarecrow Press, s. 95.
- Ocak, Murat (2002), The Turks: Early Ages, Yeni türkiye.
- Vaissiere (2011), İlk Türk Hakanlıklarının Tarihi Üzerine Yeni Bilgiler, Ötüken’den İstanbul’a Türkçenin 1290 Yılı (720-2010) Sempozyumu, s. 233-240.
- Trombert, Eric (2005), Les sogdiens en Chine, École française d'Extrême-Orient, s. 392
- Vaissiere (2011), s. 239
- "Eski Türk Adlarının Çinceden Orijinal Hâline Çevrilmesi". 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2016.
- "Eski Öz Türkçe Sözlük". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016.
- Ersin, Emel (1978), İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarîhi ve İslâm'a Giriş, Edebiyat Fakültesi Matbaası, s. 235.
- Prof. Dr. Takashi Osawa. "Batı Göktürk Kağanlığındaki Aşinalı Bir Kağanın Şeceresine Ait Bir Kaynak". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016.
- Victor Cunrui Xiong (2012), Emperor Yang of the Sui Dynasty: His Life, Times, and Legacy, SUNY Press, s.213.
- Trombert (2005), s. 380
- Vaissiere (2011), s. 236