Akritas Planı

Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmetînde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan.[1] Enosis fikrinde olduğu gibi Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır.[2]

Plan öncesi bakış
Ana maddeler: Kıbrıs Cumhuriyeti § Tarih ve Zürih ve Londra Antlaşması

1960 yılına kadar ada Birleşik Krallık'ın kolonisi idi.[3] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[4] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri'de silahlanmaya başlıyor[5] ve Birleşik Krallık adanın iki yanını kontolde tutmakta zorlanıyordu.[6] Bu tarihten itibaren Taksim isteğinde bulunan Türkler ile Enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı.[7] Birleşik Krallık yönetimi Türk Mukavemet Teşkilatı ile ilişkisi olduğunu düşündükleri 65 Türk ile EOKA mensubu olduklarını düşündükleri 1244 Rumu tutukladılar.[8] Bunun üzerine Birleşik Krallık yönetimi Kıbrıs Türklerin ve Kıbrıs Rumların oluşturacağı bir bağımsız cumhuriyet kurulması için girişimde bulundu. 16 Ağustos 1960 tarihinde Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile cumhuriyet kuruldu.[3] Buna göre Türk-Rumlar tarafından ortak yönetilecek bağımsız cumhuriyette, devlet başkanı Rum olacak; devlet başkan yardımcısı ise Türk olması kararı alınmıştı.[9]

Uygulama
Ana maddeler: 1963 Kıbrıs Anayasası değişikliği önerisi ve 1963-1964 Kıbrıs olayları

21 Nisan 1966 tarihinde ada üzerinde yayımlanan Patris adındaki gazetede de planın ayrıntıları ortaya çıktı. Hazırlayıcıları arasında başta Akritas kod adı ile tanınan dönemin İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis, Devlet Başkanı III. Makarios ve Kıbrıs Temsilciler Meclisi Başkanı Glafkos Klerides gibi isimler de yer almaktaydı.[2] 7 Şubat tarihinde yine aynı gazete yayımlanan bilgilere göre Planı oluşturan yapının başkanı Polikarpos Yorgacis, Başkan Vekili Çalışma Bakanı Thassos Papadopulos, Kurmay sorumlusu Temsilciler Meclisi milletvekili Nikos Koçiş ve Kurmay Daireleri Müdürü ise Temsilciler Meclisi başkanı Glafkos Klerides idi.[2]

Bu plan doğrultusunda[1] 30 Kasım 1963 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanı III. Makarios, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nda siyasi kurumların yapılanması ve teşkilatlanma hakkındaki 13 maddelik bir değişiklik önerisinde bulundu. Kıbrıslı Türkler bu değişikliklerin kendi haklarını kısıtladığını iddia ettiler.[10] Bu değişiklik süreci içerisinde Kıbrıs Türkleri bu öneriye karşı çıktılar ve 1963-1964 Kıbrıs olayları'nın çıkmasına neden oldu.[4] 1963–1964 Kıbrıs olayları sırasında 364 Kıbrıslı Türk ve 174 Kıbrıslı Rum öldürüldü. 25 bin Türk ve çok sayıda Rum taşınmaz mallarını geride bırakarak göç etmeye başladılar.[8]

Kaynakça
  • Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  1. Cyprus – The Republic of Cyprus (http://countrystudies.us/cyprus/12.htm 12 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), U.S. Library of Congress
  2. "Akritas Planı". Tarih Araştırmaları. 9 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2009.
  3. Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  4. Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 238. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  5. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
  6. Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
  7. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
  8. Othello’nun güzel ülkesi Kıbrıs 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), Yazar: Ayşe Hür, Taraf Gazetesi, Yazılma Tarihi: 27 Temmuz 2008, Erişim Tarihi: 1 Ekim 2008.
  9. "Kıbrıs Anayasası" (İngilizce). 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2008.
  10. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 244.sayfa

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.