Necmettin Erbakan

Necmettin Erbakan (29 Ekim 1926, Sinop - 27 Şubat 2011, Ankara), Türk siyasetçi, mühendis, akademisyen ve Türkiye başbakanı. Başbakanlık görevini 28 Haziran 1996 ile 30 Haziran 1997 tarihleri arasında sürdürmüştür. 28 Şubat sürecinden sonra istifa etmeye zorlanmıştır ve 5 yıl süreliğine siyaset yasağı getirilmiştir.

Prof. Dr. Necmettin Erbakan
23. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi 28 Haziran 1996 - 30 Haziran 1997
Cumhurbaşkanı	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Mesut Yılmaz
Yerine gelen	Mesut Yılmaz
Türkiye Başbakan Yardımcısı
Görev süresi 21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Turan Güneş Orhan Eyüboğlu
Yerine gelen	Orhan Eyüboğlu Hikmet Çetin Turhan Feyzioğlu Mehmet Faruk Sükan
Görev süresi 31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Zeyyat Baykara
Yerine gelen	Turan Güneş Orhan Eyüboğlu
Görev süresi 26 Ocak 1974 - 17 Kasım 1974
Başbakan	Bülent Ecevit
Yerine geldiği	Kemal Satır Nizamettin Erkmen
Yerine gelen	Zeyyat Baykara
Türkiye Büyük Millet Meclisi 14., 15., 16., 19. ve 20. dönem milletvekili
Görev süresi 12 Ekim 1969 - 12 Eylül 1980
Seçim Bölgesi	1969 – Konya 1973 – Konya 1977 – Konya
Görev süresi 6 Kasım 1991 - 22 Şubat 1998
Seçim Bölgesi	1991 – Konya 1995 – Konya
Kişisel bilgiler
Doğum	29 Ekim 1926 Sinop, Türkiye
Ölüm	27 Şubat 2011 (84 yaşında) Ankara, Türkiye
Partisi	Millî Nizam Partisi (1970-1971) Millî Selamet Partisi (1973-1981) Refah Partisi (1987-1998) Fazilet Partisi (1999-2003) Saadet Partisi (2003-2011)
Evlilik(ler)	Nermin Erbakan (1967-2005)
Çocuk(lar)	Zeynep, Elif, Fatih
Bitirdiği okul	İstanbul Teknik Üniversitesi, RWTH Aachen Üniversitesi
Mesleği	Makine Yüksek Mühendisi, Akademisyen
İmzası
Takma adı	Mücahid Erbakan Savunan Adam Hoca Ağır Sanayi Lideri

Erken yaşamı ve kariyeri

Sinop Kadı Vekili Mehmet Sabri ile Kamer Hanım'ın dört çocuklarının en büyüğü olarak dünyaya geldi. Anne tarafı Çerkez[1], baba tarafı ise, 19. yüzyılın sonlarında Adana'nın Kozan, Saimbeyli ve Tufanbeyli bölgelerinde hüküm sürmüş Kozanoğlu Beyliği'ne dayanır.[2][3] İlk öğrenimine Kayseri'de başlamasına karşın babasının tayin olması dolayısıyla Trabzon'da tamamladı. 1937'de orta tahsile başladığı İstanbul Erkek Lisesi'ni 1943'te birincilikle bitirdi. Üniversiteye sınavsız giriş hak kazanmış olmasına rağmen sınava girmeyi tercih etti. Erbakan'ın öğrenime başladığı yıl olan 1943'te , öğretim süresi altı yıl olan Yüksek Mühendis Mektebi üniversiteye dönüştürülerek adı İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) olarak değiştirildi ve öğretim süresi beş yıla indirildi. Bu nedenle Erbakan kendisinden önce okula başlayan öğrencilerle birlikte tahsiline 2. sınıftan başladı.[2] Teknik üniversitedeki dönem öğrencileri arasında Süleyman Demirel ve Turgut Özal da vardı. İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi'nden 1948 yılında mezun oldu. Aynı yıl "Motorlar Kürsüsü"nde asistan oldu (1948-1951). Bu süreçte öğretim üyesi olarak Prof. Dr. Selim Palavan'la beraber motor dersi verdi.

Üniversite tarafından 1951'de gönderildiği Almanya'da RWTH Aachen'de (Aachen Teknik Üniversitesi) doktorasını yaptı. Klockner Humboldt Deutz AG motor fabrikasına davet edildi. Alman ordusu için araştırma yapan DVL Araştırma Merkezi'nde Prof. Dr. Schmidt ile çalışmalar yaptı Leopard 1 tankının motor tasarımında baş mühendis olarak görev yaptı. Motorun ,yanma odasını bizzat kendisi çizdi . Alman üniversitelerinde doktorasını verdi.[4]

1953'te doçentlik sınavını vermek üzere Türkiye'ye döndü. 1954'te, 27 yaşındayken İTÜ'de doçent oldu. Araştırmalar yapmak üzere altı aylığına tekrar Almanya'nın Deutz fabrikalarına gitti. Mayıs 1954-Ekim 1955 arasında askerlik yaptı. Tekrar üniversiteye döndü. 1956-1963 arasında 200 ortaklı ilk yerli motoru üretecek olan Gümüş Motor'u kurdu ve motor üretimini gerçekleştirdi. 1965'te profesör unvanını aldı. 1967'de Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Genel Sekreterliği'ne seçildi. Aynı yıl, TOBB'da sekreteri olarak görev yapan Nermin (Saatçioğlu) Erbakan'la (1943-2005) evlendi.[5] Bu evliliğinden üç çocuğu (Zeynep (d. 1968), Elif (d. 1974) ve Fatih (d. 1978)) oldu.

Bu dönemde, büyük sanayici ve tüccarlara karşı Anadolu tüccar ve küçük sanayicilerini savunmasıyla dikkati çekti. 25 Mayıs 1969'da TOBB genel başkanlığına seçildi. Ama Adalet Partisi (AP) hükûmetinin seçimleri iptal etmesiyle 8 Ağustos 1969'da başkanlıktan ayrılmak zorunda kaldı.[6]

Siyasi hayatı

12 Eylül öncesi

1969'da Adalet Partisi'nden (AP) milletvekili aday adaylığı Süleyman Demirel tarafından veto edildiği için Konya'dan bağımsız aday oldu ve iki milletvekili seçtirecek oy alarak milletvekili seçildi. 17 Ocak 1970'te 17 arkadaşıyla Millî Nizam Partisi'ni (MNP) kurdu. Ancak parti 12 Mart 1971 Askeri Müdahalesi'nden kısa süre sonra, "laikliğe aykırı çalışmalar yürüttüğü" iddiasıyla açılan dava sonunda 20 Mayıs 1971'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı[7]; yöneticileri hakkında ise ceza davası açılmadı. Erbakan, MNP'nin kapatılmasından sonra İsviçre'ye gitti ve bir süre orada kaldı. 1973 genel seçimlerinden önce, Türkiye'ye döndü. Türkiye'ye dönüşüyle ilgili olarak Süleyman Demirel'in liderliğindeki Adalet Partisi'nin oylarını bölmek amacıyla Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur ile Orgeneral Turgut Sunalp tarafından ikna edilerek Türkiye'ye döndüğü iddia edildi.[7][8] 11 Ekim 1972'de MNP kadrolarıyla Millî Selamet Partisi'ni (MSP) kurdu. 14 Ekim 1973 seçimlerinde Millî Selamet Partisi yüzde 12 oy oranıyla 48 milletvekilliği kazandı. Seçimlerden hemen sonra Bülent Ecevit'in liderliğindeki Cumhuriyet Halk Partisi'yle (CHP) ile MSP arasında kurulan koalisyon hükûmetinde devlet bakanı ve başbakan yardımcısı oldu. Bu dönemde, Kıbrıs Harekâtı'nın yapılmasını savundu. Harekâttan sonra adanın tamamının ele geçirilmesi konusunda Ecevit ile görüş ayrılığına düştü. 17 Eylül 1974'te hükûmet dağıldı.

Mart 1975'te Adalet Partisi, Millî Selamet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) arasında kurulan I. Milliyetçi Cephe Hükümeti'inde devlet bakanı ve başbakan yardımcısı oldu. 1977 genel seçimlerinde Millî Selamet Partisi'nin milletvekili sayısı yarı yarıya düşerek 24'e geriledi. Temmuz 1977'de AP, MSP ve MHP koalisyonuyla kurulan II. Milliyetçi Cephe Hükümeti'nde yine devlet bakanı ve başbakan yardımcısı oldu. Adalet Partisi'nin Kasım 1979'da kurduğu azınlık hükûmetini dışarıdan destekledi. 6 Eylül 1980'de partisinin Konya'da düzenlediği Kudüs Mitinginin 12 Eylül Darbesi'nin sebeplerinden birisi olduğu söylenmiştir.[9][10]

12 Eylül sonrası ve Refah Partisi dönemi

12 Eylül'de bir süre İzmir Uzunada'da gözaltında tutuldu. 15 Ekim 1980'de 21 MSP yöneticisiyle birlikte 'MSP'yi illegal bir cemiyete dönüştürmek ve laikliğe aykırı davranmak' suçlamasıyla tutuklandı. 24 Temmuz 1981'de serbest bırakıldı. 1983'te hakkında verilen hüküm Askerî Yargıtay'ca bozulduktan sonra 14 Şubat 1985'te beraat etti.[11]

1982 Anayasası gereğince 10 yıl siyaset yapma yasağı aldı. 6 Eylül 1987 halk oylamasıyla tekrar siyasete döndü. 11 Ekim 1987'de Refah Partisi genel başkanı seçildi. Refah Partisi'nin Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ve Islahatçı Demokrasi Partisi'yle (IDP) ittifak kurduğu 1991 seçimlerinde Konya'dan milletvekili seçildi.

Millî Görüş Hareketi'nin tarihindeki en büyük başarıyı elde ettiği 1995 seçimlerinde Refah Partisi, aldığı yüzde 21,37 oy oranı ve kazandığı 158 milletvekili ile birinci parti oldu. Doğru Yol Partisi (DYP) ile Anavatan Partisi (ANAP) arasında kurulan kısa ömürlü koalisyon hükûmetinin istifasından sonra DYP ile kurduğu REFAHYOL hükûmetinde, 28 Haziran 1996'da başbakan olarak göreve başladı. Koalisyon hükûmeti başbakanı olarak görevde olduğu 1996-1997 arası 1 yıllık dönemde Türkiye ekonomisi %7,5 oranında büyümüş ve Türkiye'nin GSMH'si Dünya toplamının binde 11,96'sınden binde 12,37'sine yükselmiştir.[12] Yapılan reformlar arasında, kamu kuruluşları arasında havuz sisteminin kurulması ve gelişmekte olan halkın çoğunluğu Müslüman ülkelerden 8 tanesini biraya getiren D8 oluşumu gösterilebilir.

Laiklik ve Atatürkçülük tartışmaları sonucunda, "post-modern darbe" olarak adlandırılan 28 Şubat süreci ile Erbakan istifa etmeye zorlansa da bu teşebbüs ilk etapta başarıya ulaşamamıştır (Koalisyon 30 Haziran 1997'ye kadar devam etmiştir). 21 Mayıs 1997 tarihinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, "yasadışı bazı eylemlerin odağı olmaya başladığı ve bazı üyelerinin laik rejimi hedef alan girişimleri" nedeniyle Refah partisi'nin kapatılması için Anayasa Mahkemesi'ne dava açtı. Başsavcı Vural Savaş, dava ile ilgili yaptığı açıklamada partinin "laikliğe aykırı eylemlerin odağı haline geldiğini ve ülkeyi giderek bir iç savaş ortamına sürüklediğini" belirtti. Dava devam ederken Erbakan, başbakanlık görevini Tansu Çiller'e devretmek amacıyla 18 Haziran 1997'de Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e istifasını sundu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise yeni hükûmeti kurma görevini, Doğru Yol Partisi genel başkanı Tansu Çiller'e değil, Mesut Yılmaz'a verdi. 55. Hükûmet (ANASOL-D) Mesut Yılmaz'ın liderliğinde Anavatan Partisi, Demokratik Sol Parti, Demokrat Türkiye Partisi koalisyonu ile kuruldu.

Fazilet Partisi ve Saadet Partisi dönemi

Açılan kapatma davası sonunda Anayasa Mahkemesi, 16 Ocak 1998'de Refah Partisi'nin kapatılmasına ve aralarında Erbakan'ın da olduğu 6 kişiye 5 yıl süreyle siyaset yasağı getirilmesine karar verdi. Refah Partisi'nin kapatılma kararından bir ay önce Millî Görüş çizgisindeki Fazilet Partisi kuruldu, partinin başına önce İsmail Alptekin, ardından da Recai Kutan getirildi. Bu dönemde tarafların aksi yöndeki demeçlerine karşın, Fazilet Partisi'nde Necmettin Erbakan'a yakın olan ve "ak saçlılar" ya da "gelenekçiler" olarak tanımlanan kanat ile Recep Tayyip Erdoğan'ın temsil ettiği kanat olan "yenilikçiler" arasındaki gerilim tırmanmaya başladı.[13] Kanatlar arasındaki çekişmenin artık görünür hale geldiği 14 Mayıs 2000'de yapılan FP 1. Kongresi'nde, yenilikçi kanadın adayı Abdullah Gül 521, Recai Kutan 633 oy aldı. Haziran 2001'de Anayasa Mahkemesi'nin Fazilet Partisi'nin kapatılmasına karar vermesinden sonra kurucusu olduğu Millî Görüş Hareketi bölündü. Erbakan'ın desteklediği Millî Görüş'çü (gelenekçi) kanat Recai Kutan başkanlığında Saadet Partisi'ni (SP) kurarken, "yenilikçiler" ise Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi'nde örgütlendiler.

Kayıp Trilyon Davası

Erbakan, "Kayıp Trilyon Davası" olarak bilinen -Refah Partisi'ne 1998 yılı için yapılan yaklaşık 1 trilyon TL'lik hazine yardımının harcanmış gibi gösterilerek devlete iade edilmemesi- davada, Ankara 9. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 6 Mart 2002'de "özel evrakta sahtecilik" suçundan 2 yıl 4 ay hapis cezasına mahkûm edildi.[14] 2002 genel seçimlerinde Konya'dan bağımsız milletvekilliği adaylığı başvurusu Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından reddedildi.[15] 5 yıllık siyasi yasağı Şubat 2003'te sona eren Erbakan, 11 Mayıs 2003'te Saadet Partisi Genel Başkanlığına seçildi. 3 Aralık 2003'te hakkındaki mahkûmiyet kararı Yargıtay tarafından onandı. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, "Kayıp Trilyon Davası"nda mahkûm olan ve mahkûmiyet kararları kesinleşen Erbakan dahil 6 kişinin parti üyeliğinden çıkarılması ve parti organlarındaki görevlerine son verilmesini isteyince Erbakan, 30 Ocak 2004'te Saadet Partisi Genel Başkanlığından ve parti üyeliğinden ayrıldı.[16]

Aldığı sağlık raporu doğrultusunda infazı ertelen Erbakan’ın "Kayıp Trilyon Davası" nedeniyle aldığı hapis cezası Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yapılan değişiklik uyarınca Nisan 2008'de ev hapsine çevrildi. Erbakan ev hapsini çekerken Adli Tıp Kurumunun ‘sürekli hastalık’ raporu doğrultusunda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 19 Ağustos 2008’de affedildi.[17]

17 Ekim 2010'da tekrar Saadet Partisi'nin tekrar genel başkanlığına seçildi. Bu sırada ise sağlık durumu giderek kötüleşmeye devam ediyordu.

Bingöl Konuşması

Necmettin Erbakan için, 24 Şubat 1994'te Bingöl'de yaptığı konuşma nedeniyle, 1998 yılında "din, ırk ve bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik ettiği" iddiasıyla Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde dava açıldı. 10 Mart 2000'de, Diyarbakır 1 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Erbakan'ı "halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği" gerekçesiyle 1 yıl hapis cezasına mahkum etti.[18] Aynı yıl içinde Yargıtay 8. Ceza Dairesi, Diyarbakır 1 Nolu DGM’nin, Erbakan’ın 1 yıl hapis cezasına çarptırılmasına ilişkin kararını onadı. Yargıtay'ın yerel mahkemenin kararını onamasıyla birlikte, 312. maddeden dolayı hapis cezası alan Erbakan, ömür boyu siyasi yasaklı hale geldi. 2000 yılının sonlarında yasalaşan Şartla Salıverilme Yasası uyarınca Erbakan hakkındaki hapis cezası ertelendi.

Necmettin Erbakan'ın avukatları, 4454 sayılı Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Yasa uyarınca Diyarbakır 1 No'lu DGM'ye iadeyi muhakeme talebinde bulundu. Yerel mahkeme, bu yasa uyarınca, Erbakan'ın geçmiş hükümlülüğünün "vaki olmamış sayılmasına" dair talebi reddetti. Bu karar, temyiz edilince dosya Yargıtay'da görüşüldü, 8. Ceza Dairesi 2004'te yerel mahkemenin kararını bozdu.

DGM'lerin kaldırılması (2004) sonrasında davaya bakan Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi, Erbakan hakkındaki "mahkumiyet hükmünün vaki olmamış sayılmasına, mahkûmiyet hükmünün tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasına" ve "beraat isteminin reddine" karar verdi. Karar Erbakan'ın avukatları tarafından "müvekkilinin beraat etmesi gerektiği" ileri sürülerek temyiz edilince dosya Yargıtay 8. Ceza Dairesi'nce ele alındı. 2006 yılında Yargıtay 8. Ceza Dairesi, oybirliğiyle yerel mahkeme kararını onadı.[19]

Erbakan'ın 2000 yılında yaptığı başvuruyu değerlendiren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2006'da açıkladığı kararda Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin ifade özgürlüğüyle ilgili 10. maddesi ve adil yargılanma hakkıyla ilgili 6. maddesinin 1. fıkrasını ihlal ettiğine hükmetti. Mahkeme, tanınan süre içinde Erbakan'ın maddi tazminat talebinde bulunmadığı gerekçesiyle para cezasına gerek görmedi.[20]

Ölümü

19 Ocak 2011'de ayağında nükseden damar iltihabı rahatsızlığı sebebiyle hastanede yoğun bakım altına alınarak bir süre tedavi görerek taburcu edilmesinin ardından, kısa süre sonra solunum ve kalp yetmezliği rahatsızlığı sebebiyle kaldırıldığı Ankara'daki Güven Hastanesi'nde yoğun bakım altında uygulanan tüm tedavilere rağmen solunum yetmezliğine bağlı, kalp ve çoklu organ yetmezliği sebebiyle 27 Şubat 2011 sabahı saat 08.50'de doktorlarının muayenesi esnasında koroner arter rahatsızlığı sonucu şuurunu yitirerek komaya girmiş, saatler aynı sabahın 11.40'ını gösterirken doktorların tüm müdahaleleri ile yaşamsal işlevlerinin desteklenmesine rağmen yaşamını yitirmiştir.[21]

Necmettin Erbakan'ın Merkezefendi Mezarlığı'nda bulunan kabri

Vasiyetine uygun olarak resmi devlet töreni tertip edilmemiş ve 1 Mart 2011 Salı günü önce Ankara'da Hacı Bayram Camii'nde sabah namazına müteakip cenaze namazı kılındıktan sonra, cenazesi İstanbul'a getirilerek öğlen namazını müteakip Fatih Camii'nde kılınan cenaze namazı sonrasında Zeytinburnu Merkezefendi Mezarlığı'na defnedilmiştir. Mezarına, sevenleri tarafından Türkiye'nin çeşitli bölgelerinden getirilen topraklarla birlikte Kudüs, KKTC ve Boşnak lider Aliya İzzetbegoviç'in mezarından getirilen topraklar serpilmiştir.

Cenaze merasimine Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Başbakan, Genel Başkanlar, Bakanlar, Milletvekilleri, Türk Silahlı Kuvvetleri Mensupları, Büyükelçiler, Belediye Başkanları, partililerin yanı sıra 60 ülkeden cemaat ve hareket liderleri ile temsilcileri katılmış, cenaze namazı iki milyonu aşkın kişi tarafından kılınarak, naaşı aile kabristanın da bulunduğu Merkezefendi Mezarlığı'na defnedilmiştir.[22]

Dünya Görüşü

Necmettin Erbakan Millî Görüş şeklinde ifade ettiği siyasi-dini ideolojik anlayışın kurucusu olarak bilinir.

Kültür Merkezleri

İstanbul'un Beykoz ilçesinde Necmettin Erbakan Kültür Merkezi bulunmaktadır. İstanbul'un Ümraniye ilçesinde Prof.Dr. Necmettin Erbakan Kültür Eğitim ve Sosyal Hizmet Merkezi bulunmaktadır. Tokat'ın Turhal ilçesinde Prof. Dr. Necmettin Erbakan Kültür Merkezi bulunmaktadır. Ankara'nın Mamak ilçesinde Prof. Dr. Necmettin Erbakan Kültür ve Kongre Merkezi bulunmaktadır. Sivas'ın Merkez ilçesinde Prof. Dr Necmettin Erbakan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bulunmaktadır.[23]

Yazdığı Kitaplar[24]

• Arkasındakilerle ve Türkiye’nin Kayıplarıyla Darbe
• İslam Birliği
• Davam Ne Yaptıysam Allah Rızası İçin Yaptım
• Milli Görüş İktidarı: Niçin ve Nasıl
• İslam ve İlim
• Adil Ekonomik Düzen
• Yeni Bir Dünya ve Adil Düzen

Üniversite

Konya'da Necmettin Erbakan Üniversitesi bulunmaktadır. Selçuk Üniversitesi'nin bölünmesi ile Konya'daki ikinci devlet üniversitesi olarak öğretime devam etmektedir. [25]

Kaynakça

1. "13 Aralık 2010 - Aksiyon dergisi röportajı: "Bir yanımız anne tarafından Çerkez"". 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2014.
2. Soner Yalçın, Erbakan, Kırmızı Kedi Yayınevi, Şubat 2013. ISBN 978-605-5340-86-5.
3. Paşadan Necmettin Erbakan'a ağır itham 8 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., gazete5.com
4. "Prof. Dr. Necmettin Erbakan (1926-2011):Akademisyen, Siyasetçi ve Devlet Adamı". 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2013.
5. Erbakan'ı Nasıl Bilirdiniz?, bianet.org/
6. "Saadet Partisi Resmi Web Sitesi". 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2011.
7. Millî Görüş Partileri Tarihi
8. 3 darbe 1 cenaze
9. "Ünlü Kudüs Mitingi hakkında en çarpıcı açıklama!". 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014.
10. Hoca’yı askeri ihtilalin geldiğine inandıramadım
11. Suavi Aydın, Yüksel Taşkın (2014). 1960'tan Günümüze Türkiye Tarihi (2014 bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 358. ISBN 978-975-05-1462-3.
12. "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2008.
13. Kasımpaşalı Tayyip, nasıl Tayyip Erdoğan oldu 18 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., hurriyet.com.tr.
14. http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2002/03/06/96646.asp
15. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=223232
16. Yeni Şafak Gazetesi Haberi.
17. "Kayıp Trilyon Davası". 6 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2011.
18. "Hoca'yı yakan sözler". Hürriyet.com.tr. 11 Mart 2000. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
19. "Erbakan'a 'Kürdüm daha doğruyum' şoku". Birgun.net. 27 Temmuz 2006. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
20. "AİHM Erbakan'ı haklı buldu". Hürriyet.com.tr. 6 Temmuz 2006. 6 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
21. Yeni Şafak Gazetesi Haberi.
22. "Arşivlenmiş kopya". 6 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2011.
23. Mamak Belediyesi
24. Necmettin Erbakan Kimdir Özgeçmişi - Biyografisi l TESPİT 21 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 14 Mart 2019. 21 Nisan 2019 tarihinde arşivlendi. Erişim 21.04.2019

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen: Mesut Yılmaz	23. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı 28 Haziran 1996 - 30 Haziran 1997	Sonra gelen: Mesut Yılmaz
Önce gelen: Kemal Satır Nizamettin Erkmen	Türkiye Başbakan Yardımcısı 26 Ocak 1974 - 17 Kasım 1974	Sonra gelen: Zeyyat Baykara
Önce gelen: Zeyyat Baykara	Türkiye Başbakan Yardımcısı 31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977	Sonra gelen: Turan Güneş Orhan Eyüboğlu
Önce gelen: Turan Güneş Orhan Eyüboğlu	Türkiye Başbakan Yardımcısı 21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978	Sonra gelen: Orhan Eyüboğlu Hikmet Çetin Turhan Feyzioğlu Faruk Sükan
Önce gelen: Sırrı Enver Batur	TOBB Başkanı 25 Mayıs 1969 - 8 Ağustos 1969	Sonra gelen: Sırrı Enver Batur
Parti siyasi görevi
Önce gelen: -	Millî Nizam Partisi Genel Başkanı 26 Ocak 1970 - 20 Mayıs 1971	Sonra gelen: Millî Selamet Partisi adına Süleyman Arif Emre
Önce gelen: Süleyman Arif Emre	Millî Selamet Partisi Genel Başkanı 20 Ekim 1973 - 16 Ekim 1981	Sonra gelen: Refah Partisi adına Ali Türkmen
Önce gelen: Ahmet Tekdal	Refah Partisi Genel Başkanı 11 Ekim 1987 - 16 Ocak 1998	Sonra gelen: Fazilet Partisi adına Recai Kutan
Önce gelen: Recai Kutan	Saadet Partisi Genel Başkanı 11 Mayıs 2003 - 30 Ocak 2004	Sonra gelen: Recai Kutan
Önce gelen: Numan Kurtulmuş	Saadet Partisi Genel Başkanı 17 Ekim 2010 - 27 Şubat 2011	Sonra gelen: Mustafa Kamalak
Önce gelen: Mesut Yılmaz	Ana Muhalefet Lideri 1996	Sonra gelen: Mesut Yılmaz
Önce gelen: Mesut Yılmaz	Ana Muhalefet Lideri 1997 - 1998	Sonra gelen: Tansu Çiller