1955-1959 Kıbrıs olayları

1955-1959 Kıbrıs olayları (Yunanca: Απελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου 1955-59), 1955-1959 yılları arasında Britanya Kıbrısı'nda yaşanan bir çatışma dizisiydi.

1955-1959 Kıbrıs olayları
Dekolonizasyon ve Soğuk Savaş

1956'da Lefkoşa'da bir sokak isyanı
Tarih1 Nisan 1955 - 19 Şubat 1959
Bölge
Britanya Kıbrısı
Sonuç

Zürih ve Londra Antlaşmaları

Taraflar

 Birleşik Krallık

TMT

destekleyeni:
 Türkiye		 EOKA
destekleyeni:
Yunanistan Krallığı
Komutanlar ve liderler
II. Elizabeth
John Harding
Rauf Denktaş		 Yeoryos Grivas
Grigoris Afksentiu
Çatışan birlikler
Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetleri Yunanistan Silahlı Kuvvetleri
Güçler
25,000[1]-40,000[2] 300 savaşçı[2]
Kayıplar
457 ölü[1] 90 onaylanmış EOKA'lı ölü

Kıbrıslı Rumlar'ın sağcı milliyetçi bir gerilla örgütü olan Kıbrıslıların Millî Mücadele Örgütü (EOKA), 1955'te İngiliz sömürge yönetiminin sona ermesini ve Kıbrıs ve Yunanistan'ın (Enosis) birleşmesini desteklemek için silahlı bir kampanya başlattı. Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs'ın bölünmesini desteklemek için Türk Mukavemet Teşkilatı'nın (TMT) kurulmasına yol açtı. Kıbrıs Bunalımı, 1959'da Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan'dan ayrı, bölünmemiş bağımsız bir devlet olarak kuran Zürih ve Londra Antlaşmaları'nın imzasıyla sona erdi.

Arkaplan

Kıbrıs, Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 4 Haziran 1878 tarihli Kıbrıs Konvansiyonu'nda sözde Osmanlı yüzölçümü altında İngiltere'nin bir himayesi haline gelinceye kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun bir bölgesiydi. 1915'te, Osmanlılar, İngilizlere karşı İttifak Devletleri'nin yanında I. Dünya Savaşı'na girdikten sonra Kıbrıs İngiliz İmparatorluğu'na resmen ilhak edildi ve başlangıçta 1925'te Kraliyet sömürgesi ilan edildiğinde on yıl sonrasına kadar bir askeri yönetim tarafından yönetildi. Kıbrıs'ta 1910'lardan 1950'lere kadar, Kıbrıslı Rumlar İngiliz yönetiminden giderek hoşnutsuzluk duymaya başladılar ve Kıbrıs ile Yunanistan arasındaki politik birleşme kavramı olan Enosis'i desteklediler. İngilizler tarafından Yunanistan'a askeri imtiyaz karşılığında Kıbrıs'ı terk etmek için yapılan başarısız teklifler ve adada İngiliz yatırımlarının göze çarpmayan bir şekilde görülmesi, Kıbrıslı bir milliyetçi harekete neden oldu.

1954'te İngiltere Süveyş askeri karargahını (Ortadoğu Başkomutanlığı)[3] Kıbrıs'a devretme niyetini açıkladı.

Ayaklanma

1 Nisan 1955'te EOKA isyanı 1 Nisan'daki saldırılar ile başladı. Bir dizi takip olayından sonra, Genel Vali Sir John Harding, o yılın 26 Kasım'ında olağanüstü hal ilan etti.[4] İngilizler, Kıbrıs Rum nüfusunun çoğunluğu onları desteklediğinden EOKA hakkında etkili istihbarat elde etmekte büyük zorluklarla karşılaştı. Süveyş Krizi ve Malaya Bunalımı'nın neden olduğu işgücü kaybından da etkilendiler. 1950'lerin sonuna doğru İngilizler daha başarılı oldu. Kıbrıs 1960 yılında Ağrotur ve Dikelya'da iki askeri üssün kontrolünü elinde tutan bağımsız bir cumhuriyet oldu.

Ocak 2019'da İngiliz hükûmeti, ayaklanma sırasında İngiliz kuvvetleri tarafından işkence gördüğü iddia edilen toplam 33 Kıbrıslı'ya 1 milyon sterlin ödemeyi kabul etti. Bu mağdurlardan bazıları askerler tarafından gözaltına alındığını ve defalarca tecavüze uğradığını söyleyen 16 yaşında bir kadın ve sorgulaması sonucunda böbreğini kaybeden bir adam idi. Dışişleri Bakanı Alan Duncan "anlaşmanın herhangi bir yükümlülük kabulü teşkil etmediğini", ancak "hükümet bu eylemi tamamen sonlandırmak ve maliyetlerin daha da artmasını önlemek için anlaşmayı karara bağladı. ".[5]

Kaynakça
  1. Find your ancestors in Cyprus Emergency Deaths 1955 – 1960
  2. CYPRUS 1954–1959 SGM Herbert A. Friedman (R) and Brigadier General Ioannis Paschalidis
  3. Richard J. Aldrich, Ming-Yeh Rawnsley, The Clandestine Cold War in Asia, 1945–65: Western Intelligence, Propaganda and Special Operations, Routledge, 2013, 106.
  4. "State Of Emergency Declared In Cyprus". The Central Queensland Herald. Rockhampton, Qld.: National Library of Australia. 1 Aralık 1955. s. 13. 27 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2013.
  5. "UK government pays damages to 33 Cypriot pensioners". BBC News. 23 Ocak 2019. 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar
  • French, David (2015). Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency Campaign on Cyprus, 1955–1959. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198729341.
  • Holland, Robert (1998). Britain and the Revolt in Cyprus, 1954–1959. Oxford: Clarendon Press. ISBN 9780198205388.
  • Novo, Andrew R. (2010). On all fronts: EOKA and the Cyprus insurgency, 1955-1959 (D.Phil Thesis). University of Oxford. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020.
  • Durrell, Lawrence (1957), Bitter Lemons of Cyprus. London: Faber. 0571061869

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.