Arnavutluk'ta tarım

Arnavutluk'ta tarım, hâlâ ülkenin SAGP'sinin %22,5'ine katkıda bulunan Arnavutluk ekonomisinin önemli bir sektörüdür.[1] Ülke, %24'ü tarım arazisi, %36'sı orman arazisi, %15'i mera ve çayır, %25'i göller, su yolları, kullanılmayan kayalıklar ve dağ arazisi de olmak üzere kentsel alan olan 28,748 kilometrekare (11,100 milkare) alan kapsamaktadır.[2] Ülkenin kıyı şeridinin yanı sıra ova bölgesi, ovadaki tepe bölgesi ve dağ bölgesi gibi üç ana bölgeye ayrılabilir.

Arnavut Rivierası ve onun zeytin ve narenciye plantasyonları.

Ülke, batıda kıyı ovalarını, kuzeyde Arnavutluk Alpleri'ni, kuzeydoğuda Şar Dağları'nı, merkezde İskenderbey Dağları'nı, doğuda Korab Dağları'nı, güneydoğuda Pindus Dağları'nı ve Arnavut Rivierası boyunca güneybatıda Keravniya Dağları'nı kapsamaktadır. Adriyatik ve İyonya'yı içeren Akdeniz, Arnavutluk'un tüm batı sınırını oluşturmaktadır.

Ülke, karasal etkilerle çoğunlukla akdeniz iklimini deneyimlemektedir.[3] Bu, iklimin ılıman kışlar ve sıcak, kuru yazlarla karakterize olduğu anlamına gelmektedir. Ülkenin en sıcak bölgeleri, iklimin denizden derinden etkilendiği batı boyuncadır. Ülkenin en soğuk bölgeleri, karlı ormanlık iklimin yaygın olduğu kuzey ve doğusundadır.

1990 yılında yerli tarım ürünleri hane halkı harcamalarının %63'ünü ve ihracatın %25'ini oluşturmuştur. Arnavutluk'un Avrupa Birliği'ne katılım öncesi sürecinin bir parçası olarak, çiftçilere Arnavutluk tarım standartlarını iyileştirmek için IPA fonları aracılığıyla yardım edilmektedir.[4]

Tarım Bakanlığı'nden itibaren sebze ve meyve ihracatı 2017 yılının ilk aylarında iki katına çıkmıştır. Ancak balık, deniz ürünleri ve deniz ürünleri ihracatı da yüzde 35 artmıştır.[5]

Avrupa'daki ilk tarım alanlarından biri Güneydoğu Arnavutluk'ta bulunmuştur.[6]

Su kültürü

Butrint Gölü'nde bir midye yetiştirme tesisi.

Akdeniz'in içindeki Adriyatik ve İyonya Denizi, tuzlu su balıkçılığı için bir kaynak iken; Butrint Gölü, İşkodra Gölü, Ohri Gölü, Prespa Gölü'nün yanında Karavasta Lagünü, Narta Lagünü ve Patos Lagünü'nde tatlı su balıkçılığı gerçekleşmektedir. Ülkenin kıyılarının 381 kilometre (237 mi) uzunluğunda olduğu tahmin edilmektedir.[7] Ülkenin büyük su mevcudiyeti, az gelişmiş balıkçılık endüstrisine yerel ekonominin önemli bir parçası olma potansiyeli vermektedir.[8][9][10] Balıkçılık endüstrisi geçmişten miras kalan önemli gelişme ve işleme kapasitelerine rağmen hala bir geçiş sürecindedir.

Zus, İşkodra ilinde balık yetiştiriciliği.

1950'lerde ülkede yaygın deniz balıkları yetiştiriciliği uygulanmıştır.[11] Deniz yüzgeçli balık endüstrisi, bir kıyı ve açık deniz kafesi yetiştiriciliği sektörüdür. Alabalık esas olarak güneydoğu, güneybatı ve kuzeyde gelişirken, sazanlar birincil olarak merkez ve kuzeyde bulunur. Deniz yüzgeçli balık kültüründe gökkuşağı alabalığı, bayağı levrek, çipura, sazan, gümüş sazan, kocabaş sazan, çim sazanı ve ohri alabalığı gibi türler hakimdir.[12][13]

Midye, ülkenin güneyinde yaygındır ve özellikle İyonya Denizi'ne yakın olan Butrint Gölü'nse yetiştirilmektedir.[14] 1980 yılında, yılda yaklaşık 2.000 ton ortalama üretim ile yaklaşık 80 midye yetiştirme tesisi inşa edilirken, bu miktar 1989 yılında yılda 5.000 tona yükselmiştir.[14][15] Şingin'de faaliyet göstermesine rağmen yaklaşık 100 hektarlık daha küçük bir tesistir. Komünizmin sona ermesinin ve 1990 yılında kolera salgınının ardından, üretim keskin bir şekilde gerilemiş ve 2000 yılında tekrar açılmıştır.[12][14][16]

Arnavutluk'ta komünizmin sonuna doğru karides yetiştiriciliği başlamıştır.[12] Ülkenin tek kapsamlı karides yetiştirme tesisi Narta Lagünü'nde yer alırken, Vyosa Nehri Adriyatik Denizi'ne akmaktadır. Karaburun-Sazan Deniz Parkı içinde, bölgenin ekim için olduğunu gösteren 50 tür kabuklu hayvan kaydedilmiştir.[17]

Bağcılık

Berat'taki üzümler.

Arnavutluk, dünyanın 42. en büyük şarap üreticisidir. Ülke, Avrupa'nın en uzun bağcılık tarihine sahiptir ve şarap üreten ülkelerin eski dünyasına kronolojik olarak aittir.[18][19][20][21] Ülkenin en önemli şarap bölgeleri merkezde değil; kuzey, doğu ve güneydeki dağlık bölgelerde yer almaktadır.[22][23] 20. yüzyılda komünizmin sona ermesinin ardından, Arnavut şarap endüstrisinin gelişimi ve serveti ülkenin ekonomik etkilerinden derinden etkilendi.

1912 yılında yerel halk arasında yaygın bir popülerlik kazandı, ancak 1933 yılında asma biti tarafından neredeyse yok edildi. Önemli bir yükseliş ancak II. Dünya Savaşı'ndan sonra başladı ve bunun sonunda şarap sadece 2.737 hektar (27,37 km²) üzerinde yetiştirildi. En çok şarap üreten bölge, üzümlerin komünist devlet işletmelerinde yetiştirildiği Dıraç iliydi. O zaman ülke çapında dönüm yaklaşık olarak tütüne karşılık geldi, ancak zeytin ve meyve ağaçlarından önemli ölçüde daha düşüktü. İhraç edilen şarap öncelikle Almanya gibi Batı Avrupa'da tüketildi.

Dahası, şarap ihracatı 1971 yılında 61.000 hektolitreden sürekli olarak 1985 yılında 22.000 hektolitreye düştü. Sebepler esas olarak eski üretim koşullarında ve taşımayı zorlaştıran ve kaliteyi düşüren yetersiz teknik malzemelerde bulunuyordu. Öte yandan, kolayca taşınabilen grainin ihracatı sürekli artmaktadır (yılda 3500 tona kadar), taze üzüm ihracatı ise marjinaldir.

Üretim

Arnavut koyun merası

Ülkedeki başlıca tarım ürünleri tütün, incir, zeytin, buğday, mısır, patates, sebze, meyve, şeker pancarı, üzüm, et, bal, süt ürünleri ve geleneksel tıp ve aromatik bitkilerdir.

Tarım, GSYİH'nın %18,9'unu ve ihracatın büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bununla birlikte, modern ekipman eksikliği, belirsiz mülkiyet hakları ve küçük, verimsiz arsaların yaygınlığı nedeniyle öncelikle küçük aile operasyonları ve geçimlik tarım ile sınırlıdır. 1990 sonrası arazi parçalanması, belirsiz arazi mülkiyeti, devlet kayıtlarının eksikliği ve banka kredisi ve yüksek KDV, modern tarım endüstrisinin önündeki engellerdir.

Kooperatiflerin tanıtılması, yabancı yatırımlar, çiftçi formalizasyonu ve toplama ve dağıtım merkezlerinin inşası ile tarım sahnesi yavaş yavaş değişmektedir.

Arnavutluk'ta topraklar ve geniş bir kereste endüstrisi için elverişli bir iklim bulunmaktadır. Arnavutluk'un tarihî ormanlarının çoğu, 1990'larda verimsiz ağaç endüstrisi ve geniş tarım arazileri ile yok edilmiştir. Bugün, ormanlar Arnavutluk'un kara alanının yaklaşık üçte birini kaplamaktadır, İtalya ve Dünya Bankası ile yapılan bir anlaşma nedeniyle çok sayıda ağaçlandırma devam etmektedir.

Arnavutluk en büyük 11. zeytinyağı üreticisidir.[24]

Bahçecilik

Arnavutluk, üretimi sürekli olarak büyürken, çok çeşitli meyveler, fındıklar ve sebzeler üretmektedir.[25]

Uluslararası sıralamalar

Mahsul (toplam üretim)	Derece	İncelenen ülkeler
Erik ve çakal eriği[26] (Toplam üretim) 2014	31	85
Üzüm[27] (Toplam üretim) 2014	36	90
Karpuz[28] (Toplam üretim) 2014	40	130
Meyve[29] (Toplam üretim; kavun olmadan) 2014	98	205
İncir[30] (Toplam üretim) 2014	11	52
Salatalık[31] (Toplam üretim) 2014	39	133

Ayrıca bakınız

• Arnavutluk ekonomisi
• Arnavutluk coğrafyası
• Arnavut mutfağı

Daha fazla okuma

• Bernet, Thomas & Kazazi, Iris S. Organic Agriculture in Albania: Sector Study 2011. Swiss Coordination Office in Albania (SCO-A), Organik Tarım Araştırma Enstitüsü (FiBL) ve Arnavutluk Tarım Bakanlığı, Tiran, Arnavutluk, 2012
• Diku, Abdulla. OPTIONS FOR GHG MITIGATION IN THE AGRICULTURE SECTOR IN ALBANIA, Mart 20124 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Dashi E., Guri F. "Food, Rural, Agricultural and Fisheries Policies in Albania". In : Allaya M. (ed.) Les agricultures méditerranéennes : analyses par pays. Montpellier : CIHEAM, 2008. p. 241-264 (Options Méditerranéennes : Série B. Etudes et Recherches; n. 61)4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Jojic Etleva; Bujar Huqi, Fatbardh Sallaku, Odeta Tota, and Shkelqim Fortuzi. "Land Fragmentation and Utilization of Agricultural Machinery in Albanian Conditions", Research Journal of Agricultural Science, 41 (2), 20095 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Miluka, Juna; Gero Carletto, Benjamin Davis, and Alberto Zezza. "The Vanishing Farms? The Impact of International Migration on Albanian Family Farming", Journal of Development Studies 46, no.1 (2010): 1140 - 1161
• Muller, Daniel and Thomas Sikor. "Effects of Post-Socialist Reforms on Land Cover and Land Use in South-Eastern Albania." Applied Geography 26, no. 3-4 (2006):175-191.
• Levene, David (1 Ocak 2013). "Albania's chestnut, cheese and pasta workers". The Guardian. 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• LeBlanc, Tyler (26 Aralık 2014). "Albania Mania: Perfect beaches, mountain hikes and truly local food. Packing yet?". Modern Farmer. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• Honey Fair For the third year in a row in Librazhd21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

  Bu madde Kongre Kütüphanesi kamu malı materyali içermektedir. 

• Country studies4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• CIA World Factbook17 Ocak 2010 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi
• Encyclopædia Britannica16 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Organic Europe: Arnavutluk profili23 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Agroweb Arnavutluk Tarım Portali15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Agr.al Arnavut Tarım Ürünleri Sanal Pazarı12 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Arnavutluk Tarımsal İş Konseyi Resmî Sitesi
• Arnavutluk Organik Tarım Derneği Resmî Sitesi
• İş Alanında Arnavut Kadınlar Resmî Sitesi26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Well Food Hub Adriyatik Projesi26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Slow Food Foundation Lezzet Kemeri
• Tarım ve Kırsal Kalkınma Ajansı Resmî Sitesi30 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Arnavutluk Tarım, Kırsal Kalkınma ve Su İdaresi Bakanlığı Resmî Sitesi3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

1. Gıda ve Tarım Örgütü. "Albania: FAO Country Programming Framework in the Republic of Albania 2015-2017" (PDF). fao.org (İngilizce). s. 7. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
2. Prof. Andrea Shundi. "Albania". fao.org (İngilizce). 31 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
3. Arnavutluk Çevre Bakanlığı. "Albania's Second National Communication to the Conference of Parties under the United Nations Framework Convention on Climate Change" (PDF). unfccc.int (İngilizce). Tiran. s. 28. 1 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
4. "IPA National Programme 2011 for Albania Project Fiche 7: Support to Agriculture and Rural Development" (PDF) (İngilizce). 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.
5. agroweb (26 Nisan 2017). "Dyfishohet eksporti i fruta-perimeve, 3-fishohet ai i vezëve". agroweb.org (Arnavutça). 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
6. "UC Research Reveals One of the Earliest Farming Sites in Europe". Uc.edu. 16 Nisan 2012. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.
7. Sustainable Development of Sea-Corridors and Coastal Waters: The TEN ECOPORT project in South East Europe (Chrysostomos Stylios, Tania Floqi, Jordan Marinski, Leonardo Damiani bas.). Springer. 7 Nisan 2015. s. 85. ISBN 9783319113852.
8. Aleksander Flloko. "Fish marketing and trading in Albania" (PDF). faoadriamed.org (İngilizce). s. 5. 10 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
9. Center for International Development, Harvard Üniversitesi. "INCREASING EXPORTS OF ALBANIAN CULTIVATED FISH TO THE EU" (PDF). growthlab.cid.harvard.edu (İngilizce). 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
10. "Organic Agriculture in Albania" (PDF). orgprints.org (İngilizce). s. 7. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
11. University of British Columbi (2 Temmuz 2017). "Reconstruction of Albania fishery catches by fishing gear" (PDF). seaaroundus.org (İngilizce). s. 2. 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
12. Food and Agriculture Organization. "Albania". fao.org (İngilizce). 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
13. Viola Prifti and Fan Noli Üniversitesi. "ARTIFICIAL FERTILIZATION OF THE OHRID TROUT AND THE PRESENCE OF ITS SUMMER FORM IN THE LAKE" (PDF). animalsciencejournal.usamv.ro (İngilizce). 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
14. Center for International Development, Harvard Üniversitesi. "CONDITIONS FOR RE-OPENING EXPORTS OF ALBANIAN MUSSELS TO THE EU" (PDF). albania.growthlab.cid.harvard.edu (İngilizce). s. 4. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
15. Aleksi Pëllumb; Ceschia Giuseppe; Sulaj Kapllan. "First report of Marteiliosis in Mytilus galloprovincialis in Albania" (PDF). sipi-online.it (İngilizce). 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
16. D Greco; I Luizzi; A Sallabanda; A Dibra; E Kacarricy; L Shapo. "Cholera in the Mediterranean: outbreak in Albania". eurosurveillance.org (İngilizce). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
17. Lefter KASHTA; Sajmir BEQIRAJ; Virginie TILOT; Violeta ZUNA; Eno DODBIBA. "THE FIRST MPA IN ALBANIA, SAZANI ISLAND – KARABURUNI PENINSULA, AS A REGIONAL PRIORITY CONSERVATION AREA FOR MARINE BIODIVERSITY" (PDF). zrsvn.si (İngilizce). s. 9. 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
18. Tom Stevenson (2011). The Sotheby's Wine Encyclopedia. Dorling Kindersley. ISBN 978-1-4053-5979-5. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
19. PATTI MORROW (5 Ocak 2017). "Why Albania Is A Great Destination For Wine Drinkers". epicureandculture.com (İngilizce). 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
20. The Oxford Companion to Wine (İngilizce) (Julia Harding, Jancis Robinson bas.). Oxford University Press, 2015. ISBN 9780198705383. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
21. The Sotheby's Wine Encyclopedia (İngilizce) (Tom Stevenson bas.). Londra: Dorling Kindersley. 2005. ISBN 0-7566-1324-8.
22. Oxford Companion to Wine (İngilizce) (Jancis Robinson bas.). Oxford: Oxford University Press. 2015. s. 10. ISBN 9780198705383.
23. Petraq Ilollari (Sotiri) (2010). Vitis Vinifera në vendin tonë/Vitis Vinifera in Our Country. ss. 8-13.
24. "Top 25 Olive Oil Producing Countries" (İngilizce). 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
25. "COMPETITIVENESS OF ALBANIAN AGRICULTURE: VALUE CHAIN ANALYSIS FOR FRUITS AND VEGETABLES SUB-SECTOR IN FIER REGION" (PDF). ifama.org (İngilizce). 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
26. "Plums and sloes, production quantity (tons) - for all countries" (İngilizce). 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
27. "Grapes, production quantity (tons) - for all countries" (İngilizce). 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
28. "Watermelons, production quantity (tons) - for all countries" (İngilizce). 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
29. "Fruits without melons, total, production quantity (tons) - for all countries". factfish.com (İngilizce). 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
30. "Figs, production quantity (tons) - for all countries". factfish.com (İngilizce). 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
31. "Cucumbers and gherkins, production quantity (tons) - for all countries". factfish.com (İngilizce). 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.