I. Henry (İngiltere kralı)

I. Henry (İngilizce: Henry I of England, (d. 1068/1069? – ö. 1 Aralık 1135), 1106 – 1 Aralik 1135 döneminde Normandiya Dükü ve 3 Ağustos 1100 – 1 Aralık 1135 arasında İngiltere Kralı olarak görev yapmıştır.

I. Henry Beauclerc
İngiltere Kralı
Hüküm süresi	3 Ağustos 1100 - 1 Aralık 1135
Taç giymesi	5 Ağustos 1100
Önce gelen	William Rufus
Sonra gelen	"Blois'li" Stephen
Eş(leri)	İskoçyalı Matilda (Edith) (1100–1118) Louvain'li Adeliza (1121–1135)
Hanedan	Normandiya Hanedanı
Babası	Fatih William
Annesi	Mathilde de Flandre
Doğum	yak. 1068/1069 Selby, Yorkshire
Ölüm	1 Aralık 1135 (67 yaşında) Saint-Denis-en-Lyons, Normandiya
Defin	Reading Manastırı, Reading, Berkshire, İngiltere

Gençliği (1068-1087)

Henry İngiltere'de Selby, Yorkshire'da doğdu. Normandiya Dükü olarak 1066'da kazandığı Hastings Muharebesi ile İngiltere'nin Normanlar tarafından fethini sağladıktan sonra İngiltere tahtına geçen Fatih William ile karısı Mathilde de Flandre'nin evliğinden olan 10 çocuğundan hayatta kalan en genç üçüncü oğlu idi. Hayatta kalan en büyük ağabeyi olan Robert Curthose ile arasında 15-20 yaş fark bulunmaktaydı. Gençliği hakkında elde çok az belge bulunmaktadır. Salisbury Başpiskoposu olan Osmund'un yanında bir müddet kalıp eğitimini, özellikle Latinceyi, geliştirdiği belgelidir. Burada iken papazlık için geliştirilmiş yüksek ileri eğitim aldığı çok muhtemeldir. Buna baş gösterge kendisine verilen "beuclerc (iyi katip)" lakabıdır. Kralın üçüncü ve son oğlu olduğuna göre kilisede ileri mevkilere yetişmesini sağlamak için babası ve ailesi tarafından bu türlü yüksek eğitim almaya teşvik edildiği çok olasıdır.[1].

Fakat 1086'da bir kilise kariyerine girmekten vazgeçtiği babası tarafından kendine verilen "Arma"'dan anlaşılmaktadır ve bu arma kilise kariyerine gireceklere değil askerlik kariyerine giren şövalyelere verilmekteydi.[1]

1087'de hastalanan babası I. William'ın ölmeden önce hazırladığı veraset şartlarına göre büyük ağabeyi "Robert Curthose"'a Normandiya Düklüğü; ikinci kardeşi William Rufus'a İngiltere Krallığı verilmekte idi. Ama en küçük erkek kardeş olan Henry'ye hiçbir toprak üzerinde hükümdarlık verilmemekte ve sadece bugünkü rayiç ile çok yüksek bir servet meblağı altın (değişik kaynaklara göre 2,000 ile 5,000 altın) verilmesi ön görülmüştü.[1]

Dengesizlik dönemi (1087-1100)

Babası 9 Eylül 1087'de öldükten sonra prens Henry zor bir duruma girdi. Birbirleriyle devamlı mücadele halinde bulunan ağabeyleri William Rufus ile Robert Curthose arasında kalmıştı. Bir ağabeyine destek sağladığı zaman diğer ağabeyi onun kendine karşı hareket ettiğini düşünmekte idi.

Babasının ölümünden birkaç ay sonra Henry Normandi Dükü olan ağabeyi Robert Curthose'a babasından kalan para mirasını "Kotentin" ve Avranchin'de toprak hakları ile değişmeyi teklif etti. Normandi Dükü bunu kabul etti. Böylece Henry kendisini düklüğün en batı ucunda Mont Saint Michele Manastırı ve adasını da ihtiva eden araziler üzerinde toprak haklarına sahip ve bu arazilerinin üzerinde kendi hakları dolayısıyla Hugues d'Avranches, Richard de Reviers ve Néel de Saint-Sauveur adlı şövalye toprak sahiplerin de kendine bağlılığını sağlamış oldu. Böylelikle Henry ağabeyi Robert Curthose'a bağlı olmakla beraber kendi arazilerinin düklüğün batı ucununda olduğu için Normandi Düklüğü'nin merkezi odaklarından biraz uzaklaşmış olmaktaydı.

1088'da Henry ağabeyi William Rufus'un Fransa'da bulunan ve annesinin mirası ile kendine geçen arazilerine el koymak nedeniyle Manş Denizi geçerek İngiltere'den Fransa'ya geçti. Fakat bu Normandi Dükü Robert de Henry'nin kendine bağlılığını şüpheye düşürttü. Henry İngiltere'ye geri dönerken ağabeyi onu "devlete ihanet" suçu ile tutuklattırdı ve Henry'yi Normandi'de 4 aya hapiste tuttu.

1090 Rouen şehrinde Normandi Dükü'ne aleyhine bir halk isyanı başladı. Henry bu isyanı bastırmak için ağabeyi Dük Robert'e askeri destek sağladı. Henry ağabeyi ile birlikte Rouen'e girdi. Sonra Henry "Gilbert de l'Aile" adlı bir şövalye ile birlikte ağabeyi adına hareket edip isyancıların elinde bulunan en büyük malikanelerden biri olan "Conan" adlı bir malikaneyi eline geçirdi.

1091'de iki ağabeyi Robert Curthose ile William Rufus birbirleyle anlaşıp barıştılar. Bu barışma Henry'nin yararlarına dokundu. William Rufus kardeşine, babasının ölümünden sonra Normandi Düklüğü'nün Fransa'ya terk ettiği arazileri geri almak için çaba göstereceğine söz ermişti. Bu araziler Henry'nin babasından miras parası karşılığı sahipliğini aldığı Cotentin ve Avrachin arazilerini de ihtiva etmekteydi. Bu topraklara karşı yapılan askeri seferi iki ağabeyi birlikte komuta etmekteydiler. Henri kendine ait olan Mont Saint-Michel adasında kuşatmaya uğradı ve sonunda teslim oldu. Henry bunun üzerine Normandiya Düklüğü arazilerinden ayrıldı ve Fransa kralı I. Philippe'e ait olan arazilere yerleşti. Fakat sonra Normandiya Dükü ile İngiltere Kralı arasında ilişkiler yine bozuldu. Bunun üzerine Normandi'yi terk ettikten 2 ay sonra Henry yeniden Normandı'nın ucundaki, "Domfront" adlı bazı toprakları ele geçirmeyi başardı. 1093-1096 döneminde Henry ağabeyi William Rufus'nin Normandi'de toprak elde etmek için yaptığı askeri çabalara destek sağladı.

1096'da Papa II. Urbanus Dijon'daki "Saint-Beigne Manastırı" Başpapazı aracılığı ile birbirleriyle kavgalı olan iki kardeşin arasını buldu. Bu anlaşmayı sağlamak için William Rufus, Birinci Haçlı Seferi'ine iştirak etmek isteyen kardeşi Robert Corthose'a 1000 mark altın finansman sağladı ve William Rufus da bu Haçlı Seferi için Normandi Dük'lüğünden ayrılacak olan Robert Corthose'in naibi olarak bu ülkeyi adaletle idare etmeye söz verdi. Robert'in Haçlı Seferine gitmesi ile Henry'nin durumu gene değişti ve Normandi'de efektif devlet gücünü eline geçirmiş olan ağabeyi William Rufus'a itaat etek zorunda kaldı. William Rufus Henry'in Cotentin üzerindeki ve (Caen ve Bayeaux şehirleri hariç) Bessin bölgesi üzerindeki toprak hakları olduğu kabul etti.[1]

1097'de Henri ağabeyi William Rufus'un Fransa Kralı'na karşı açtığı sefere destek sağladı. Bu askeri sefer sonunda iki kardeş birkaç yıl önce Dük Robert'in Fransa'ya terk etmek zorunda kaldığı "Gisors" bölgesini Fransa'dan geri aldılar.

1009'da Birinci Haçlı Seferi Haçlılarin Kudüs'ü ele geçirmeleri ile son buldu ve bu sefere iştirak edenler, bu arada Robert Curthose, Batı Avrupa'da ülkelerine geri dönmeye başladılar. Normandiya'ya dönmekte olan Dük Robert Güney İtalya'da bir müddet kaldı ve aynı bölgede bir evlilik de yaptı. Bu ne William Rufus ne de Henri için iyi haberdi; çünkü Dük Robert'in evliğinden yeni oğulları olması veraset durumları daha karışacaktı.

Fakat olayların gidişatı hiç beklendiği gibi olmadı. 2 Ağustos 1100'de güney İngiltere'de krallık av bölgesi olan New Forest'te avlanmakta olan İngiltere Kralı William Rufus bir "av kazası"'na kurban olup göğsünden bir ok ile vurularak hemen orada öldü. Normandiya Dükü Robert daha Haçlı seferinden dönmemişti. Prens Henry hemen ülkenin Winchester'de bulunan hazinesine el koydu. Kardeşinin cesedini Winchester Katedrali'nde gömdürdü. Böylece İngiltere tahtına geçtiğini ilan etti. Bu olaydan hemen sonra, sonraki yüzyıllarda ve günümüze kadar birçok tarihçi William Rufus'un ölümü üzerinde fikir yürütüp, birçoğu bunun bir komplo olduğunu iddia etmişlerdir. Ama diğer tarihçiler bu komplo teorilerini çürütmeye çalışmışlardır. Henry'nin İngiltere Kralı olduğu ülkede ileri gelen baronlar ve asilzadeler de kabul ettiler. Ağabeyinin ölümünden 3 gün sonra 5 Ağustos 1100'de Londra'da Westminster Abbey'de taç giyme töreni yapılarak Henry resmen İngiltere Kralı oldu.[1]

Ölümü

1135'te I. Henry Matilda ve Anjou kontu V. Geoffroy'in küçük yaşta olan çocuklarını görmek için Normandiya'ya geçti. Torunları ile çok eğlendi ama kızı ve damadı ile kavga etti. Bu kavgalar dolayısıyla Normandiya'da planladığından daha uzun zaman kaldı.

Henry Normandiya'da Saint-Denis-en-Lyons (günümüzde Lyons-La-Foret)'de 1 Aralık 1135'te hayatına gözlerini yumdu. Menkibelere göre çok sevdiği tasemen adlı bir balık türünden çok fazla yediği için mide zehirlenmesinden ölmüştür.[2]

Cesedi Manş Denizi'ni geçme sırasında bozulmasını önlemek hava girmeyecek şekilde bir boğa derisi içine sarılıp dikilip İngiltere'ye getirilmiştir. Mezarı 15 yıl önce kurmuş olduğu Reading Manastırı'nda idi. Fakat bu manastır İngiltere'de Protestan Reformu döneminde yıkılmış ve Henry'nin mezarı da kaybolmuştur.

Henry'in soylu baronları o ölmeden önce kızı Matilda'yı kraliçe yapacaklarına yemin etmelerine rağmen, çağın kadınlara ve özellikle kadın hükümdarlara karşı tutumu ve Normanların düşmanı olduğu kabul edilen Anju hanedanından birisi ile ikinci evlilik yapması dolayısıyla, I. Henry'nin ölümünden sonra Matilda'nın kraliçe olmasına karşı çıktılar. Bundan faydalanan I. Henry'nin yeğeni Blois'li Stephen bu baronların desteği ile İngiltere'ye geçip İngiltere Kralı olduğunu ilan etti. Matilda ile Stephen'in destekçileri arasında tarihçiler tarafından Anarşi adı verilen çok ciddi bir iç savaş çıktı. Bu iç savaş ve anlaşmazlık en sonunda 1153'de Stephen tarafından Matilda'nın oğlu olan II. Henry'nin kendi varisi olarak ilan etmesi suretiyle çözüldü ve İngiltere'de kanuni idare ve asayiş geri geldi,.

Değerlendirme

Notlar

1. Green, Judith, (2006),Henry I. King of England and Duke of Normandy, Cambridge:Cambridge University Press, say.22. (İngilizce)
2. Bu menkıbe ilk defa Huntingtonlu Henry adlı bir yazar tarafından olaydan birçok yıl sonra kayda geçirildiği için bunun gerçek olup olamadığı çok şüphelidir.

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta I. Henry (İngiltere kralı) ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
• Green, Judith A. (2009) Henry I. King of England and Duke of Normandy Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-74452-0 (İngilizce)
• Hollister, C. Warren (2003), Henry I (Yale English Monarchs Series), Yale University Press; ISBN 0-300-09829-4 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. William	İngiltere Kralı 1100-1135	Sonra gelen: "Blois'li" Stephen