Kuzey Makedonya-NATO ilişkileri

Kuzey Makedonya, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne (NATO) üye bir devlettir. 1995 yılında ülke Barış İçin Ortaklık'a katıldı. Daha sonra Afganistan'daki Uluslararası Güvenlik Destek Gücü ve Kararlı Destek Misyonu da dahil olmak üzere çeşitli NATO misyonlarında yer almaya başladı. 2008 NATO Bükreş zirvesinde Yunanistan ülkenin NATO'ya katılma davetini veto etti; ancak NATO üye devletleri, ülkenin Makedonya adlandırma anlaşmazlığının çözümü üzerine davet alacağını kabul etti.[2] Haziran 2018'de ülkeyi yeniden adlandırma antlaşmasının ardından, NATO üye devletlerinin temsilcileri 6 Şubat 2019'da Kuzey Makedonya'nın NATO'ya katılımı hakkında bir protokol imzaladı.[3] Önümüzdeki on üç ay boyunca NATO'nun 29 üye ülkesinin tamamı protokolü onayladı. Katılım protokolü 19 Mart 2020'de yürürlüğe girerek, bunu Kuzey Makedonya'nın katılım belgesini tevdi edilmesi takip etti ve böylece 27 Mart 2020'de NATO'ya üye olmasına izin verdi.

Kuzey Makedonya NATO Üyelik Antlaşması

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin katılımına ilişkin Kuzey Atlantik Antlaşması protokolü Makedonca:Протокол кон Северноатлантскиот договор за пристапување на Република Северна Македонија[1]
Tür	Katılım antlaşması
İmzalanma	6 Şubat 2019
Yer	Brüksel, Belçika
Yürürlük	27 Mart 2020
Koşul	Katılım antlaşmasının mevcut tüm NATO üyeleri tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi. Kuzey Makedonya'nın üyeliği, antlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra katılım belgesinin tevdi edilmesinden sonra başlar.
Korunma yeri	Amerika Birleşik Devletleri

Tarih

Makedon birlikleri Afganistan'daki ISAF ve Kosova'daki KFOR gibi NATO güvenlik misyonlarına katıldı.[4]

Makedonya Cumhuriyeti 1995 yılında Barış İçin Ortaklık'a katıldı ve 1999'daki NATO Washington Zirvesi'nde aynı zamanda diğer sekiz ülkeyle (Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovenya, Slovakya) üyelik eylem planına başladı. Makedonya, Vilnius Grubunun bir parçasıydı ve NATO üyeliğini daha iyi koordine etmek için 2003 yılında Hırvatistan ve Arnavutluk ile Adriyatik Sözleşmesi'ni kurdu.[5]

1999 yılında Kosova'daki NATO müdahalesine katılarak, Kosova'dan kaçan mültecilerle ilgili olarak NATO'dan yardım aldı. Ağustos 2001'de NATO, 2001 Makedonya isyanına müdahale ederken, isyancı bir Arnavut grubu olan Ulusal Kurtuluş Ordusu hükümet güçleriyle savaştı. Zorunlu Hasat Harekatı'nda NATO birlikleri, ateşkes anlaşması sonrasında isyancı güçleri silahsızlandırmak için Makedon ordusuna katıldı.[6]

2008 NATO Bükreş zirvesinde Yunanistan, Makedonya Cumhuriyeti'ni Makedonya adlandırma anlaşmazlığı nedeniyle NATO'ya katılma davetini veto etti, ancak NATO ülkeleri ülkenin anlaşmazlığın çözümü üzerine davet alacağını kabul etti.[2] Yunanistan, komşusunun anayasal adının, kendi ülkesindeki Makedonya bölgesine karşı bölgesel özlemler gerektirdiğini düşünüyordu. Makedonya Cumhuriyeti, Türkiye hariç NATO tarafından tanındığı "Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti" adı altında uluslararası örgütlere katılmasına izin veren 1995 tarihli geçici antlaşmanın gerekçelerini göstererek Makedonya'nın NATO üyeliğini veto ettiği için Yunanistan'a Uluslararası Adalet Divanı'nda dava açtı.[7] Yunanistan, NATO'nun Makedonya Cumhuriyeti'ni NATO'ya davet etmemenin toplu bir kararı olduğunu ve bu nedenle iki ülke arasında imzalanan geçici antlaşmanın ihlal edilmediğini ileri sürdü. Uluslararası Adalet Divanı, Aralık 2011'de Yunanistan'ın komşusunun katılımını engelleyerek yanlış yaptığını ve antlaşmayı ihlal ettiğini tespit etti. Yunanistan ayrıca, Makedonya Cumhuriyeti'nin isim anlaşmazlığı konusu nedeniyle Avrupa Birliği'ne katılım müzakerelerine başlamasını da engelledi.[8]

Ardından ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Makedonya Cumhuriyeti ve Yunanistan'dan anlaşmazlığa "kabul edilebilir bir çözüm" bulmalarını istedi, böylece Makedonya Cumhuriyeti NATO'ya katılmakta özgür olacaktı.[9] 2014 yılında, kuruluşunun 65. yıldönümü öncesinde NATO, o yıl kuruluşa herhangi bir yeni ülkenin üyelik teklifini kabul etmeyeceğini açıkladı. Atlantik Konseyi isimli düşünce kuruluşundan Jorge Benitez gibi bazı analistler, bu isteksizliğin kısmen Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinden sonraki yeni güvenlik şartlarında kaynaklandığını savundu.[10] Rusya'nın NATO'nun Makedonya Cumhuriyeti'nin üyeliğini nasıl göreceği konusunda tartışmaları devam etmektedir.[11]

Mart 2016'da Makedonya Savunma Bakanı Zoran Jolevski, ülkesinin Avrupa göçmen krizini ele almasının onu NATO üyeliğine yaklaştırabileceğini umduğunu belirtti.[12]

12 Haziran 2017'de Başbakan Zoran Zaev, Yunanistan ile uzlaşmaya varmak, isim anlaşmazlığını çözmek ve ittifaka katılmakta olan Makedonya'ya olan Yunan itirazlarını kaldırmak için ülke için alternatif isimler alacağını belirtti. Zaev, Makedonya'nın Birleşmiş Milletler'de kullandığı geçici adla ittifaka katılma fikrini de dile getirdi.[13] Adlandırma anlaşmazlığı, halk Eylül 2018'deki referandumla ad değişikliğini destekledi ve ülkenin Kuzey Makedonya adını kabul ettiği Haziran 2018'deki Prespa Antlaşması ile çözüldü. 11 Temmuz 2018'de NATO, adlandırma antlaşması uygulandıktan sonra ülkenin ittifaka katılabileceğini söyleyerek Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'ni üyelik müzakerelerine başlamaya davet etti.[14] Resmi katılım müzakereleri 18 Ekim 2018'de başladı.[15] 6 Şubat 2019'da üye ülkelerin NATO daimi temsilcileri, Kuzey Makedonya'nın NATO'ya katılımı hakkında bir protokol imzaladılar.[3]

3 Haziran 2019'da Üsküp'te NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile görüşen Makedonya Başbakanı Zoran Zaev, onay sürecinin Ekim ayı sonuna kadar tamamlanmasını beklediğini söyledi.[16] O zamana kadar Kuzey Makedonya'nın 2020'nin başlarında NATO'ya katılması bekleniyordu ve ittifak, açıkça kamuoyuna ülkenin katılımı konusunda güvence verdi.[17] Kuzey Makedonya'ya 2019 NATO Londra zirvesinde diğer NATO üyelerinin yanında yer verildi ve Başbakan Zoran Zaev başkanlığındaki bir heyet tarafından temsil edildi.[18] 11 Şubat 2020'de Makedon meclisi Sobranie oybirliğiyle Kuzey Atlantik Antlaşmasını onayladı; 114 oy lehine, çekimser ve karşı oy yok.[19][20][21] Siyasi krizi nedeniyle İspanya, 19 Mart 2020'de katılım protokolünü onayladığını bildiren son ülke oldu. Kuzey Makedonya daha sonra katılım belgesini imzaladı ve 27 Mart 2020'de üye ülke oldu.[22][23][24]

Katılım

Kuzey Makedonya, 27 Mart 2020'de ABD Dışişleri Bakanlığı'nda NATO üyeliğini kutladı.

Müzakere ilerlemesi

Olaylar	Tarih
Barış için Ortaklık	15 Kasım 1995[25]
Üyelik Eylem Planı	19 Nisan 1999[26]
Katılma daveti	11 Temmuz 2018[27]
Katılım protokolü	6 Şubat 2019[3]
Yürürlükteki Antlaşma	19 Mart 2020[28]
Tam üyelik	27 Mart 2020[24][29]

Onay süreci

İmzacı	Tarih	Kurum			Çekimer	Tevdi edildi[1]	Kaynak
Arnavutluk	14 Şubat 2019	Meclis	140	0	0	1 Nisan 2019	[30]
	20 Şubat 2019	Arnavutluk Cumhurbaşkanı	Onayladı				[31]
Belçika	25 Nisan 2019	Temsilciler Meclisi	131	2	2	6 Haziran 2019	[32]
	17 Mayıs 2019	Belçika Kralı	Onayladı				[33]
Bulgaristan	20 Şubat 2019	Ulusal Meclis	140	0	0	18 Mart 2019	[34]
	23 Şubat 2019	Bulgaristan Cumhurbaşkanı	Onayladı				[35]
Kanada	19 Haziran 2019	Avam Kamarası	Geçti			19 Haziran 2019	[36]
Hırvatistan	1 Mart 2019	Parlamento	116	2	0	22 Mayıs 2019	[37]
	6 Mart 2019	Hırvatistan Cumhurbaşkanı	Onayladı				[38]
Çek Cumhuriyeti	12 Haziran 2019	Senato	52	0	13	25 Ekim 2019	[39]
	12 Eylül 2019	Temsilciler Meclisi	124	8	16		[40]
	8 Ekim 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[41]
Danimarka	26 Mart 2019	Folketing	97	0	9	12 Nisan 2019	[42]
Estonya	12 Haziran 2019	Riigikogu	76	0	17	18 Temmuz 2019	[43]
	17 Haziran 2019	Estonya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[44]
Fransa	17 Ekim 2019	Senato	Geçti			9 Aralık 2019	[45]
	21 Kasım 2019	Ulusal Meclis	Geçti				[46]
	28 Kasım 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[47]
Almanya	6 Haziran 2019	Federal Meclis	545	160	4	21 Ağustos 2019	[48]
	28 Haziran 2019	Federal Konsey	Geçti				[49]
	4 Temmuz 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[50]
Yunanistan	8 Şubat 2019	Parlamento	153	140	1	21 Şubat 2019	[51]
	15 Şubat 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[52]
Macaristan	25 Haziran 2019	Ulusal Meclis	153	0	0	24 Temmuz 2019	[53]
	27 Haziran 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[54]
İzlanda	24 Ekim 2019	Alþingi	32	0	11	14 Kasım 2019	[55]
İtalya	25 Haziran 2019	Temsilciler Meclisi	442	0	1	2 Aralık 2019	[56]
	16 Ekim 2019	Cumhuriyet Senatosu	237	0	2		[57]
	24 Ekim 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[58]
Letonya	16 Mayıs 2019	Saeima	81	0	0	4 Haziran 2019	[59]
	22 Mayıs 2019	Letonya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[60]
Litvanya	14 Mart 2019	Seimas	92	0	0	30 Mayıs 2019	[61]
	20 Mart 2019	Litvanya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[62]
Lüksemburg	2 Temmuz 2019	Temsilciler Meclisi	58	2	0	25 Temmuz 2019	[63]
	12 Temmuz 2019	Lüksemburg Büyük Dükü	Onayladı				[64]
Karadağ	1 Mart 2019	Parlamento	44	0	0	18 Nisan 2019	[65]
	4 Mart 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[66]
Hollanda	4 Temmuz 2019	Temsilciler Meclisi	129	21	0	19 Kasım 2019	[67]
	12 Kasım 2019	Senato	59	16	0		[68]
	13 Kasım 2019	Hollanda Kralı	Onayladı				[69]
Norveç	5 Haziran 2019	Storting	96	1	0	19 Temmuz 2019	[70]
	14 Haziran 2019	Norveç Kralı	Onayladı				[71]
Polonya	4 Nisan 2019	Sejm	388	1	2	1 Temmuz 2019	[72]
	11 Nisan 2019	Senato	59	0	0		[73]
	25 Nisan 2019	Polonya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[74]
Portekiz	15 Mayıs 2019	Cumhuriyet Meclisi	193	36	1	8 Ekim 2019	[75]
	7 Ağustos 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[76]
Romanya	27 Şubat 2019	Temsilciler Meclisi	273	0	0	18 Temmuz 2019	[77]
	13 Mart 2019	Senato	96	0	0		[78]
	18 Mart 2019	Romanya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[79]
Slovakya	4 Nisan 2019	Ulusal Konsey	111	13	1	22 Mayıs 2019	[80]
	24 Nisan 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[81]
Slovenya	12 Şubat 2019	Ulusal Meclis	72	12	0	22 Mart 2019	[82]
	20 Şubat 2019	Slovenya Cumhurbaşkanı	Onayladı				[83]
İspanya	27 Şubat 2020	Temsilciler Kongresi	279	1	51	19 Mart 2020	[84]
	17 Mart 2020	Senato	243	0	21		[85]
	17 Mart 2020	İspanya Kralı	Onayladı				[86]
Türkiye	11 Temmuz 2019	Türkiye Büyük Millet Meclisi	255	7	1	9 Aralık 2019	[87]
	24 Temmuz 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[88]
Birleşik Krallık	16 Ekim 2019	Parlamento	Geçti[lower-alpha 1]			24 Ekim 2019	[90]
Amerika Birleşik Devletleri	22 Ekim 2019	Senato	91	2	0	29 Kasım 2019	[91][92]
	26 Kasım 2019	Cumhurbaşkanı	Onayladı				[93]

Not

1. Birleşik Krallık'ta, antlaşmaların yasallaşması için parlamentoda onaylanmasına gerek yoktur ancak Ponsonby Kuralı gereği, açıklayıcı bir bildiriyle Parlamento'ya sunulmalıdırlar.[89] Antlaşma 27 Haziran 2019'da Parlamento'nun önüne geldi ve olumsuz bir kararın alınabileceği son gün 16 Ekim 2019 idi.

Kamuoyu

Temmuz 2018'de Ohri'deki NATO karşıtı grafitinin çevirisi: "NATO katillerdir. Ben Makedonya'nın kurtuluşu içinim. #Boykot."

1999 Kosova Savaşı sırasında, Makedon hükümeti NATO yanlısı bir tutum sergiledi.[94] Makedonya Cumhuriyeti nüfusunun çoğunluğu, ülkedeki etnik Arnavutlardan gelen irredantizm, istikrarsız ekonomi, savaşın getirdiği ticaretin bozulması ve Sırplarla Slav dayanışması korkusu nedenleriyle hükümetin tutumunu eleştirdi ve NATO'nun Kosova'ya müdahalesine karşı çıktı.[95] Başbakan Ljubčo Georgievski savaş sırasında NATO karşıtı düşüncenin Kosova'dan Arnavut mültecilerin gelmesinden sonra ülkeye "en büyük ikinci tehdit" olduğunu söyledi.[96] Ülkedeki Arnavut nüfusu NATO'yu ve Kosova Arnavutlarına yardım etme müdahalesini destekledi.

2008'de NATO zirvesinden sonra yapılan bir ankette, etnik Makedon vatandaşlarının %82,5'inin NATO'ya katılmak için ülkelerinin anayasal adlarını değiştirmeye karşı olduğunu gösterildi.[97] 2008 yılındaki NATO üyeliği girişimi nüfusun %85,2'si tarafından desteklendi.[98] 2008 NATO zirvesinden sonra seçimler yapıldı ve NATO yanlısı merkez sağ parti VMRO-DPMNE'ye daha fazla destek verildi. Seçimler, NATO üyelerinin eleştirilerini çeken şiddet olaylarıyla gölgelendi.[99]

Ülke genelinde yapılan 2010 anketinde, katılımcıların %80,02'si, NATO'ya katılım referandumu yapılacaksa Makedonya Cumhuriyeti'nin NATO'nun bir parçası olması için oy kullanacaklarını söyledi.[100] Bir başka ankette, etnik Makedonların yaklaşık %65'i devletin NATO üyeliğinin bedeli olarak isim değişikliğine karşı olduklarını ifade etti.

2016 yılında yapılan bir ankette, etnik Makedonların yaklaşık %68'i muhtemelen Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti adı altında NATO'ya katılmayı destekledi.[101] Kuzey Makedonya Arnavutları NATO kuvvetle yanlısı duyguları barındırıyor.[102]

Ayrıca bakınız

• Kuzey Makedonya'nın Avrupa Birliği'ne katılımı
• NATO'nun Genişlemesi
• Kuzey Makedonya'nın dış ilişkileri
• Makedonya adlandırma anlaşmazlığı

Kaynakça

1. "Protocol to the North Atlantic Treaty on the Accession of the Republic of North Macedonia" (PDF). United States Department of State. 19 Mart 2020. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
2. Lungescu (2 Nisan 2008). "Nato Macedonia veto stokes tension". BBC News. 8 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2008.
3. "NATO Allies sign Accession Protocol for the future Republic of North Macedonia". NATO. 6 Şubat 2019. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2019.
4. Miko (3 Eylül 2010). "MIKO: A place at the table for Macedonia". The Washington Times. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
5. Thiele 2005, ss. 73-74.
6. "NATO's relations with the former Yugoslav Republic of Macedonia". NATO. 26 Mayıs 2008. 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2008.
7. "ICJ rules Greece 'wrong' to block Macedonia's Nato bid". BBC News. 5 Aralık 2011. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2012.
8. Marusic (25 Mart 2009). "Macedonia 'Respects' Greece's Identity". Balkan Insight. 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.
9. "Diplomatic Diary: NATO chief makes last visit to Bucharest". Southeast European Times. 28 Nisan 2009. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2019.
10. "NATO rules out admitting new members anytime soon". Fox News. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2014.
11. "NATO and North Macedonia: A Game Not Worth the Candle". Minsk Dialogue. 28 Şubat 2019. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
12. Novak (10 Mart 2016). "Macedonia hopes migrant crisis will bring it closer to NATO". Reuters. Erişim tarihi: 11 Mart 2016.
13. Smith (13 Haziran 2017). "Macedonia and Greece appear close to settling 27-year dispute over name". The Guardian (İngilizce). Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.
14. "NATO invites Macedonia to begin membership talks, says it can join once name issue is resolved". ABC News (İngilizce). 11 Temmuz 2019. 11 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018.
15. "Formal Accession Talks with Skopje begin at NATO Headquarters". NATO. 8 Ekim 2018. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018.
16. "NATO 'Ready To Welcome' North Macedonia As 30th Member". 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2019.
17. "The Brief – Balkanic optimism". Euractiv (İngilizce). 24 Ekim 2019. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
18. Marusic (3 Aralık 2019). "Spanish Hold-Up Delays North Macedonia's Full NATO Membership". Balkaninsight. 5 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2019.
19. "Наскоро гордо ќе можеме да кажеме - Ние сме НАТО!". sobranie.mk (İngilizce). 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2020.
20. "North Macedonia Parliament Backs NATO Accession". The New York Times. 11 Şubat 2020. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
21. "North Macedonia Parliament Backs NATO Accession". The New York Times. Associated Press. 11 Şubat 2020. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2020.
22. "North Macedonia's Leader Inks Final Accession Document". The New York Times (İngilizce). 20 Mart 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
23. "North Macedonia joins NATO as 30th Ally". NATO. 27 Mart 2020. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
24. "North Macedonia Joins the NATO Alliance". U.S. Department of State. 27 Mart 2020. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
25. "Signatures of Partnership for Peace Framework Document". NATO. 10 Ocak 2012. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
26. "Membership Action Plan (MAP)". NATO. 10 Haziran 2014. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
27. "Brussels Summit Declaration". NATO. 11 Temmuz 2018. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018.
28. Protocol to the North Atlantic Treaty on the Accession of the Republic of North Macedonia
29. "North Macedonia to officially join NATO on Friday". Defense News. 24 Mart 2020. 4 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
30. "Albanian parliament ratified North Macedonia's NATO Accession Protocol". 14 Şubat 2019. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2019.
31. "Presidenti Meta dekreton shpallje ligji Nr. 7/2019". Presidenti i Republikës së Shqipërisë (Arnavutça). 20 Şubat 2019. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2019.
32. "Wetsontwerp houdende instemming met het Protocol voor de toetreding van de Republiek Noord-Macedonië tot de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie" (PDF). 26 Nisan 2019. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2019.
33. "Fiche du dossier". senate.be. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2019.
34. "Парламентът ратифицира присъединяването на Северна Македония към НАТО". 20 Şubat 2019. 26 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2019.
35. "Закон за ратифициране на Протокола към Северноатлантическия договор относно присъединяването на Република Северна Македония". 1 Mart 2019. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
36. "Canada ratifies Macedonia's NATO accession". Republika English (İngilizce). 20 Haziran 2019. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2019.
37. "Croatian parliament ratified North Macedonia's NATO Accession Protocol". 1 Mart 2019. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
38. "Zakon o potvrđivanju Protokola uz Sjevernoatlantski ugovor o pristupanju Republike Sjeverne Makedonije". narodne-novine.nn.hr. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
39. "60/12 – Vládní návrh, kterým se předkládá Parlamentu České republiky k vyslovení souhlasu s ratifikací Protokol o přístupu Republiky Severní Makedonie k Severoatlantické smlouvě podepsaný 6. února 2019 v Bruselu". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2019.
40. "Hlasování Poslanecké sněmovny - 34/57". www.psp.cz.
41. "Prezident republiky podepsal ratifikační listinu". Pražský hrad (Çekçe). 8 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2019.
42. "Danish Parliament Ratifies North Macedonia's NATO Protocol". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2019.
43. "Täiskogu korraline istung kolmapäev, 12.06.2019 14.00". 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2019.
44. "Põhja-Makedoonia Vabariigi ühinemist käsitleva Põhja-Atlandi lepingu protokolli heakskiitmise seadus 26 SE". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2019.
45. "Projet de loi autorisant la ratification du protocole au traité de l'Atlantique Nord sur l'accession de la République de Macédoine du Nord". senat.fr (Fransızca). S. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
46. "L'Assemblée nationale française ratifie la décision relative à l'adhésion de la Macédoine du Nord à l'OTAN". assemblee-nationale.fr (Fransızca). S. Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
47. LOI n° 2019-1245 du 28 novembre 2019 autorisant la ratification du protocole au traité de l'Atlantique Nord sur l'accession de la République de Macédoine du Nord, 28 Kasım 2019, erişim tarihi: 29 Kasım 2019
48. Hausding, Götz. "Bundestag stimmt für Nato-Beitritt der Republik Nordmazedonien" [Bundestag votes for NATO accession of the Republic of North Macedonia]. Deutscher Bundestag (Almanca). 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019.
49. "Beschluss des Bundesrates (Drucksache 262/19)" [Decision of the Bundesrat (Document 262/19)]. Bundesrat (Almanca). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2019.
50. "Bundesgesetzblatt". bgbl.de. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.
51. "Greece Ratifies North Macedonia's NATO Protocol". RFE/RL. 8 Şubat 2019. 26 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2019.
52. "NOMOΣ ΥΠ' ΑΡΙΘΜ. 4593  – Κύρωση του Πρωτοκόλλου στη Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού για την Προσχώρηση της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας" [Law No. 4593  – Ratification of the Protocol in the North Atlantic Treaty for the Accession of North Macedonia]. Government Gazette of the Hellenic Republic (Yunanca). 1 (22). Atina: National Printing House. 15 Şubat 2019.
53. "Ülésnap felszólalásai – Országgyűlés". parlament.hu. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019.
54. "Ülésnap felszólalásai - Országgyűlés". www.parlament.hu.
55. "Iceland's parliament ratified North Macedonia's NATO Accession Protocol". 24 Ekim 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
56. "XVIII Legislatura – Lavori – Resoconti Assemblea – Dettaglio sedute". camera.it (İtalyanca). Erişim tarihi: 11 Temmuz 2019.
57. "Parlamento Italiano – Disegno di legge S. 1362 – 18ª Legislatura". senato.it. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
58. "Atti firmati nella settimana dal Presidente Sergio Mattarella". Quirinale (İtalyanca). 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019.
59. "Saeima supports the accession of North Macedonia to the North Atlantic Treaty". Saeima. 17 Mayıs 2019. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2019.
60. "Par Protokolu par Ziemeļmaķedonijas Republikas pievienošanos Ziemeļatlantijas līgumam". titania.saeima.lv. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019.
61. Yan (15 Mart 2019). "Lithuania ratifies North Macedonia's NATO accession protocol". Xinhua. Erişim tarihi: 20 Mart 2019.
62. "The President signed a law on North Macedonia". lrp.lt (İngilizce). 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019.
63. "7430 – Projet de loi portant approbation du Protocole au Traité de l'Atlantique Nord sur l'accession de la République de Macédoine du Nord, signé à Bruxelles, le 6 février 2019". chd.lu (Fransızca). 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2019.
64. "Loi du 12 juillet 2019 portant approbation du Protocole au Traité de l'Atlantique Nord sur l'accession de la République de Macédoine du Nord, signé à Bruxelles, le 6 février 2019. – Legilux". legilux.public.lu. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2019.
65. "Montenegro's parliament ratified North Macedonia's NATO Accession Protocol". 1 Mart 2019. 7 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
66. "Pregled dokumenta | Sluzbeni list Crne Gore". 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
67. "Goedkeuring van het op 6 februari 2019 te Brussel tot stand gekomen Protocol bij het Noord-Atlantisch Verdrag betreffende de toetreding van de Republiek Noord-Macedonië (Trb. 2019, 24)". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2019.
68. "Eerste Kamer der Staten-Generaal – Goedkeuring Protocol Noord-Atlantisch Verdrag betreffende de toetreding van de Republiek Noord-Macedonië (35.180)". eerstekamer.nl. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
69. "Wet van 13 november 2019, houdende goedkeuring van het op 6 februari 2019 te Brussel tot stand gekomen Protocol bij het Noord-Atlantisch Verdrag betreffende de toetreding van de Republiek Noord-Macedonië" (PDF). 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2019.
70. "Samtykke til godkjenning av protokoll av 6. februar 2019 om Nord-Makedonias tiltredelse til traktaten for det nordatlantiske område av 4. april 1949". 6 Mayıs 2019.
71. "Protokoll til Traktat for det nordatlantiske område om Nord-Makedonias tiltredelse". Lovdata. 9 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2019.
72. "Polish bill to ratify North Macedonia's NATO Accession Protocol" (Lehçe). 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2019.
73. "Senat Rzeczypospolitej Polskiej / Diariusz / Posiedzenia Senatu / 11–12 kwietnia 2019 r". senat.gov.pl. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2019.
74. "Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wydarzenia / Dwie ustawy z podpisem Prezydenta". prezydent.pl. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2019.
75. "VOTAÇÕES EFETUADAS EM 2019-05-15" (PDF). National Assembly. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2019.
76. "Decreto do Presidente da República 46/2019, 2019-08-07". Diário da República Eletrónico (Portekizce). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2019.
77. "Romanian bill to ratify North Macedonia's NATO Accession Protocol" (Rumence). 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2019.
78. "Proiect de lege pentru ratificarea Protocolului de aderare a Republicii Macedonia de Nord la Tratatul Atlanticului de Nord, semnat la Bruxelles la 6 februarie 2019". Senat (Rumence). Erişim tarihi: 23 Mart 2019.
79. "Proiect de lege pentru ratificarea Protocolului de aderare a Republicii Macedonia de Nord la Tratatul Atlanticului de Nord, semnat la Bruxelles la 6 februarie 2019". Camera Deputatilor. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2019.
80. "Slovakian parliament Ratifies North Macedonia's NATO Protocol". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
81. "Prezident Slovenskej republiky | Ratifikované zmluvy". Prezident Slovenskej republiky (İngilizce). 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019.
82. "Slovenia ratifies North Macedonia's NATO Accession Protocol". Slovenia Times. 13 Şubat 2019. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2019.
83. "Archived copy" (PDF). 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2019.
84. "Autorización de Convenios Internacionales. Protocolo al Tratado del Atlántico Norte sobre la adhesión de la República de Macedonia del Norte, hecho en Bruselas el 6 de febrero de 2019. (110/000002)". Congress of Deputies (İspanyolca). 27 Şubat 2020. 30 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
85. "Sesión plenaria número 6. Protocolo al Tratado del Atlántico Norte sobre la adhesión de la República de Macedonia del Norte, hecho en Bruselas el 6 de febrero de 2019. (610/000002)". Senate (İspanyolca). 17 Mart 2020.
86. Press, Europa (17 Mart 2020). "Macedonia se convierte en el 30 miembro de la OTAN agradeciendo al Senado la ratificación pese al coronavirus". www.europapress.es. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
87. "TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ AÇIK OYLAMA SONUÇLARI 101'inci Birleşim 11 Temmuz 2019 Perşembe". Grand National Assembly of Turkey. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2019.
88. "TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ". tbmm.gov.tr. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
89. "The Constitutional Reform and Governance Act 2010" (PDF). Part 2: Ratification of treaties. Gov.uk. 8 Nisan 2010. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
90. "Italy and United Kingdom ratify North Macedonia's NATO Accession Protocol". Независен Весник (İngilizce). 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
91. "Resolution of Ratification - Treaty Document 116-1 - Protocol to the North Atlantic Treaty of 1949 on the Accession of the Republic of North Macedonia". www.congress.gov. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
92. "Roll Call Vote 116th Congress – 1st Session". 20 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2019.
93. "Text of a Letter to the President of the Senate Related to the Accession of the Republic of North Macedonia in the North Atlantic Treaty Organization". The White House (İngilizce). 1 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2019.
94. Drezov 2001.
95. Drezov 2001
96. "Collateral Damage: The impact on Macedonia of the Kosovo War". Kosovo: The politics of delusion. Londra: Psychology Press. 2001. s. 62. ISBN 9781135278533.
97. "Macedonians Won't Give Up Name for NATO". Angus Reid Global Monitor. 13 Mart 2008. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.
98. "Macedonians Hugely Oppose Name Change For NATO Entry – Poll". Dow Jones Newswires. 18 Eylül 2008. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.
99. "PM claims win in Macedonian poll". BBC News. 2 Haziran 2008. 3 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.
100. NATO and the Western Balkans: From Neutral Spectator to Proactive Peacemaker. Palgrave Macmillan. 2017. s. 241. ISBN 9781137597243. 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019.
101. "Greek troubles prompt Macedonia NATO push". politico.eu. Politico. 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019.
102. "What next after the failed Macedonian referendum?". aljazeera.com. Aljazeera. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2018. "the Albanian community, which is traditionally strongly pro-NATO and EU."

Dış bağlantılar

• "Relations with the Republic of North Macedonia". NATO. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.