Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti

Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti (SDAC) (Arapça: الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية, El-Cumhuriyye el-Arabiyye es-Sahrawiyye ed-Dimukratiyya; İspanyolca: República Árabe Saharaui Democrática), Afrika kıtasının batısında yer alan ve bütün Batı Sahra'da egemenliğini iddia eden ancak kısmen tanınan devlet. Ülkenin sınır komşusu olarak kuzeyinde Fas, kuzeydoğusunda Cezayir, doğu ve güneyinde Moritanya yer alırken, bölgenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin anayasal başkenti Layun olarak belirlenmesine rağmen Fas idaresi altında bulunan kısımda kaldığı için 2011 yılından bu yana başkent geçici olarak Tifariti'dir.

Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti لجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية Al-Jumhūrīyya al-`Arabīyya aṣ-Ṣaḥrāwīyya ad-Dīmuqrāṭīyya Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Başkent	Layun (geçici olarak Tifariti)
Resmî diller	Arapça
Diğer diller	Arapça
Hükûmet	Üniter tek partili yarı başkanlık cumhuriyeti
• Devlet Başkanı	İbrahim Ghali
• Başbakan	Bouchraya Hammoudi Bayoun
Tarihçe
• İspanya Fası'nın İspanya tarafından bırakılması	14 Kasım 1975
• Bağımsızlık ilanı	27 Şubat 1976
• Fas ile ateşkes	1991 yılı
Yüzölçümü
• Toplam	266.000 km^2 (103.000 sq mi) (83.)
Nüfus
• Tahminî	100,000 (SADC kontrolünde) 502,585 (Batı Sahra) ({{{tahminî_nüfus_sırası}}})
• Yoğunluk	19/km^2 (49,2/sq mi) (236.)
Para birimi	Cezayir dinarı (de facto) Sahravi pesetası (kullanılamıyor)
Zaman dilimi	UTC+0
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+212
İnternet alan adı	.eh ayrılmıştır, kullanılamıyor

Coğrafya

SDAC bütün Batı Sahra bölgesinde hak iddia etmektedir. Bu iddiaya rağmen SDAC yönetimi bölge üzerinde iddia ettiği toprakların %20 ile %25'ini kontrolü altında tutmaktadır. Kontrolü altında bulunan bölgeye Kurtarılmış Araziler ya da Özgür Bölge ismini veren SDAC yönetimi, Fas ilhakını kabul etmemektedir. Bunun haricinde Cezayir'de Tinduf şehrine yakın bir konumda bulunan dört adet mülteci kampı da SDAC yönetimi altındadır. Batı Sahra'nın SDAC yönetimi dışında kalan birçok bölgesi ise Fas kontrolü altında olup, Fas tarafından Güney İller adı ile ifade edilmektedir.

Sahra bölgesi coğrafi açıdan çoğunlukla çöllerden oluşmaktadır. SDAC yönetimi altındaki bölgeler ile Fas yönetimi altındaki bölgeler, Fas tarafından inşa edilen ve Fas Duvarı olarak adlandırılan 2.700 km uzunluğundaki duvar ile ikiye ayrılmış konumdadır.

Tarih

Batı Sahra haritası. SDAC'nin yönettiği kısım sarı, Fas'ın yönettiği kısım ise yeşil.

İspanyolların, İspanyol Sahrası'nı terk etmelerinden sonra, 14 Kasım 1975 tarihinde İspanya, Fas ve Moritanya arasında, Fas ve Morintanya'ya Batı Sahra bölgesini ilhak hakkı veren Madrid Anlaşması imzalandı. Bunun sonucunda bazı devletler tarafından tanınan, Sahra insanlarının bağımsızlığını savunan ve bunun için savaşan Polisario Cephesi ortaya çıktı. 27 Şubat 1976 tarihinde Bir Lehlu’da, Batı Sahra bölgesinde Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti'nin kurulduğu açıklandı. Polisario Cephesi, Fas kontrolündeki Layun şehrini başkentleri olarak iddia etmeye devam ederken, Bir Lehlou 1991 yılındaki ateşkes sonucunda Polisario Cephesi tarafından kontrol edilen bölgede ve sürgündeki hükûmetin sembolik başkenti haline gelmiştir. Ancak yönetim ve nüfus Tifariti'ye kaydırılmıştır.

Polisario Cephesi'nin 1975 yılında Fas ve Moritanya'ya savaş ilan etmesi bölgede çatışmaların başlamasına neden olmuştur. Fas gelen saldırılara büyük ölçüde karşılık vermiştir. Ancak Moritanya, ordusunun yeterli gücünün bulunmaması nedeniyle birçok saldırıya karşılık verememiştir. Polisario Cephesi'nin saldırılarının artması üzerine Fransa, Moritanya'yı desteklemeye başlamıştır. Cezayir ise Polisario Cephesi'ni desteklemiştir. 1991 yılında yapılan ateşkes ile çatışmaların şiddeti azalmıştır.

Ülkenin 1976 yılından bu yana Polisario Cephesi genel sekreteri unvanının yanında başkanlığını da yürüten Muhammed Abdülaziz'in 31 Mayıs 2016 tarihinde hayatını kaybetmesi sonucunda, başkanlığa geçici olarak Sahra Ulusal Konsey sözcüsü Kadri Adduh getirilmiştir. Adduh, yasaya göre 40 gün içerisinde gerçekleştirilmesi planlanan yeni başkanın seçimine kadar bu görevi yürüteceğini ifade etmiştir.[1]

2020 yılında Polisario Cephesi ve Fas arasında yaşanan sınır anlaşmazlıkları nedeniyle çatışmalar yaşanmıştır. Bahreyn, Orta Afrika Cumhuriyeti, Komorlar, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Cibuti, Gabon, Gambiya, Ürdün, Kuveyt, Liberya, Umman ve Senegal, Fas'ı desteklediklerini açıklamıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti, Cezayir, Venezuela, Nikaragua, Meksika, Namibya, İrlanda, İspanya ve Küba ise Polisario Cephesi'ni desteklediklerini açıklamıştır.

Anayasa

1999'daki Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti Anayasası, Avrupa'daki bazı ülkelerin parlamenter anayasalarına benzer bir form almasına rağmen bazı paragrafları "tam bağımsızlık" kavramı ile örtüşmemektedir. Kilit noktaları arasında, ülkenin başı anayasal olarak “bağımsızlık öncesi aşamasında” Polisario Cephesi genel sekreteridir. Anayasanın bu hükmüne göre, Polisario Cephesi devlet yapısından tamamen uzak durmalı veya tamamen yok olmalıdır. Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti’nin Batı Sahra bölgesinde hareket etmesi gerektiği bilgisi ayrıntılı olarak verilmiştir. Ülkenin anayasal şekli ve devletin yapısı anayasada belirtilmiştir.

Anayasada nihai bir Batı Sahra devleti için belirlenen genel ilkeler, bir piyasa ekonomisi ve nihai çok partili demokrasidir. Anayasa, Sahra insanlarını Müslüman, Afrikalı ve Arap olarak tanımlamaktadır. Anayasa ayrıca insan hakları ilkelerinin taahhüdünü, Afrika Mağrip Birliği’nin parçası ve Pan-Arabizm’in bölgesel bir varyantı olarak ilan etmektedir.

Hükümet Yapısı

Hükûmetin en büyük mevkisi Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti başkanıdır. Başkanın başbakanı atama yetkisi bulunmaktadır. SDAC devlet yapısı, bir bakanlar kurulu, bir yargı şubesi ve bir parlamentodan oluşmaktadır. 1976 yılında kuruluşundan bu yana, çeşitli anayasal revizyonları ile geçici bir yönetim yapısından cumhuriyete dönüştürdü. 1980'lerin sonlarından itibaren parlamentonun yetkilerinin bir bölümü güçler ayrılığı ilkesini yerine getirmek ve Polisario Cephesi'nden olanlardan cumhuriyetin yapılarını çözmek, her ne kadar net bir etkisi olmasa da bugüne kadar adımlar atmaya başladı.

Çeşitli bakanlıklar birçok hizmet ve fonksiyondan sorumludur. Yargı, derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve yüce mahkeme, aynı alanda faaliyet göstermektedir. Hükûmet sürgünde olduğundan, birçok şube olarak tam kapasite çalışamamaktadır ve bu, kurumların anayasal rollerini etkilemiştir. Devlet yapılarına paralel olan kurumlar, SDAC'nin yönetim aparatı ile kaynaşmış, parti ve hükûmet kurumları arasında örtüşen operasyonel yetkinlikler, Polisario Cephesi ile oluşmuştur.

Yetki Alanı

SDAC, Tinduf'ta bulunan Sahra mülteci kamplarında bir devlet idaresi görevi görmektedir. Buranın genel merkezi Tinduf’un güneyindeki mülteci kamplarıdır. Bazı resmi olaylar Batı Sahra’nın geçici başkenti Bir Lehlu’da olmasına rağmen, Tifariti ve diğer kasabalar da Kurtarılmış Bölge’dedir. SDAC hükûmeti, hem Batı Sahra topraklarını, hem de Tinduf yakınlarındaki Sahra mülteci kamplarında hak iddia etmektedir. Ancak ikincisinde herhangi bir egemenlik iddiası yoktur. Birçok yabancı yardım kuruluşu, BMMYK, STK'lar dahil olmak üzere kamplarda sürekli aktiftir.

Uluslararası Tanınma ve Üyelik

SDAC'nin diplomatik ilişkileri.

2014 yılı itibarıyla, Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti 85 ülke tarafından tanınmaktadır. Bunlardan 40’ı ilişkilerini geri çekmiş veya dondurmuştur. Toplamda 40 ülkenin SDAC ile ilişkileri bulunmaktadır. 18 ülkede SDAC’nin büyükelçiliği bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmemesine rağmen, SDAC 1984 yılından beri Afrika Birliği'nin tam üyesidir. Protesto olarak Fas, Afrika Birliği’nden çekildi ve 1994’te Afrika Birliği’nin Güney Afrika’ya yapmış olduğu davetten 2017 yılına kadar birliğe üye olmayan tek devletti. SDAC, Fas'ın itirazlarına rağmen Bağlantısızlar Hareketi ya da Yeni Asya-Afrika Stratejik Ortaklığı toplantılarına konuk olarak katılmaktadır. Fas’ın Batı Sahra iddiası Arap Birliği tarafından desteklenmektedir.

SDAC ayrıca 2006’da Latin Amerika ve Karayip Siyasi Partiler Daimi Konferansı'na katıldı. 2010’da Nikaragua SDAC büyükelçisi, Orta Amerika Parlamentosu açılış konferansına katıldı ve 2012’de SDAC delegesi, Mexico City’deki LAKSPDK’e ve Uluslararası Asya Siyasi Partiler Konferansı’na katıldı. 

27 Şubat 2011'de, SDAC'nin ilanının 35. yıldönümü Tifariti, Batı Sahra’da kutlanmıştır. Birçok ülkeden parlamenterler, büyükelçiler, sivil toplum kuruluşları ve aktivistler de dahil olmak üzere heyetler, bu etkinliğe katılmıştır.

SDAC, Arap Birliği veya Arap Mağrip Birliği'nin tam üyesi değildir. Her ikisi de tam üye olarak Fas'ı içerir.

Önerilen Batı Sahra Otoritesi

En son barış planı, Batı Sahra’ya uygulanması planlanan eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın özel elçisi James Baker tarafından oluşturulan ve BM tarafından onaylanan Baker Planı’ydı. Bu plana göre SDAC, beş yıllık bir geçiş Batı Sahra Kurumu (BSK) ile yerini almış olacak, bölge, Fas tarafından denetlenecek egemen olmayan özerk bölge olacak, bunun takibinde bağımsızlık için referandum yapılacaktı. Ancak Fas plana katılmayı reddetmiştir. Bu nedenle plan uygulamaya konulamamıştır.

Nisan 2007’de Fas hükûmeti, Sahra İşleri Kraliyet Danışma Konseyi aracılığıyla Batı Sahra için bazı özerklik derecesi ile topraklarını yönetmek gerektiğini önerdi. Proje 2007 Nisan ayının ortasında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne sunuldu. Fas önerisi üzerine bir çıkmaz karşılıklı olarak kabullenilmiş bir siyasi çözüme ulaşmak için doğrudan ve koşulsuz müzakerelere girmek için tarafları sormak için BM Nisan 2007 "BM Genel Sekreteri'nin Raporu" açtı.

Kaynakça

1. "Muhammed Abdülaziz hayatını kaybetti". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016.

Dış bağlantılar

Wikimedia Atlas'da Batı Sahra

• Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti resmî sitesi (Arapça)