Mauritius

Mauritius ya da resmî adıyla Mauritius Cumhuriyeti, Afrika kıtasına bağlı bir ada ülke konumunda olup, Madagaskar'ın doğusunda Hint Okyanusu'nun güneybatı kısmında yer almaktadır. Ülkenin başkenti Port Louis'dir.

Morityus République de Maurice Morityus Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan "Stella Clavisque Maris Indici"(Latince) "Hint Okyanusu'nun yıldızı ve anahtarı"
Millî marş Motherland
Başkent ve en büyük şehir	Port Louis 20°10′G 57°31′D
Resmî diller	Yok
Tanınan bölgesel diller	İngilizce ve Fransızca
Hükûmet	Parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı	Pritvirajsing Roopun
• Başbakan	Pravind Jugnauth
• Cumhurbaşkanı yardımcısı	Monique Ohsan Bellepeau
Tarihçe
• Bağımsızlık	12 Mart 1968
• Cumhuriyet	12 Mart 1992
Yüzölçümü
• Toplam	2.040 km^2 (790 sq mi) (179.)
• Su (%)	0,05
Nüfus
• 2019 tahminî	1.265.475[1] (158.)
• 2011 sayımı	1.237.091[2]
• Yoğunluk	618,24/km^2 (1.601,2/sq mi) (10.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	26,252 milyar $[3] (135.)
• Kişi başına	20.719 $[3] (61.)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	11,341 milyar $[3] (137.)
• Kişi başına	8.951 $[3] (65.)
Gini (2017)	▲ 36.8[4] orta
İGE (2019)	0.804[5] çok yüksek · 66.
Para birimi	Mauritius rupisi (MUR)
Zaman dilimi	UTC+4 (MUT)
• Yaz (YSU)	kullanılmamaktadır
Trafik akışı	sol
Telefon kodu	230
İnternet alan adı	.mu

Ülke ismi

Adanın varlığı ortaçağ döneminde Araplar tarafından bilindiği tahmin ediliyor olsa da, adaya 16.yy başlarında ilk gelen Avrupalılar olan Portekizli denizciler üzerinde yaşam olmayan adaya ayak basmış, adaya isim olarak adaya geldikleri geminin adı olan Cerne adını vermişlerdir. Bu olaydan daha sonra adaya gelen başka bir Portekizli denizci adayı gördüğü diğer adalar (Réunion ve Rodrigues) ile birlikte Mascarenes olarak adlandırmıştır. 1598 yılında Wybrand van Warwyck önderliğinde Grand Port'ta adaya çıkan Hollandalı denizciler adaya Felemenk Cumhuriyeti adına el koyarak adanın adını Oranj Beyliği prensi Maurice van Oranje şerefine Mauritius olarak isimlendirmişlerdir. 1715 yılında Fransa'nın eline geçen adanın adı Isle de France olarak değiştirilmiş, Napolyon Savaşları neticesinde ada üzerindeki hakimiyetini kaybeden Fransa adanın yönetimini Birleşik Krallık'a devretmek durumunda kalmış, bu devir sonrasında da adanın adı tekrar Mauritius olarak değiştirilmiştir.[6][7]

Coğrafya

Mauritius'tan bir görünüm

Ada olması nedeniyle kara komşusu bulunmayan ülkeye deniz sınırı bulunan Madagaskar takribi 870 km kadar doğusunda, Fransa'ya bağlı bulunan Réunion adası 200 km batıda, Seyşeller adası 1.750 km kuzeyde yer alırken, Asya kıtasında bulunan Hindistan ise adanın 4.000 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Mauritius coğrafî olarak Réunion ve Rodrigues ile birlikte Mascarene Adaları'nın bir parçasını oluşturmaktadır. Mauritius adası ülkenin en büyük adası konumunda olup, ülkenin başkenti de bu ada üzerindedir. Rodrigues adası ülkenin ikinci büyük adası olup, Mauritius adasının 600 km doğusunda yer almaktadır. Rodrigues adası ile birlikte yakınında bulunan adacıklar toplamda 109 km² bir alan kaplamaktadır. Bu iki adanın haricinde 3,2 km² alan kaplayan Cardagos-Carajos adaları ile 24 km² bir alana sahip olan Agalega adaları bu ülkeye bağlı diğer adalar konumundadır. Cardagos-Carajos adaları Mauritius adasının 500 km kuzeydoğusunda yer almakta olup, Agalega adaları merkez adanın 1.100 km kuzeyinde yer almaktadır.

Oval şekilde bir görünüşe sahip olan merkez ada, volkanik bir yapıya sahiptir. Güney kıyıları hariç bütün kıyıları sığ kayalıklar ve mercanlarla çevrilidir. Adanın kuzey bölgelerinde ovalar, orta kesimlerde ise yüksekliği 670 m'yi bulan yaylalar gözlemlenebilmektedir. Merkez adanın en yüksek noktasını 828 m ile adanın güneybatısında bulunan ve Black River Sıradağları'nın parçası olan Piton de la Petite Rivière Noire dağı oluşturmaktadır. Ülkenin ikinci büyük adası konumunda olan Rodrigues adası da volkanik bir yapıya sahip olup, ada etrafı neredeyse tamamen lagün ile çevrilidir. Bu adanın en yüksek noktasını ise 398 m ile Limon Dağı oluşturmaktadır.

Rodrigues adasına bağlı adalar olan Île aux Cocos adası ile Île aux Sables adası doğal koruma alanları olarak koruma altındadır.

İklim

Adada yarı tropikal bir iklim görülmektedir. Ada genelinde yıllık sıcaklık ortalamaları kıyı kesimlerinde 23,3 °C, yaylalar da ise 19,4 °C düzeyindedir. Ada güney yarımkürede yer alması nedeniyle kuzey yarımküre ülkelerine göre mevsimleri tam tersi yaşamaktadır. Kış aylarının yaşandığı Haziran-Kasım döneminde kurak bir süreç geçiren ada, yaz aylarının yaşandığı Aralık-Nisan döneminde ise en yağışlı dönem yaşanmaktadır. Rodrigues adasında iklim merkez adaya göre daha keskin yaşanabilmekte olup, yıllık sıcaklık ortalamaları yazın 29 °C-33 °C arasında, kışın ise 14 °C-18 °C arasında gözlemlenmektedir. Adalar genelinde güneydoğu alizleri özellikle doğu kesimde yer alan kesimlere bol yağış bırakabilmektedir. Merkez ada genelinde yıllık yağış ortalaması doğu kıyılarında 1.962 mm düzeyindeyken, batı kıyılarında kıyıya paralel dağların bulunması nedeniyle 782 mm düzeyindedir. Rodrigues adası merkez adaya göre daha kurak dönemler yaşamakta olup, yağışların uzun süre yağmadığı dönemleri daha sık geçirebilmektedir.

Adalar topluluğu genelinde siklon adı verilen sert kasırgalar yaşanmaktadır. Mauritius'un da yer aldığı Hint Okyanusu'nun güneybatı bölümünde yıllık 15 tropikal kasırgalar gözlemlenebilmektedir.[8] Rodrigues adasında daha da sık yaşanan siklon sezonu ada genelinde 15 Kasım ile 15 Mayıs tarihleri arasında yaşanmaktadır.

Bitki örtüsü ve yaban hayat

Mauritius genelinde zamanında sık görülen yağmur ormanları neredeyse tamamen yok olma noktasına gelmiştir. Adanın %40'ı çorak arazilerden, fundalıklardan, çam ağaçlarından, akasyalı çayırlardan oluşmaktadır. Agalega adaları hindistancevizi ağaçları ile kaplıdır. Ülke genelinde sık bulunan ve yerel bir çiçek olan Ebegümecigiller ailesinden olan Trochetia boutoniana ulusal çiçek olarak kabul edilmektedir.

Ada olması nedeniyle yaban hayatı da fazla çeşitlilik arz etmeyen adada, birçok yerel ve o ülkeye özgü türler bulunmaktadır. İnsanların adaya gelmesinden önce adaya özgü yarasalar hariç adada memeli hayvan bulunmamaktaydı. İnsan yaşamının başlaması ile birlikte adaya getirilen başta fare, sıçan, kuyruksürengiller ailesi mensupları, rusa geyiği ve köpeksi maymunlar ailesine mensup maymun türleri adanın yeni yaban hayatını oluşturmuşlardır. Bunların dışında yüzün üzerinde kuş türü ile birlikte gekogiller ile parlak kertenkelegiller ailesine mensup sürüngenler adada gözlemlenebilmektedir.

Nüfus

Mauritius genelinde son olarak 2011 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 1,237,091 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmi sayım konumunda olup, 2018 tahmini sayım sonuçlarına göre adada 1,364,283 kişi yaşamaktadır. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu merkez ada olan ve ülkeye de ismini veren Mauritius adasında yaşamaktadır.

Mauritius genel olarak orta yaş bir nüfusa sahip olup, 2014 tahmini verilerine göre nüfusun sadece %34,42'si 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %10,17'si 65 yaş ve üzerindedir.[9]

0-14 yaş: %19.9 (erkek 138,707/kadın 132,774)
15-24 yaş: %14.52 (erkek 100,281/kadın 97,836)
25-54 yaş: %43.6 (erkek 297,558/kadın 297,243)
55-64 yaş: %11.81 (erkek 76,620/kadın 84,554)
65 yaş ve üzeri: %10.17 (erkek 57,094/kadın 81,616)

Şehirde yaşayanların oranı 2019 verilerine göre %40,8 olan ülkede nüfusun yıllık artış oranı 2018 tahmini verilerine göre %0,57 düzeyindedir.[9]

Etnik gruplar

Ülke nüfusunun üçte ikisi hint altkıtasından gelmektedir. Nüfusun geri kalan kısmı ise kreol olarak adlandırılan ve Afrika ile Madagaskar köleleri ile Avrupalıların karışımı ile ortaya çıkan gruplar oluşturmaktadır. Ülke genelinde %2 düzeyinde Çin kökenli toplum yaşamakta olup, beyaz Avrupalılar daha da az bir topluluk konumundadır. Ada üzerinde Avrupalılar gelmeden önce yaşam olmadığı ve sadece Arap denizciler tarafında geçerken ziyaret edilen bir yer olduğu için adanın yerel halkı bulunmamaktadır.

Dil

Ülkede kesin olarak resmi dil belirlenmemiştir. Mauritius anayasısında her ne kadar İngilizce kullanımını meclis konuşmalarında belirtse de, meclis üyelerinin konuşmalarında Fransızca kullanımını da kabul etmektedir. Bu iki anadilin dışında Fransızcayı baz alan bir kreol dil türü olan Morisyen dili halkın %80'i tarafından günlük hayatta konuşulmakta ve bu kişiler tarafından anadili olarak kabul edilmektedir. Bu dilin yanı sıra İngilizce toplum arasında kullanılmakta olup, Fransızca genelini üst tabakanın oluşturduğu toplumun %4'lük bölümü tarafında kullanılmaktadır.

Rodrigues adasında yine Fransızcayı baz alan ve Rodriguais olarak adlandırılan kreol dili konuşulurken, Agalega adasında Agalega kreolcesi konuşulmaktadır.

Ada ülkesi Mauritius 2006 yılından bu yana Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu'nda gözlemci statüsü ile yer almaktadır.

Din

Ülkede hakim olan din hinduizm dinidir. Buna göre nüfusun %48,5 ile nüfusun neredeyse yarısı hinduizm inancına göre yaşamını sürdürmektedir. Hristiyan inancına göre yaşayanların oranı % 32,7 düzeyinde olup, bu oran içerisinde katolik mezhebine mensup Hristiyanların oranı %26,3, diğer Hristiyan mezheplerine mensupların ise %6,4 seviyesindedir. İslamiyet ülke içerisinde en yaygın üçüncü din konumunda olup, islami inancına göre yaşamlarını sürdürenlerin oranı %17,3 düzeyindedir.[9]

Sosyal durum

Sağlık

Ada ülkesi genelinde temiz su ve tıbbi malzemeye ulaşım oranları yüksek düzeydedir. Ülkede nüfusun %99,8 gibi yüksek bir oranla neredeyse tamamı temiz su kaynaklarından yararlabilmektedir. Nüfusun %90,8'i Afrika ortalamasına göre yüksek sayılabilecek bir oranda tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. AIDS, Afrika kıtasının genelinin aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2012 verilerine göre %1,2 düzeyindedir.[9] Mauritiuslular hükumete bağlı devlet hastanelerinde herhangi bir ücret ödemeden sağlık kontrollerini gerçekleştirebilmektedir.

Eğitim

Ülke genelinde devlete bağlı ilk ve orta öğretim okullarının yanı sıra üniversitelerde ücretsiz eğitim görülmektedir. Mauritius'ta 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2011 verilerine göre %88,8 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %91,1 iken, kadınlarda %86,7 seviyesindedir.

Tarih

Mauritius yazılı tarihi adanın Araplara ait eski dönem haritalarında gösterilmesi ile başlamakta ve günümüze kadar uzanmaktadır. Ada her ne kadar ilk olarak Arap tüccarların uğrama ve dinlenme adası olarak kullanılmaya başlanmışsa da, yerleşik bir düzen ada üzerinde Araplar tarafından kurulmamıştır. Adayı sömürge bölgesinden ziyade üs olarak kullanan Portekizlilerin adayı keşfetmesi ile yerleşik düzene geçilen adada, 1598 yılında hakimiyet önce Hollandalılara, 1710 yılından itibaren Fransızlara son olarak da 1810 yılında Britanyalılara geçmiş, ada 12 Mart 1968 yılında da bağımsızlığına kavuşmuştur.

Koloni öncesi dönem

Adanın her ne kadar ilk keşfinin 1. yüzyılda Fenikeliler ve Malayalar tarafından yapıldığı düşünülse de, bu döneme ait bir kanıt bulunmamaktadır.[10] Koloni öncesinde adaya dair en belirgin kanıtlar Arap haritalarda gözlemlenmektedir. 10. yüzyılda güzergâhı kullanan Arap tüccarlar ada üzerinde durarak dinlenip yollarına devam ettikleri düşünülmektedir.

Portekiz hakimiyeti (1507-1598)

Portekizlilerin güzergâh konusunda bilgi aldıkları Araplar bu yönde bilgilendirmelerde bulunmuş, Portekiz haritalarında da adanın ismi o dönem Araplar tarafından verilen Dino Harobi (Türkçe: Terkedilen ada) arapça ismi ile kaydedilmiştir.[11] Araplar tüccar olarak adayı sadece dinlenme, yemek ve temiz su ihtiyaçlarını gidermek için kullanırken, resmi olarak adaya ilk gelen Avrupalılar olan Portekizliler Diego Fernandez Pereira önderliğinde 1507 yılında adayı keşfederek üs olarak kullanmışlardır. Adaya geldikleri geminin adını vererek Ilha do Cerne olarak adlandırmışlar, bu olaydan on yıl sonra da Pedro Mascarenhas bölgede yer alan diğer ada topluluklarını gözlemlemiştir. Bu keşif neticesinde de 1620 yılında itibaren Mauritius adası, Réunion ve Rodrigues adaları Mascarene Adaları olarak adlandırılmıştır.

Ancak Portekizliler adanın o günkü konumu gereği herhangi bir maden ya da ürün sunmadığı ve coğrafi konumu olarak da izole bir şekilde bulunması nedeniyle yararlı bir toprak parçası olacağını düşünmemiş, Afrika'da ticari üs bölgesi olarak Mozambik'e daha fazla önem vermişler ve bu yüzden de Hindistan yolculuklarında Mozambik Kanalı'nı kullanmaya özen göstermişler. Aynı şekilde Komorlar'ın güney ve doğu Asya yolculuklarında daha iyi bir konumda bulunması nedeniyle Mascarene adaları Portekizliler tarafından koloni bölgesi olarak düşünülmedi.

Hollanda hakimiyeti (1598-1710)

Ülkeye adını veren Maurice van Oranje

Portekiz'in önem vermemesi neticesinde boş kalan ada, 1598 yılında Wybrand van Warwyck önderliğinde Grand Porta'da daya çıkan Hollandalı denizciler tarafından çıkılarak adaya Birleşik Hollanda Cumhuriyeti adına el koyarak adanın adını Oranj Beyliği prensi Maurice van Oranje şerefine Mauritius olarak belirlemişlerdir. Adaya her ne kadar 1598 yılında el konulsa da bu tarihe kadar sadece gemilerin uğrak noktası konumunda kalmış, ada üzerinde yerleşim ve adanın koloni olarak kullanılması 1638 yılında itibaren başlamıştır. Aynı yıl içerisinde Fransa'da komşu adalar Réunion ve Rodrigues'e el koyarak topraklarına katmıştır. Ancak ilerleyen yıllarda yaşanan birçok kıtlık, kasırga, haşere gibi nedenlerin yanı sıra gıda azlığı ve hastalıklar nedeniyle 1710 yılında Hollandalılar adayı terk etmek durumunda kalmışlardır.

Korsanların hakimiyeti (1710-1715)

Soyu tükenen Dodo kuşu

Hollandalıların adayı terk etmesi sonucunda oluşan boşluğu korsanlar doldurmuştur. Burada hakimiyet kurdukları süreç içerisinde Hint Okyanusu'ndan ve ada civarından geçen gemilere saldırmışlar ve ganimet elde etmişlerdir. Bu süreçte adanın neredeyse tüm ağaçları kesilmiş ve Dodo gibi yerel hayvanlar da tümden öldürülmüş ya da ciddi oranda azaltılmıştır. Yaşanan tüm olumsuzluklar neticesinde Fransa, korsanlara karşı saldırıya geçmiştir.

Fransa hakimiyeti (1715-1810)

Île de France haritası -
Rigobert Bonne (1791)

Korsanların bölgeden uzaklaştırılması ile boşta kalan ada Guillaume Dufresne D’Arsel önderliğinde Hindistan'a giden gemiciler tarafından durak olarak kullanılmış, neticesinde de ada Fransa toprağı ilan edilerek hakimiyet Fransa adına ele alınmıştır. Mauritius olan adanın ismi değiştirilerek Île de France (Türkçe: Fransa'nın adası) olarak adlandırılmıştır. Adaya 1715 yılında ele geçiren Fransa 1721 tarihinden itibarende yerleşime başlamış, o dönem adada yaşayan 15 kişi ile birlikte birçok kölenin yanı sıra Fransızlar da adada yaşama başlamışlardır. Fransa hakimiyeti süresince ulaşım ağında ve yapılanmada önemli adımlar atılan adada, başta şeker kamışı olmak üzere tarımsal faaliyetlerde de üretimin arttırılması yönünde çalışmalar gerçekleştirmiştir.

Yedi Yıl Savaşı döneminde adanın işletmeciliğini elinde bulunduran Fransa Doğu Hindistan Şirketi'nin iflas etmesi sonucunda adanın yönetimi 1767 ile 1810 yılları arasında Fransız Devrimi sırasındaki kısa bir dönem hariç direkt Fransa kraliyetine bağlı olarak gerçekleştirilmiştir. Kraliyet yönetiminde de yapılanmaya önem veren Fransa, bu süreçte güney yarımkürenin en eski botanik bahçesi konumunda olan Sir Seewoosagur Ramgoolam Botanik Bahçesi genişletilerek dünyanın en güzel botanik bahçelerinden biri haline getirilmiştir. 1776 yılında Fransa tarafından yaptırılan resmi nüfus sayımlarında ada nüfusu 33.536 olarak belirlenmiştir. Bu nüfusun %85'ini köleler oluştururken, sadece 6.000 kişinin kökeni Avrupa'ya dayanmaktaydı.[12]

Fransız devrimi neticesinde köleliğin yasaklanması ile adada yaşayanlar Mauritiuslular Fransa'nın bu kararından ticari olarak etkilenmemek adına, bu ülke ile olan iş birliklerini azaltarak farklı ülkelere yönelmişler, bu doğrultuda Amerika Birleşik Devletleri ve Danimarka gibi ülkelerle ticari faaliyetlerde bulunmuşlardır. Île de France'ın ticari başarıları nedeniyle Birleşik Krallık'ın dikkatlerini üzerine çekmiş, Napolyon Savaşları neticesinde ada üzerindeki hakimiyetini elde ederek adanın adını tekrar Mauritius olarak değiştirmiştir.

Birleşik Krallık hakimiyeti (1810-1868)

1810 yılında Mauritius Seferi olarak adlandırılan sefer ile adayı ele geçiren Britanyalılar, Rodrigues'in yönetimini de elde etmişlerdir. Bu sefer neticesinde her ne kadar Réunion'da elde edilmiş olsa da, bu ada savaş sonrasında Fransa'ya geri verilmiştir. 1814 yılından itibaren ada Britanya kraliyetin bağlı bir bölge haline getirilerek Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur.

19. yüzyılda Britanya koloni yönetiminin köleliği yasaklaması neticesinde mevcut kölelerin serbest bırakılması ve yeni düzende çalışmak istememeleri üzerine adaya Hindistan'dan büyük bir göç yaşanmıştır. Bu göç neticesinde Hintlerin toplumun %60'ını oluşturması neticesinde Britanya koloni yönetimi 1871 yılından itibaren şeker kamışı tarlalarında sözleşmeli çalışmaya gelenlerin girişini durdurmuştur.

19. yüzyıl sonlarında şeker kamışı endüstrisinin yaşadığı kriz neticesinde bu işe bağlı olan ada nüfusunun büyük bir bölümü adayı terk etmiştir.

1968-1992

Seewoosagur Ramgoolam (sağda)
Mauritius'un ilk başbaşkanı

1947 yılından yürürlüğe giren yeni seçim yasası neticesinde okuma yazma bilen ve 21 yaşını geçmiş her bir ada sakinine seçme hakkı verilmişti.[13] Bu gelişme adadaki güç dengelerini değiştirerek çoğunluğu oluşturan Hintlerin seçimlerde çoğunluğu ele almasına neden olmuş, söz konusu yılda gerçekleştirilen seçimlerde de yeni kurulan parlamentoya çok sayıda Hindistan kökenli Mauritiuslu seçilmiştir. Bu seçimler ile Avrupa kökenli Mauritiuslular ilk defa iktidardan uzaklaştırılmış ve çoğunluğu kaybetmişlerdir. 1959 seçimlerinden itibaren bağımsızlık yüksek sesle ifade edilmeye başlanmış, 1961 yılında koloni sahibi Britanya'nın özerklik hatta bölgenin bağımsızlığını dile getirmesi ile daha da fazla kişi bu yönde taleplerde bulunmuştur. 1967 yılında yapılan seçimleri Avrupa kökenlilere karşı kazanan Hint kökenli Mauritiuslar 150 yıllık Britanya hakimiyetine son vererek 12 Mart 1968 tarihinde bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Bu bağımsızlık neticesinde Britanya İmparatorluğu'ndan ayrılan Mauritius İngiliz Milletler Topluluğu'na dahil olmuş, ülkenin ilk başbaşkanı olarak da Sir Seewoosagur Ramgoolam seçilmiştir. Britanya'nın ülkenin bağımsızlığa bırakılması konusunda tek şart olan ve o ana kadar Mauritius'un bir parçası olan Chagos adalarının hakimiyetinin kendilerine bırakılması isteği kabul edilmiş, bu adada daha sonra Britanya tarafından ABD'ye kiralanmıştır. Bu adada yaşayanlarda yıllar içerisinde Mauritius ve Seyşeller'e göç etmeleri konusunda zorlanmış ve ada üzerinde askeri ve gizli deneyler gerçekleştirilmiştir. Günümüzde konu ile ilgili olarak Mauritius ve ABD arasında hala anlaşmazlıklar yaşanabilmektedir.[14]

Ülkenin bağımsızlığına kavuşması ile ülkenin yönetimi İngiliz Milletler Topluluğu'na bağlı olarak Birleşik Krallık kraliçesi II. Elizabeth tarafından gerçekleştirilmiş, 1990 yılında ülkede cumhuriyet ilan edilmesi ile ilgili çalışmalar gerçekleştirilmiş, bu çalışmalar muhalefet partilerinin kabul etmemesi neticesinde sonuçlandırılamamıştır.

Mauritius Cumhuriyeti

12 Mart 1992 yılında yeni anayasanın kabul edilmesi ile birlikte bağımsız parlamenter sistem ile yönetilen bir cumhuriyet olarak İngiliz Milletler Topluluğu'nda yerini almış ve ülkenin resmi ismi de Mauritius Cumhuriyeti olarak onaylanmıştır. Bu onay neticesinde resmi olarak ülkenin en tepesindeki isim olan II. Elizabeth'te bulunan yetkiler önce genel vali Veerasamy Ringadoo geçmiş, bu görev geçişi ile Ringadoo ülkenin ilk cumhurbaşkanı olmuş, bu görevi de daha sonra da yapılan ilk seçimlerde yeni seçilen cumhurbaşkanı Cassam Uteem'e devretmiştir.

Siyaset

Kailash Purryag -
Mauritius Eski Cumhurbaşkanı (2012-2015)

Ülke bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Afrika kıtasının en sağlam temsilî demokrasilerinden birini oluşturmaktadır. Bağımsız seçimlerin gerçekleştirildiği ve insan haklarına önem verilen Mauritius'ta ulusal meclis en az 62 kişi olmak üzere 70 sandalyeden oluşmaktadır. Milletvekili seçimleri her beş yılda bir gerçekleştirilmekte olup, 21 seçim bölgesinden üçer milletvekili (Rodrigues adası sadece iki milletvekili) meclise gönderilmektedir. Boşta kalan sekiz sandalye için de her bölgeden birer olmak üzere en iyi kaybedenler olarak adlandırılan ve yeni seçimlerle birlikte az temsil edilen ve belli bir etnik gruba üye olan kişiler tarafından seçilerek sekiz milletvekili daha belirlenmektedir. Bu tür bir seçim 1970 yılından bu yana yapılmakta olup ülke içerisinde tartışmalara konu olmaktadır.

Ülkenin en tepesinde cumhurbaşkanı bulunmaktadır. Mauritius cumhurbaşkanı, gerçekleştirilen meclis seçimleri sonrasında meclis tarafından belirlenerek seçilmektedir. Bu göreve gelen kişi daha sonra meclis sıralarından başbakanı seçmekte, başbakan olarak göreve getirilen kişi de kendi kabinesinde görev almasını istediği kişileri seçerek cumhurbaşkanının onayına sunmaktadır.

Mauritius başbakanları	Görev yılı
Seewoosagur Ramgoolam	1968-1982
Anerood Jugnauth	1982-1995
Navin Ramgoolam	1995-2000
Anerood Jugnauth	2000-2003
Paul Bérenger	2003-2005
Navin Ramgoolam	2005-2014
Anerood Jugnauth	2014-2017
Pravind Jugnauth	2017-...

Ordu

Mauritius dünya genelinde daimi ordusu bulunmayan 25 ülkeden biri konumundadır. Bağımsızlığını kazandığı 1968 yılında günümüze olağanüstü durumlar için oluşturulan küçük bir özel birlik haricinde bir de kıyı emniyetini sağlayan birlik mevcuttur.[15] Ülkenin bu birlikler haricinde ayrıca başka bir ülke ile de koruma ya da himaye antlaşması bulunmamaktadır.

İdari yapılanma

Mauritius toplamda dört ada bölgesinden oluşmaktadır. Adalar ülkesinin en büyük ve önemli adası, ülkeye de ismini veren Mauritius adasıdır. Mauritius adası toplamda dokuz bölgeye ayrılmış konumdadır. Ülkeyi oluşturan diğer üç ada ise Rodrigues, Agaléga Adaları, Cargados-Carajos Adaları'dır.

Merkez ada konumundaki Mauritius adasının bölgeleri şu şekildedir:

Bölge	Merkez Şehir	Harita
Black River	Bambous
Flacq	Centre de Flacq
Grand Port	Mahébourg
Moka	Moka
Pamplemousses	Triolet
Plaines Wilhems	Beau Bassin-Rose Hill
Port Louis	Port Louis
Riviere du Rempart	Poudre d’Or
Savanne	Souillac

Ülkeyi oluşturan diğer adalar da şu şekildedir:

Bölge	Merkez Şehir	Harita
Rodrigues	Port Mathurin
Agaléga	Vingt Cinq
Cargados-Carajos	---

Şehir

Ülkenin en büyük şehri aynı zamanda başkent olan Port Louis'dir. Mauritius nüfusunun büyük çoğunluğunun da yaşadığı Mauritius adasında bulunan başkent 2011 resmi sayım sonuçlarına göre 149.226 nüfusa sahiptir. Ülkenin yüz bin sınırını aşan diğer büyük şehirleri Vacoas-Phoenix ve Beau Bassin-Rose Hill'dir.

Ekonomi

Ülkenin stabil siyasi yapısı nedeniyle bağımsızlık sonrası birçok yatırımcıyı adaya çeken Mauritius, bu sayede Afrika kıtasının en yüksek kişi başına düşen gelir verilerine sahip bir konumdadır. Ancak son yıllarda yaşanan doğal afetler ile birlikte şeker fiyatlarının düşmesi Mauritius ekonomisinin büyümesini yavaşlatmış ve olumsuz etkiler yaratmıştır.

Ülkenin en önemli ihracat ürünlerini tekstil ürünleri, şeker, kesilmiş çiçekler, pekmez, balık ve primatlar (araştırmalar için) oluşturmakta olup, 2012 verilerine göre ihracatın sık yapıldığı ülkeler şu şekildedir:[9]

Birleşik Krallık %19.3
Fransa %16.4
ABD %9.9
Güney Afrika %9.8
İspanya %7.5

Ülkenin en önemli ithalat ürünlerini üretim malları, sermaye ekipmanları, gıda maddeleri, petrol ürünleri ve kimyasal ürünler oluşturmakta olup, 2012 verilerine göre ithalatın sık yapıldığı ülkeler şu şekildedir:[9]

Hindistan %23.1
Çin %16
Fransa %8.5
Güney Afrika %6.5

Ülkede değerlendirilebilir madenler yoktur ve işlenebilecek toprak çok az sayıdadır. Ülkede işlenebilir konumda olan toprakların %90'ında ise şeker kamışı yetiştirilmektedir. Ülke kararlı ve sabit fiyatlarla Avrupa Ekonomik Topluluğu'nda (AET) mukaveleyle garantili pazara sahip konumdadır. Bu bitkinin yetişmesine elverişli olmayan topraklarda çay ve tütün yetiştirilmektedir.

Turizm

Ada ülkesinin bir diğer önemli gelir kaynağını turizm oluşturmaktadır. Turizm ülke ekonomisinin önemli bir bileşeninin olmasının yanı sıra önemli bir döviz gelir kaynağı konumundadır. Mauritius adasının yanı sıra Rodrigues adasında da turistik tesisler bulunmakta olup, Agalega adasında turizm alanında bir geliştirme gerçekleştirilmemiştir. Ülkenin doğal güzellikleri, tropikal iklim, plajları ve yapılabilecek birçok aktivitenin yanı sıra etnik ve kültürel çeşitlilikleri de turistik hedef olarak belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ülkeye 2008 verilerine göre 930.000 turist ziyaretçi olarak gelmiştir. Geçmiş yıllarda şeker ve tekstile bağlı bir ekonomiye sahip olan ülke, bu iki temele bağlı ekonomiden kurtulmak adına turizm sektörünü genişletmek adına adımlar atmıştır.

Mauritius dünyanın en lüks turizm hedeflerinden biri konumundadır. Mauritius'ta bulunan ve dünyanın en önde gelen otelleri arasında bulunan oteller turizm alanında birçok ödül kazanmışlardır.[16] Mauritius turizm alanında üç kez World Leading island Destination ödülüne layık görülürken, Ocak 2012'de de World Travel Awards ödülünü elde etmiştir.[17]

Ülke içerisinde en önemli turistik ziyaret noktalarını Yedi Renkli Toprak ve Chamarel Şelalesi oluşturmaktadır.

• 
  Yedi Renkli Toprak
• 
  Chamarel Şelalesi
• 
  Ile aux Aigrettes adası
• 
  Mauritius kıyıları

Ulaşım

Demiryolu

Mauritius'ta güncel olarak herhangi bir demiryolu ulaşımı mevcut değildir. Geçmişte sanayide kullanılmak üzere kullanılan demiryolu hattı da günümüzde aktif değildir.[18] 1860 yılından 1960 yılına kadar aktif olan demiryolu hattı, 1948 ile 1953 yılları arasında maddi zarar etmesi nedeniyle 1964 yılında tamamen kapatılmıştır. Ada genelinde artan trafik sorunu nedeniyle 2011 yılı itibarıyla Port Louis ile Curepipe arasında hafif raylı sistem yapımı planlanmıştır.

Havayolu

Air Mauritius

Ülke genelinde var olan 5 havaalanından sadece 2 tanesinin pisti asfaltlanmış konumdadır. Mauritius adasında bulunan Sir Seewoosagur Ramgoolam Uluslararası Havalimanı ile Rodrigues adasında bulunan Sir Gaëtan Duval Havalimanı bu iki havaalanını oluşturmaktadır.

Ülkenin ulusal havayolu Haziran 1967'de kurulan Air Mauritius'tur. Merkezi başkent Port Louis'te bulunan havayolu şirketi ilk uçuşunu Rodrigues adasına gerçekleştirmiştir. İlerleyen yıllarda uçuş noktalarını genişleten havayolu şirketi 1972 yılında Hindistan'ın şehri Mumbai'e uçarak ilk yurt dışı uçuşunu gerçekleştirmiştir.

Günümüzde Madagaskar, Réunion, Kenya, Singapur, Fransa ve Avustralya'da uçuş noktaları bulunan havayolu şirketi, güncel olarak 12 adetlik bir uçak filosuna sahiptir.[19]

Güncel olarak Rodrigues adasına günlük uçak seferleri düzenlenmektedir.

British Airways, Lufthansa, Emirates, Air France, South African Airways'in yanı sıra Türk Hava Yolları'da ülkeye direkt uçuşlar gerçekleştirmektedir.

Karayolu

Ülkede mevcut olan 1.600 km karayolunun çoğu asfaltlanmış konumdadır. Mevcut yolların belli bir kısmı çok dar ve bakım gerektirdiği için zaman zaman kullanıma uygunluk göstermemektedir.[20] Karayolu güzergâhı güney-kuzey yönde ilerlemektedir. Trafik Britanya koloni döneminin bir hatırası olarak sol şeritten ilerlemektedir.

Denizyolu

1922 yılında ilk uçağın iniş yaptığı tarihe kadar sadece deniz yolu üzerinden ulaşımın sağlanabildiği Mauritius'ta, başkentte bulunan liman ülkenin en önemli limanını oluşturmaktadır. Bunun haricinde Port Mathurin'de bulunan liman da Rodrigues adasının en önemli limanı konumundadır.

Spor

Ülkenin en sevilen spor dalı futboldur. Ülkenin futbol yönetimi 1952 yılında kurulan Mauritius Futbol Federasyonu tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülke federasyonu 1963 yılında Afrika Futbol Konfederasyonu'na, 1964 yılında da FIFA'ya üye olmuştur. Ülkenin on takımın katıldığı futbol ligi mevcuttur.

Ülkede bulunan Champ de Mars hipodromu güney yarımküre üzerinde bulunan en eski hipodrom olma özelliğine sahiptir. Burası aynı zamanda İngiliz Jokey Kulübü 'nden sonra en eski ikinci jokey kulübü olan Mauritius Jokey Kulübü 'nün merkezi konumundadır.[21]

Mauritius dünya genelinde golf sporunu uygulayan üçüncü ülke olmuştur. Britanyalılar'ın 1844 yılında Mauritius'a golf sporunu getirmesi ile bu spor ile tanışan ülkede bu 19.yy'de oluşturulan golf alanları ile bu spor geliştirilmektedir.[22]

Kültür

Ülkenin koloni geçmişi olması kültürel yapısında da kendisini göstermektedir. Kültürün her bir alanında adaya hakim olan iki büyük sömürge ülkesi ile Afrika ve Asya etkileri karışık bir şekilde bulunabilmektedir.

Mauritius dünya genelinde posta pulları ile ünlenmiş konumdadır. Kırmızı Mauritius ve Mavi Mauritius(İngilizce: Red Penny, Blue Penny) olarak adlandırılan iki adet pul çeşidi, 1847 yılında basılmaya başlanmış, bu başlangıç ile Mauritius posta pulu basımını gerçekleştiren ve kullanan beşinci ülke olmuştur. Günümüzde bu posta pulları az sayıda mevcut olduğundan koleksiyoncular için kıymetli eserlerden birini oluşturmaktadır.

Kaynakça

1. "Population and Vital Statistics - Year 2019". Statistics Mauritius. Mart 2020. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
3. "World Economic Outlook Database, April 2019". IMF.org. International Monetary Fund. Erişim tarihi: 8 Haziran 2019.
4. "GINI index (World Bank estimate) - Mauritius". data.worldbank.org. World Bank. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.
5. "2019 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
6. "www.cografya.gen.tr". 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015.
7. "Mauritius tarihi". 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015.
8. "www.wetteran.de". 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
10. "Mauritius tarihi - Keşif". 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
11. Alain Proust, Alain Mountain: Mauritius. Faszination Ferne Länder. New Holland Yayınevi 1995, Sayfa 15
12. Alain Proust, Alain Mountain: Mauritius. Faszination Ferne Länder. New Holland Yayınevi, 1995, Sayfa 17
13. Alain Proust, Alain Mountain: Mauritius. Faszination Ferne Länder. New Holland Yayınevi 1995, Sayfa 19
14. Walter Schicho: Handbuch Afrika. In drei Bänden. Band 1: Zentralafrika, Südliches Afrika und die Staaten im Indischen Ozean. Brandes & Apsel Yayınevi, Frankfurt am Main 2001, Sayfa 43
15. "Ordusu bulunmayan ülke - Mauritius". 30 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015.
16. "www.tourism-mauritius.mu" (PDF). 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
17. "www.worldtravelawards.com". 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
18. "Mauritius geçmiş ulaşım bilgisi". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
19. "Air Mauritius hakkında bilgiler". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
20. Wolfgang Därr, Reise-Handbuch Mauritius, DuMont Yayınevi, 2. Baskı, 2013
21. "Mauritius'ta at yarışları". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
22. "Mauritius'ta golf sporu". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.

Dış bağlantılar

• Harry Brind: Lying Abroad. Diplomatic Memoirs. Radcliffe Press Yayınevi, 1999
• DuMont Reise-Handbuch Reiseführer Mauritius3 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref>
• 2007'nin En Trendy 30 Destinasyonu, Travel + Leisure, Mart 2007, İstanbul 2007, s. 46-48.

Wikimedia Atlas'da Mauritius