Komorlar

Komorlar (Arapça: جزر القمر Cizr el Kamar/Kumur, Komorca: قمر Komori, Fransızca: Comores [kɔˈmɔːʀ]) ya da resmî adıyla Komorlar Birliği (Arapça: الاتحاد القمري el İttihad ul Kamari/Kumuri; Fransızca: Union des Comores; Komorca: Udzima wa Komori), Afrika kıtasına bağlı bir ada ülke konumunda olup, kıtanın doğu kesiminde, Mozambik Kanalı'nın kuzey bitim noktasında, Mozambik'in açıklarında, Hint Okyanusu'nun batı, Madagaskar'ın ise kuzeybatısında yer alan bir ülke. Ülkenin hak iddia ettiği ancak Fransa denizaşırı bölgesi olarak Fransa tarafından idare edilen Mayotte adası da ülkenin güneydoğu açıklarında yer almaktadır. Ülkenin başkenti Moroni'dir.

Komorlar الاتّحاد القمريّ (Arapça) al-Ittiḥād al-Qamariyy Udzima wa Komori (Komorca) Union des Comores (Fransızca) Komorlar Birliği
Bayrak Arma
Slogan "Unité – Solidarité – Développement"   (Fransızca) "Birlik - Dayanışma - Geliştirme"
Millî marş Udzima wa ya Masiwa   (Komorca) "Birlik Adaları"
Başkent ve en büyük şehir	Moroni 11°41′G 43°16′D
Resmî diller	Komorca, Arapça, Fransızca
Hükûmet	Federal Cumhuriyet
• Devlet Başkanı	Azali Assoumani
• Devlet Başkanı yardımcıları	Fouad Mohadji Mohamed Ali Soilih Nourdine Bourhane
Tarihçe
• Bağımsızlık	6 Temmuz 1975
• Federal İslam Cumhuriyeti	24 Mayıs 1978
• Komorlar Birliği	23 Aralık 2001
Yüzölçümü
• Toplam	2.034 km^2 (785 sq mi) (178.)
Nüfus
• 2018 tahminî	850.688 (160.)
• Yoğunluk	457/km^2 (1.183,6/sq mi) (27.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	2,704 milyar $ (168.)
• Kişi başına	3.014 $[1] (156.)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	1,200 milyar $ (179.)
• Kişi başına	1.337 $[1] (152.)
Gini (2013)	▼ 45.0[2] orta · 141.
İGE (2019)	0.554[3] orta · 156.
Para birimi	Komor frangı (KMF)
Zaman dilimi	UTC+3 (EAT)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+269
İnternet alan adı	.km

Ülke ismi

Ülke ismi Arapça bir kelime olan ve ay anlamında kullanılan قمر (qamar) kelimesinden gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Kamer Adaları olarak adlandırılan ada, Fransa hakimiyetine geçtikten sonra Comores olarak adlandırılmıştır.

Coğrafya

Ada olması nedeniyle kara komşusu bulunmayan ülkeye deniz sınırı bulunan Madagaskar güneydoğusunda yer alırken, Afrika anakarasında en yakın nokta 297 km uzaklık ile Mozambik kıyılarıdır. Komorlar coğrafî olarak Mayotte ile birlikte Komor Takımadaları'nın bir parçasını oluşturmaktadır. Büyük Komor adası ülkenin en büyük adası konumunda olup, ülkenin başkenti de bu ada üzerindedir. Anjouan adası ülkenin ikinci büyük adası olup, Büyük Komor adasının 200 km doğusunda yer almaktadır. Ülkenin büyük çoğunluğunu oluşturan üç adadan en küçüğü ise Mohéli adasıdır. Bu üç adanın haricinde birçok küçük adacıklar da ülkenin hakimiyeti altındadır. Komorlar sahip olduğu 2.034 km² (hak iddia edilen Mayotte adası ile birlikte 2.236 km²) yüz ölçümü ile dünyanın en küçük ülkelerinden biri konumundadır ve toplamda 340 km'lik bir kıyı şeridine sahiptir.

Tüm adaların volkanik bir yapıya sahip olduğu Komorlar'da kıyılar sığ kayalıklar ve mercanlarla çevrilidir. Büyük Komor adasının merkezinde yer alan ve volkanik hareketliliğin son olarak 2007 yılında yaşandığı Karthala Dağı 2361 m ile ada ülkesinin en yüksek noktasını oluşturmaktadır.

İklim

Ada genelinde tropikal deniz iklimi hakimdir. Yıl genelinde sıcaklık değişimlerinin fazla yaşanmadığı Komorlar'da en serin dönem Temmuz-Ağustos ayları arasında yaşanmaktadır. Bu süreçte ortalama sıcaklıklar 22 °C düzeyindedir. En sıcak dönemin yaşandığı Şubat ve Mart aylarında sıcaklık ortalamaları 27 °C seviyesindedir. Komorlar'da Mayıs ile Ekim ayları arasında kurak güneydoğu alize rüzgarları görülmekte olup, Kasım ile Nisan ayları arasında yağmur getiren kuzeybatı muson rüzgarları etkili olmaktadır. Ülke genelinde en çok yağmur yağan ay Ocak ayı olup, ada genelinde yüksekliğe bağlı olarak yıllık yağış ortalaması 1000 mm ile 4000 mm arasındadır.

Bitki örtüsü ve yaban hayat

Ada ülkesi genelinde bulunan tropikal yağmur ormanlarının oranı son yıllarda azalma göstermiş olup, güncel olarak ülkenin yüksek kesimlerinde gözlemlenebilmektedir. Ülkenin toprak örtüsü günümüzde plantasyon ve savanlar belirlemektedir. Komorlar'ın ovalarında hindistan cevizi, muz ve mango ağaçları bulunmaktadır. Ülkenin kıyı kesimlerinde mangrove ağaçları gözlemlenmektedir.

Komorlar adası genelinde yerel ve o ülkeye özgü türler bulunmaktadır. Adada sık rastlanılmayan kuş ve kaplumbağa türleri bulunmaktadır. Bunların haricinde sadece bu adaya özgü bir hayvan olan ve nemli burunlu maymunların alt familyası olan makimsiler grubunun bir üyesi olan kuyruksüren makisi (Eulemur mongoz) yaşamaktadır. Komorlar'ın kıyılarında ise birçok balık çeşidi yaşam alanı bulmaktadır. Burada özellikle kemikli balıklar üst sınıfının altı sınıfı et yüzgeçliler üyesi olan Coelacanthiformes gözlemlenebilmektedir. 1938 yılına kadar nesli tükenmiş olarak konumlandırılan balık çeşidi, söz konusu yılda kıyı kesimlerinde gözlemlenmiştir.

Nüfus

Komorlar genelinde son olarak 2016 yılında resmi olarak açıklanan tahmini sayım sonuçlarına göre 806,153 nüfus tespit edilmiştir.[4] Bu güncel olarak son resmi sayım konumunda olup, 2018 tahmini verilerine göre adada 821,164 kişi yaşadığı tahmin edilmektedir. Ülke nüfusunun çoğunluğu en büyük ada olan ve başkenti de barındıran Büyük Komor adasında yaşamaktadır.

Komorlar genel olarak genç bir nüfusa sahip olup, 2018 tahmini verilerine göre nüfusun %58,43'ü 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %3,98'i 65 yaş ve üzerindedir.[5]

0-14 yaş: %38.54 (erkek 157,764/kadın 158,676)
15-24 yaş: %19.89 (erkek 79,133/kadın 84,181)
25-54 yaş: %33.25 (erkek 129,645/kadın 143,408)
55-64 yaş: %4.34 (erkek 15,957/kadın 19,690)
65 yaş ve üzeri: %3.98 (erkek 14,881/kadın 17,829)

Şehirde yaşayanların oranı 2019 verilerine göre %29,2 olan ülkede nüfusun yıllık artış oranı 2018 tahmini verilerine göre %1,57 düzeyindedir.[5]

Din

Komorlar 'ın resmin dini İslam'dır.%98'lik bir kesim Müslüman iken %2'lik kısım Hindu'lardan ve Hristiyan'lardan oluşmaktadır.Hristiyan kesim adalara Fransa Devleti tarafından yerleştirilmiştir ve katolik kiliseye bağlıdırlar.Adaya getirilen Hristiyan kesim adada Fransızca konuşulmasını yaygınlaştırmıştır.[5]

Sosyal durum

Sağlık

Ada ülkesi genelinde temiz suya ulaşım oranları yüksek düzeydedir. Ülkede nüfusun %90,1 gibi yüksek bir oranla nüfusun büyük çoğunluğu temiz su kaynaklarından yararlanabilmektedir. Nüfusun sadece %35,8'i tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabilirken, nüfusun %64,2'si ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Afrika kıtasının genelinde yüksek oranda görülmekte olan AIDS ile ilgili olarak Komorlar herhangi bir veri açıklamamıştır.[5]

Eğitim

Ülke genelinde sekiz yıllık okula gitme zorunluluğu bulunmakta olup, okul öncesi eğitimde çocuklara iki yıllık zorunlu Kuran-ı Kerim eğitimi verilmektedir. Komorlar'da 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2015 tahmini verilerine göre %77,8 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %81,8 iken, kadınlarda %73,7 seviyesindedir.[5]

Tarihi

Komor Adaları'na İslam 14. yüzyılda girmiştir ve halkın tamamı Müslüman olmuştur. Tarihi kaynaklardan anlaşıldığına göre, bu adalar Müslümanlar'ın girmesinden önce büyük ölçüde boştu. Müslümanlar bu adalara girdikten sonra, burada ayrı bir sultanlık kurdular. Zamanla Komor Adaları'nı oluşturan dört büyük adanın her birinde ayrı bir sultanlık kuruldu ve zaman zaman bu sultanlıklar arasında çatışmalar oldu.

18. yüzyılda Tanganika kıyısından gelerek Büyük Komor Adası'na yerleşen Şeyh Ngome de Pate adanın hanım sultanının kız kardeşiyle evlendi. Bu evlilikten doğan Mwinye Mku adlı şahıs Sultan Ahmed adını alarak teyzesinin tahtına geçti ve diğer adaları da kendine bağladı. Sultan Ahmed'in Büyük Komor Adası'ndaki yönetimi 1875'e kadar sürdü. Ancak onun sultanlığı döneminde Fransız sömürgeciler Komor adalarına yönelik saldırılar başlattı ve 1841'de Mayotte adasını ele geçirdiler.

Büyük Komor'da 1875'te Sultan Ahmed'in yerine geçen torunu Seyyid Ali, Fransızlara yanaşmak ve onların himayelerini kabullenmek zorunda kaldı. Fransızlar Anjouan Adası'nı da 1886'da Sultan III. Abdullah'ın adaya hükmettiği sırada hâkimiyetlerine aldılar. Böylece, bütün Komor Adaları Fransız hâkimiyetine geçmiş oldu.

Adalardaki geleneksel sultanlık yönetimi (emirlik) Fransız hâkimiyeti altında 1912'ye kadar devam etti. Fransızlar 1912'de bütün yerel yönetimleri ve İslâmi uygulamaları ortadan kaldırdılar ve Komorlar'ı yine kendi hâkimiyetlerinde olan Madagaskar'a bağladılar. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Komor Adaları Müslümanları, bağımsızlık mücadelelerine hız kazandırdı ve bu amaçla Tanzanya'da bazı örgütler kurdular. Bu örgütler sonra Komor Adaları Milli Kurtuluş Hareketi bünyesinde birleşerek organize bir faaliyet içine girdiler.

Fransa, 1974'te adaların geleceğiyle ilgili bir referandum yapmak zorunda kaldı. Açıklanan sonuçlara göre Mayotte Adası halkının % 65'i Fransız idaresinin devamını, diğer adalardaki halkın ise % 95'i bağımsızlığı istemişti. Fransa, 1 Ocak 1976'da Mayotte Adası dışındaki adaların bağımsızlığını kabul etti. Yeni kurulan bağımsız cumhuriyetin başkanlığına Ali Suveylih geçirildi.

1978'de Ahmed Abdullah tarafından gerçekleştirilen bir darbeyle Ali Suveylih görevden uzaklaştırıldı. Yeni başkan Ekim 1978'de anayasayı değiştirerek devletin resmi adını Komorlar Federal İslâm Cumhuriyeti yaptı. Ahmed Abdullah da Fransa'yla iyi geçinmeye özen göstermesine ve İslâmileştirme faaliyetini sadece halkı kendine bağlamak için kullanmasına rağmen Batılılar'ın desteklediği paralı askerler tarafından kendisine karşı birkaç kez başarısız darbe girişiminde bulunuldu.Ahmed Abdullah, Kasım 1989'da bir suikast sonucu öldürüldü ve yerine Said Muhammed Çuhar geçirildi.

Siyaset

Komorlar Birliği anayasa ile yönetilen federatif bir cumhuriyettir. İslamiyet ülkenin resmi devlet dini konumundadır. Günümüzde yürürlükte olan anayasa 2001 yılında kabul edilerek yürürlüğe konmuştur. Ülke çok partili bir siyasi sisteme sahip olup, başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Ülkenin hem devlet hem de hükûmet başkanı olarak seçilen devlet başkanı dört yıllık bir süre için seçilmektedir. Ülkede uygulanan rotasyon prensibi gereği her seçimlerde sırasıyla bir adanın seçmeni oy kullanabilmektedir.

Ülkenin sahip olduğu ulusal meclis (Assemblée de l'Union des Comores) tek meclis yapısını oluşturmaktadır. Komorlar meclisi toplamda 33 üyeden oluşmaktadır. Meclis üyelerinden 18 tanesi her beş yılda bir gerçekleştirilen seçimler ile yenilenirken geriye kalan 15 sandalye yerel meclisler tarafından doldurulmaktadır.

Dış siyaset

Komorlar uluslararası organizasyonlarda üye olarak bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı, Sahel-Sahra Devletler Topluluğu ve Uluslararası Para Fonu ülkenin üyeliğinin bulunduğu organizasyonlardan birkaç tanesidir.

Ordu

Ülkenin silahlı gücü olan Armée nationale de développement ülkenin ordusunu oluşturmaktadır. 1997 yılında oluşturulan bu yapının günümüzde 800 aktif mensubu bulunmaktadır. Komorlar silahlı kuvvetleri yapı olarak polis teşkilatına benzer bir yapıya sahip olup, ana görevlerinden büyük çoğunluğunu ülke içerisinde güvenliği sağlamak oluşturmaktadır. Fransa'nın Mayotte adasında konuşlandırdığı küçük bir sahil güvenlik ekibi de sahip olunan karasuların güvenliğinde Komorlar'a destek sağlamaktadır.

İdari yapılanma

Komorlar Birliği adaları

Ülke federal bir cumhuriyet yapısına sahip olup, ülke üç özerk adanın birleşmesi sonucu oluşmaktadır. Komorlar kendi içerisinde en üst idari yapı olarak üç özerk adaya ayrılmıştır. Ülkenin federal yönetim yapısı gereği ülkeyi oluşturan adalar özerk yapıya sahiptir. Komorlar, Fransa tarafından yönetilmesine rağmen Mayotte (Komorca: Mahori) adası üzerinde hak iddia ederek kendi toprak parçası olarak görmektedir.

Özerk adalar 2011 yılından bu yana 16 ilçe ve 54 belediyeye (communes) ayrılmaktadır.[6]

Ada	Ada merkezi	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (2006 tahmini)	Harita
Mohéli	Fomboni	211	38,000
Büyük Komor	Moroni	1,025	316,600
Anjouan	Mutsamudu	424	277,500

Ekonomi

Komorlar dünya genelinde nüfusunun yaşam standartlarının en düşük olduğu ülkelerinden biri olmasına rağmen gelişmekte olan bir ekonomiye sahiptir. Ülkeyi oluşturan adalar arasındaki yetersiz ulaşım bağlantıları da var olan birkaç doğal kaynağın işlenmesinde ve dağıtımında sorun oluşturmaktadır. Hayvancılığın yanı sıra, tahıl, patates ve baharat üretimi yapılmaktadır.

İhracat

Ülkenin en önemli ihracat ürünlerini vanilya, parfüm esansı ve karanfil oluşturmakta olup, 2015 verilerine göre ihracatın sık yapıldığı ülkeler şu şekildedir:[5]

Hindistan %28.7
Fransa %17
Almanya %8.7
Suudi Arabistan %7.1
Singapur %6.6
Hollanda %6.1
Mauritius %5.3

İthalat

Ülkenin en önemli ithalat ürünlerini tüketim malları, ulaşım araçları, pirinç ve diğer gıda maddeleri, petrol ürünleri, çimento ve inşaat malzemeleri oluşturmakta olup, 2015 verilerine göre ithalatın sık yapıldığı ülkeler şu şekildedir:[5]

Çin %18.9
Pakistan %16.2
Fransa %14.7
Birleşik Arap Emirlikleri %11.3
Hindistan %6.3

Ulaşım

Karayolu

Ada ülkesi genelinde 880 km uzunluğunda karayolu bulunmaktadır. 2002 verilerine göre bu yollardan 673 km'si asfaltı olup, geri kalan 207 km stabilize yoldur. Büyük Komor ile Anjouan adalarında adayı dairesel olarak dolaşan ve sahil boyu ilerleyen karayolları bulunmaktadır.

Kaynakça

1. "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org.
2. "GINI index". World Bank. 30 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2013.
3. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
4. comoros.africadata.org
5. "www.cia.gov". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
6. PDF ddata.over-blog.com

Dış bağlantılar

Wikimedia Atlas'da Comoros

• Anjouan.net28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Union des Comores Komorlar hükumeti resmi sitesi
• Martin Ottenheimer and Harriet Ottenheimer (1994). Historical Dictionary of the Comoro Islands. African Historical Dictionaries; No. 59. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press