Tofalar

Tofalar[Not 1] (Tofaca: Тоъфа) veya eski literatürde bilinen isimleri ile Karagaslar, Sibirya'nın İrkutsk Oblastı'nda yaşayan Türk halkı. Halk, kökensel, dilsel ve kültüre açıdan Tuva'nın doğusu ile benzemektedir. Çok eskiden Tuva'dan ayrılmış Tuba Türkleri sanılmaktadır. Türk dillerinde f harfi kullanılmamaktadır, bu yüzden bu ad yabancı olanlar tarafından söylenmiş ve Toba kelimesinden bozmadır.

Tofalar
(Тоъфа)
Rengeyikleri ile birlikte bir grup Tofa
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Rusya

761 (2010)[1]

  • İrkutsk Oblastı:
    678[1] (2010)
  • Sankt Peterburg:
    28[1] (2002)
  • Tomsk Oblastı:
    13[1] (2002)
  • Krasnoyarsk Krayı:
    12[1] (2002)
Ukrayna 18 (2001)[2]
Diller
Tofaca, Rusça
Din
Şamanizm, Hristiyanlık

Ekim Devriminden önce Tofalar göçebe halklardandır ve devrim sonrası Sovyet hükûmeti tarafından yerleşim alanları değiştirildi. Genç Tofalar Sovyet okullarında eğitim görüp Rusça öğrendiler ve kültürel gelenekleri yasaklandı.[3] 2002 nüfus sayımına göre Rusya'da 837 Tofa bulunmaktadır.

Etimoloji ve geçtiği yerler

Çin kaynaklarında Türkçe konuşan ve Türk soylu kavimler, "Topa" olarak adlandırılmıştır.[4] Günümüzde tarihi Türk topluluklarının göçüp devlet kurduğu bazı yer adları benzerlik taşır. Hindistan'ın Carkhand eyaletinin Hazaribag ilçesinin küçük yerleşim birimlerinden birinin adı Topa olarak geçer. Tuoba adı da Çin'in kuzeyinde bir bölge adı olarak geçmiştir.[5].

Nüfus
Tofa Türklerinde bir çekirdek aile

Rusya nüfus sayımlarında Tofaların nüfusu 1926-2002 yılları arasında şu şekildedir.

  • 1926 — 417 kişi
  • 1959 — 586 kişi
  • 1970 — 620 kişi
  • 1989 — 722 kişi
  • 2002 — 837 kişi

Yerleşim

Rusya Federasyonu İrkut ili Alhıg yer, Yukarı Gutara, Nerha yerleşimlerinde yaşamaktadırlar. Birüsa, Kan (Kanag: küçük akarsu demektir) gibi akarsuların olduğu yerdedir. Öncesinde Karagasya (Karagas ülkesi) olarak resmi kayıtlara geçmişken 1934 tarihinden itibaren halkın isteği ile Tofalar ülkesi anlamında Tofalariya adı kullanılmaya başlandı.

Tofaların yurdu

Tarih

Tofa Türkleri, eski Türk boylarından gelmektedir. Eski Türk boylarından Tele boyu içinde geçen Dubo adı değişimler sonucu Tuba, Tuha şeklinde adlandırılmıştır. Tofa sözü de bu değişimlerden biridir. Tofalarya bölgesi XVII. yüzyılda Rus işgali ve istilasına uğrar. Sovyetlerin kuruluşuna kadar Tofalar'ın Suglaan adı ile kendi meclisleri bulunmaktaydı. XX. yüzyıla kadar 8 boya sahip olan Tofalar'ın bu yüzyıldan sonra 5 tane boyları bilinmektedir. Tofa boylarının adları: Kaş, Sarıg-Kaş, Çogdu, Kara-Çogdu, Çeptey.

Ayrıca bakınız

Notlar
  1. Tofalar'a, To'fa,Topa, Toha adları da söylenegelmiştir.

Literatür
  • Тофалары // Сибирь. Атлас Азиатской России. — М.: Топ-книга, Феория, Дизайн. Информация. Картография, 2007. — 664 с. — ISBN 5-287-00413-3
  • Тофалары // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн. Информация. Картография, 2010. — 320 с. — ISBN 978-5-287-00718-8
  • Рассадин В. И. Особенности традиционной материальной культуры саянских оленеводов-тофаларов// Этнологические исследования: Сб. ст. Вып.1. — Улан-Удэ: Изд-во БНЦ СО РАН, 2000. — С.131-148.
  • Рассадин В. И. Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский/ Тоъфа-орус — орус-тоъфа сооттары: Учеб. пособие для учащихся средних школ. — СПб.: Дрофа, 2005. — 296 с.
  • Рассадин В. И. Тофалары// Тюркские народы Восточной Сибири. — М.: Наука, 2008. — С. 262—333.

Atıflar
  1. "Всероссийская перепись населения 2010 года". 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
  2. State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census 6 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ukrainian)
  3. "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015.
  4. Dilaver Cebeci, Türk'e Dair. s. 12
  5. http://openlibrary.org/b/OL13544334M/Recherches_sur_les_parlers_T%27o-pa_(5e_si%C3%A8cle_apr%C3%A8s_J.C.),

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.