Mühürlü Tren
Mühürlü Tren, I. Dünya Savaşı sırasında İsviçre’de sürgünde bulunan Rus Bolşevik lider Lenin ve beraberindekilerin 1917 yılı Şubat Devrimi ile birlikte yıkılan Çarlık rejiminden sonra Rusya’ya dönmelerini sağlayan çok taraflı organizasyonu anlatır. İsviçre sınırından sonra Almanya İmparatorluğu topraklarından geçen devrimcileri taşıyan tren, diplomatik olarak dokunulmaz olduğu ve yolcularının Almanya’da inmesi yasak olduğundan mühürlü tren ismi kullanılmıştır. Yolculuğun sonunda Lenin ve beraberindekiler İsviçre-Almanya-İsveç-Finlandiya üzerinden Sankt-Peterburg’a ulaşmışlardır. Lenin’in Rusya’ya gelişi Rus Devriminin kaderini etkilemiş ve gelir gelmez açıkladığı Nisan Tezleri ile Bolşevikleri iktidarın alınması doğrultusunda yeniden örgütlemiştir. Süreç sonunda Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklardır.
Arka planı
Çarlık rejiminin baskısı altında ülke dışına çıkmak durumunda kalan Bolşevik önderler siyasi sığınmacılar için uygun koşulların bulunduğu ve Rusya İmparatorluğu ile sınır komşusu olmayan İsviçre’de kalmayı tercih ederler. Burada yerel komünistler tarafından da desteklenirler. I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle Avrupa savaş halinde bulunan iki kampa ayrılır ve Bolşevikler tarafsız İsviçre’de sıkışırlar. 1917 yılı başında yaşanan Şubat Devrimi ile birlikte Çarlık rejimi devrilir. I. Dünya Savaşı Doğu Cephesinde Rusya ile savaşan Almanya İmparatorluğu çöken Çarlık rejimiyle savaşı sona erdirerek burada bulunan kuvvetlerini Batı Cephesine kaydırmak ister. Bunun için de iç siyasi ortamı karışık olan Rusya’ya radikal fikirleriyle tanınan Lenin’in Alman topraklarından geçerek gitmesine izin verilmesi gündeme gelir. Ülkesine yaşanmakta olan devrimci sürece ne pahasına olursa olsun dahil olmak isteyen Lenin ve beraberindeki Bolşevikler aracılar vasıtasıyla Almanya ile temasa geçerler.
Almanya ile uzlaşma
İsviçreli komünist Fritz Platten[1] ile birlikte İsveçli komünistler Otto Grimlund[2], Ture Nerman[3], Carl Lindhagen ve Fredrik Ström yolculuk için çok çaba sarf etmişlerdir. Fritz Platten I. Dünya Savaşının çıkmasıyla etkisiz kalan ve savaş yanlısı hale gelen II. Enternasyonal’den ayrılmış ve 1915'te Lenin önderliğinde düzenlenen savaş karşıtı Zimmerwald ve Kienthal Konferanslarına katılmıştır. Bu konferanslarda Lenin’in savunduğu hattı benimsemiştir. Lenin savaşın emperyalist bir paylaşım savaşı olduğunu belirterek her ülke ordusunu oluşturan silah altındaki işçi ve köylülerin kendi savaş yanlısı hükûmetlerini devirmelerini öneriyor ve bozgunculuğu savunuyordu.
Almanya İmparatorluğu ile ilk temas Fritz Platten aracılığıyla yapılır. Alman İmparatoru II. Wilhelm Çarlık rejimini çökmesinden sonra özellikle Doğu Cephesindeki düşmanı Rusya’nın içinde bulunduğu durumun daha da içinden çıkılmaz hale gelmesi ve Rus Ordusunun savaşamaz hale gelmesi fırsatını değerlendirmek istiyordu. Bu cepheden çekeceği birliklerle Batı Cephesinde üstünlüğü ele geçirebilecek ve belki de savaşın çehresi değişecekti[4]. Almanya ile temas özellikle Aleksandr Parvus, Karl Radek ve Yakov Ganetski[5] tarafından sağlanır.
Alman hükûmetinde görev yapan filozof ve diplomat Kurt Riezler ise Lenin’in Rusya’ya gönderilmesi fikrinin kendisine ait olduğunu iddia eder[6]. Riezler, Lenin’in elçileri görevindeki Aleksandr Parvus ve Karl Radek ile görüşmeleri Almanya adına bizzat yürütür.
Yolculuğun ayarlanmasındaki önemli bir isim ise Aleksandr Parvus’dur. Lenin ile yüz yüze görüştüklerine dair bir kaynak olmamasına rağmen Bolşeviklere mali yardım yapan Parvus’un Alman İmparatorluğu için ajanlık yaptığı düşünülmektedir.
Teminat
Fritz Patten Rus sürgünlerinin yolculuğuna Alman yetkilileri nezdinde kefil olacak ve aşağıdaki metni imzalayacaktır.
| “ | Almanya Sınırları İçerisinde Yolculuk Eden Rus Sürgünlerinin Seyahat Koşulları: 1.Ben, Fritz Platten Almanya’dan Rusya’ya dönmekte olan siyasi sürgün ve sığınmacılar benim sorumluluğumdadır, yolculuk boyunca gelişebilecek tüm olayları önceden kabul ederim. 2.Alman yetkilileriyle yapılacak her türlü resmî işlem sadece Platten aracılığıyla yapılacaktır. Kendisinin onayı olmadan tren vagonuna kimse binemez. 3.Tren diplomatik olarak ülke dışı olarak değerlendirilmektedir. Almanya sınırlarına girişte ve çıkışta hiçbir yolcu için pasaport kontrolü yapılmayacaktır. 4.Yolcular trene savaş ve barış konularındaki görüşlerine bakılmaksızın kabul edileceklerdir. 5.Yolcuların bilet mastrafları normal tarife üzerinden Platten tarafından karşılanmıştır. 6.Mümkün olduğu ölçüde tren hiçbir istasyonda durmadan ilerleyecektir. Hiçbir yolcu gönüllü olarak veya olmayarak trenden ayrılmayacaktır. Teknik olarak durulması gereken durumlar hariç trenin durmaması sağlanacaktır. 7.Seyahat izni Rusya’da esir edilmiş Alman veya Avusturyalı savaş esirlerinin iadesi koşuluyla verilmiştir. 8.Bir önceki maddenin işçi sınıfı nezdinde uygulanması için yolcular ve arabulucular kişisel olarak sorumludurlar. 9.İsviçre sınırından İsveç sınırına kadar olacak yolculuk teknik olarak olabilecek en hızlı şekilde gerçekleştirilecektir. Berne – Zürih 4 Nisan (22 Mart) 1917 |
„ |
—Fritz Patten,İsviçre Sosyalist Partisi Genel Sekreteri | ||
Yolcular ve yolculuk
9 Nisan 1917 günü Zürih’ten yola çıkan 32 Rus sürgün 15 saatlik tren yolculuğundan sonra Almanya sınırındaki Gottmadingen İstasyonuna varırlar. Burada Rusça bilen Alman subaylardan Yüzbaşı von Planetz ve Teğmen von Buhring ekibi karşılarlar. Boş bir yolcu vagonuna alınan sürgünler yolculuklarına başlarlar. Mühürlü tren deyiminin yoğunlukla kullanılmasına rağmen yolculuğu yapanların anlatımları (örneğin Karl Radek) ve araştırmacılar tren kapılarının mühürlendiği yönünde bir bulguya rastlamamışlardır. Radek’e göre sadece kendileriyle beraber yolculuğa katılan Alman subaylara trenden hiçbir koşulda ayrılmayacaklarına dair söz vermişlerdir. Tren hiçbir istasyonda durmadan tüm Almanya’yı boydan boya katederek Baltık Denizi kıyısındaki Sassnitz İstasyonuna ulaşır. Buradan sonra sürgünler Queen Victoria isimli gemiyle İsveç’e geçerler. 13 Nisan günü Malmö’ye varan kafile burada Ganetski ile buluşarak Stockholm’e geçer. Geçtiği yerlerde kimseyle temas etmemeye dikkat eden Lenin burada kendisiyle görüşmek isteyen Aleksandr Parvus ile görüşmeyi kesinlikle reddeder.
Yolculuğu tamamlayan ekipte aşağıdaki isimler yer almıştır:
- Vladimir İlyiç Ulyanov, (Lenin).
- David Sokratovich Suliashvili.
- Nadezhda Ulyanov.
- Inessa Armand.
- Georgi Safarov.
- Valentina Mortochkina (Safarov’ın karısı).
- Kharitonov Moses Motkovich.
- Anna Yevgenivna (Inessa Armand’ın akrabası).
- Grigory Usievich.
- Helen Feliksovna Cohn (Usieviç’in karısı).
- Sarah Naumovna Ravitch.
- Michael G. Tskhakaya.
- Abram Anchilovich Skovno.
- Ovsej Gersh Aaronovitch Radomyslsky, ( Grigori Zinoviev).
- Zlata Ionovna Radomyslsky.
- Stephen Ovseevich Radomyslsky (Zinoviev’in oğlu).
- Zalman Burke Oserovich Rivkin.
- Nadezhda Slyusareva.
- Michael Vulfovich Goberman.
- Maya Zelikovna Abramovich, ( Shai Zelikovich Abramovich).
- Johann Arnold Ioganovich Linde.
- Gregory Sokolnikov.
- Ilya Davidovich Miringof.
- Maria Efimovna Miringof.
- David Morduhovich Rozneblyum.
- Semyon Gershovich Peyneson.
- Fan Grebelskaya.
- Bunya Hemovna Pogovskaya (ve yanında Reuben’in oğlu)
- Meyer Kivov Ayzenbund
Listede İsveç’de kalan Fritz Patten yer almamıştır.
Etkisi
Yaklaşık 8 gün süren uzun yolculuktan sonra 16 Nisan 1917 günü Lenin Rusya’nın başkenti Sankt-Peterburg’daki Finlandiya İstasyonuna ulaşır. Burada büyük ve coşkulu bir kalabalık tarafından karşılanır[7]. Bolşevik Partinin yönetimini hemen eline alan Lenin, parti konferansında açıklayacağı Nisan Tezleri ile o zamana kadar karşıya alınmayan Geçici Hükümete cephe alınmasını savunacaktır. Partiyi bu yeni hatta ikna eden Lenin sonunda haklı çıkacak ve Geçici Hükûmetin savaş yanlısı tutumu ortaya çıkınca Bolşevikler giderek güçlenecek ve Ekim Devrimi süreciyle iktidarı alacaklardır.
İlgili suçlamalar
Bolşevik karşıtları, başta Başbakan Aleksandr Kerenski olmak üzere Almanya ile anlaşarak ülkeye dönen Lenin ve Bolşevikleri Alman ajanı olmakla suçlayacaktır. 17 Temmuz günü artık iftiralardan bıkan Leon Troçki aşağıdaki açıklamayı yapacaktır:
| “ | Nefes bile alamadığımız bir atmosfer yaratıldı. Lenin ve Zinoviev’e karşı asılsız ithamlarla saldırıyorlar. Lenin devrim için kırk yıldır savaşıyor. Ben ise yirmi yıldır insanların sömürülmesine karşı mücadele veriyorum. Alman militarizmine yakınlık duymak bir yana ondan nefret ediyoruz...Ben bizzat Alman mahkemeleri tarafından Alman militarizmine karşı verdiğim mücadele nedeniyle sekiz ay hapse mahkûm edildim. Bunu herkes biliyor. Buradaki herkes şunu bilsin; biz Alman ajanı değiliz. | „ |
— Leon Troçki | ||
Bu ithamların yanı sıra 1918 yılında Rusya’daki ABD temsilcisi Edgar Sisson, Troçki ve Lenin’in Almanya İmparatorluğunun ve ABD'nin maaşlı ajanları olduğunu ispatladığını iddia ettiği belgeleri kamuoyuna açıklar. İlk olarak 16 Eylül 1918 günü New York Evening Post gazetesinde yayınlanan belgelerin sahte olduğu ve Polonyalı yazar ve gazeteci Ferdinand Ossendovskim tarafından üretildiği ortaya çıkacaktır.
Notlar
- Platten Komintern üyesi olacak ve İsviçre Komünist Partisi’ni kuracaktır.
- Komintern üyesi ve 1918 – 1925 yılları arasında İsveç Komünist Partisi yöneticisi.
- Yolculuk sırasında Stockholm’de Lenin ile bizzat ilgilenen İsveçli komünist.
- II. Wilhelm’in planı gerçekleşecek ve Bolşevikler iktidarı alınca Almanya İmparatorluğu ile oldukça ağır şartlarda Brest Litovsk Antlaşması 3 Mart 1918 günü imzalanacaktır. Alman Orduları bölgedeki askerlerini azaltsa da Batı Cephesine etkisi General John Pershing komutasındaki ABD’nin de savaşa dahil olmasıyla çok etkili olmayacaktır. Ayrıca Doğu Cephesinde kalan Alman Orduları, Bolşevik karşıtı Ukrayna ve Estonya ulusal hareketlerini destekleyecek ve Rus İç Savaşı’nda Beyaz Ordu’ya örtülü destek verecektir. Ayrıca II. Wilhelm’in kuzeni olan devrik Rus Çarı II. Nikolay’ın 17 Temmuz 1918 günü Bolşevikler tarafından öldürülmesi de Wilhelm için kaderin garip bir cilvesidir.
- 1903 yılından beri Lenin’in en yakın yoldaşlarından olan ve eski Bolşeviklerden olan Ganetski, zengin bir aileye mensup olduğundan dolayı uzun bir dönem boyunca Bolşeviklere önemli mali kaynak sağlamıştır. Ekim Devriminden sonra bir süre Sovyet Merkez Bankası Müdürlüğü görevinde bulunmuştur.
- Riezler Ekim Devriminden sonra Almanya tarafından Doğu Cephesinde ateşkes görüşmelerinde bulunmak için önce Stockholm’e sonra Moskova Elçisi Wilhelm von Mirbach’ın yanına gönderilecektir. Mirbach 9 Temmuz 1918 günü suikast sonucu öldürüldüğünde yanındadır.
- Lenin’in kendisini karşılamaya gelen Menşevik liderlerle görüşmeyip doğrudan orada bulunan Pravda yayın kurulu sorumlusu Lev Kamenev’i eleştiri yağmuruna tuttuğu anlatılır.
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Michael Pearson, The sealed Train, New York, G. P. Putnam's & sons, 1975
- Edmund Wilson, To the Finland Station: A Study in the Writing and Acting of History, 1940