Rus İç Savaşı'nda Müttefiklerin müdahalesi

Rus İç Savaşı'nda Müttefiklerin müdahalesi, 1918 yılında Rus İç Savaşı sırasında başlatılan çok uluslu bir askerî harekâttır. Ana hedefler, Çekoslovak Lejyonuna yardım etmek, Rus limanlarındaki mühimmat ve silah tedarikini sağlamak ve Doğu Cephesini yeniden kurmaktı.

Rus İç Savaşı'nda Müttefiklerin müdahalesi
Rus İç Savaşı
Müttefik birlikleri Vladivostok şehrindeki geçit töreninde, 1918
Tarih 1918 – 1925 Bölge Eski Rus İmparatorluğu, Moğolistan Sonuç Bolşevik zaferi
Taraflar
Rusya SFSC Uzak Doğu Cumhuriyeti  Letonya SSC  Ukrayna SSC Estonya Emekçiler Komünü Moğol Halk Partisi	Beyaz Ordu  Çekoslovakya  Birleşik Krallık  Kanada  Avustralya  Hindistan  Güney Afrika[1]  ABD  Fransa  Japonya  Yunanistan  Estonya  Sırbistan  İtalya  Polonya  Romanya  Çin
Komutanlar ve liderler
Vladimir Lenin Lev Troçki Jukums Vācietis Sergey Kamenev Mihail Tuhaçevski Fyodor Raskolnikov Josef Stalin Dimitri Zloba Pavel Dibenko Aleksander Krasnoşçiyokov Damdin Sühbatur	Aleksandr Kolçak  Evgeni Miller Mikhail Diteriks Grigori Semyonov Radola Gajda Jan Syrový William S. Graves George Evans Stewart Edmund Ironside Yui Mitsue Ernest Broșteanu
Güçler
	Çekoslovakya 50,000 asker  Fransa 600 asker  Yunanistan 23,000 asker  ABD 11,000 asker  Estonya 11,300 asker  Japonya 70,000 asker  İtalya 2,500 asker  Sırbistan 2,000 asker  Çin 2,300 asker  Avustralya 150 asker  Birleşik Krallık Bilinmiyor
Kayıplar
	: 4,112 ölü : 279 ölü[2] : 359 ölü 453 yaralı 143 kayıp veya esir[3] [4] 179 ölü 173 kayıp 46 yaralılardan veya savaş dışı nedenlerle ölen 657 yaralı

Müttefiklerin müdahalesi öncesindeki gelişmeler

Bolşevik Ekim Devrimi

Rusya'nın I. Dünya Savaşı'ndan çekilişi

Çekoslovak Lejyonu

Sibirya'da zırhlı tren ile Vladivostok'a giden Çekoslovaklar.

1914 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na karşı savaşmak üzere Rus Çarı II. Nikolay'ın izniyle kurulan Çekoslovak Lejyonu, I. Dünya Savaşı boyunca katılımlarla büyümüş ve güçlü bir kolordu durumuna gelmişti. Brest Litovsk Barış Antlaşması sonrasında Almanya ve Avustırya-Macaristan'a karşı savaşmaya devam etmek amacıydaydılar. Bolşevikler lejyonun ülke dışına çıkması kaydıyla buna izin verir ve Fransa'da savaşmasını onaylarlar. Ancak Rusya'nın Avrupa'daki limanları güven altında olmadığından birliklerin Sibirya üzerinden aktarılıp, Büyük Okyanus kıyısındaki Vladivostok limanından ABD'ye buradan da Avrupa'ya geçirilmesi öngörülür. İleride Çekoslovakya'nın ilk cumhurbaşkanı olacak olan Tomáš Garrigue Masaryk lejyon komutanlarına, geçecekleri Rus topraklarındaki karışıklıklara ve iç siyaseti ilgilendiren olaylara karışmamaları talimatını verir. Fakat Trans Sibirya Demiryolu hattı boyunca Çek ve Slovaklar Doğu'ya giderken, Brest Litovsk Antlaşması hükümleri gereğince Alman, Avusturyalı ve Macar savaş esirleri de Batı'ya, yani cephelere gidiyorlardı. Bu da iki taraf arasında sürtüşmelere neden oluyordu.

Savaşlar

Kuzey Rusya

Arhangelsk'te Kızıl Ordu askerleri ABD Ordusu tarafından gözaltında tutuluyor.

Kuzey Rusya Seferi, Başmelek Seferi veya Murman Yayılımı olarak da adlandırılan bu müdahalede, İtilaf Devletleri Beyaz Ordu'ya destek verdi. Müdahaleye katılarak asker çıkaran devletler Birleşik Krallık, Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Fransa idi. İngiltere ve Fransa'nın talebiyle[5] 5.000 asker gönderen ABD'nin müdahalesi Kutup Ayısı Seferi adıyla anıldı.[6]

Harekât mağlubiyetle sonuçlandığı sırada, İtilaf Devletleri, Bolshie Ozerki savaşında Bolşeviklere karşı başarılı sonuçlar aldılar ve Bolşeviklerin Rusya'dan çekilmelerine izin verdiler. Ancak, Haziran 1918 ile Mart 1920 arasında süren mücadeleler sonucunda kazanan Bolşevikler oldu.[7]

ABD kuvvetleri Rusya'dan çekildikten yıllar sonra ABD Başkanı Warren G. Harding Kutup Ayısı Seferi'nin bir hata olduğunu açıklayarak ve kendisinden önceki yönetimi suçlamıştır.[8]

Kraliyet Donanması filosu, solda hafif kruvazör HMS Cassandra. (Aralık 1918, Liepāja'nın kuzeyi, Letonya)

Mondros Mütarekesinden sonra Bolşevik ve anti Bolşevik cepheleri.

Kuzeybatı Rusya

28 Kasım 1918 – 4 Kasım 1919 tarihleri arasında savaşa müdahil olan Birleşik Krallık, Baltık Denizi'ne güçlü bir donanma gönderir. Baltık ülkelerinin bağımsızlığı alanında başarılı[9] olsa da Birleşik Krallık'ın desteği Beyaz Ordu'nun Petrograd'ı elinde tutması için yeterli olmadı.[10]

Fransızların Odessa şehrine tahliyesi için limanın dışında bekleyen Müttefik gemileri.

Sivastopol'daki Fransız birlikleri. (13 Mayıs 1919)

Güney Rusya ve Ukrayna

Kırım, Ukrayna, Don, Kuban ve Kafkaslardaki savaşlar Rus İç Savaşı'nın güney cephesini oluşturur.

Besarabya

1917 yılının Aralık ayında Romanya, Fransa'nın desteğiyle, Besarabya'yı işgal etti.

Sibirya

Vladivostok'a çıkartma yapan Japon Kara Kuvvetleri askerleri.

Blagoveşçensk'in Japonlar tarafından işgali.

Çekoslovak Lejyonu Vladivostok yolunda zaten sürtüşmeler yaşamaktaydı. Silahlı biçimde ülkede yol alınmasından rahatsız olan Lev Troçki'nin lejyonun silahlandırılması emri vermesi de lejyonun silahsızlandırmayı sağlamadı. Mayıs 1918'de ayaklanan Çekoslovak Lejyonu, Trans Sibirya Demiryolu hattı boyunca Bolşeviklerin egemen oldukları yerlerde doğrudan Bolşeviklerle savaşmaya başladılar. O dönemde Sibirya'da Kızıl Ordu henüz güçlenmemişti. Bu bölgelerde iktidarı Beyaz Orduya vererek yollarına devam ettiler. Vladivostok’a kadar tren yolu üzerindeki bütün önemli şehirleri ele geçirmeyi başarıyorlardı. Çok sayıda silah, mühimmat ve ekipman da ele geçiren Çekoslovak Lejyonu güçlenerek ilerliyordu.[11]. Bu gelişmeler, Bolşevik karşıtı muhalif gruplara yaradı ve Sibirya'da çeşitli yerlerde Bolşevik karşıtı hareketler gelişmeye başladılar.[12].

Daha sonra Kızılordu'nun güçlenmesiyle Çekoslovak Lejyonu yenilgiler almaya başladı ve yine tren hattı boyunca Vladivostok yönüne doğru çekilmek zorunda kaldı. Lejyon tren hattının sonunda Vladivostok'u da Bolşeviklerden aldı. Vladivostok'un el değiştirmesi, Rus İç Savaşının yarattığı iktidar boşluğundan yaralanan İtilaf Devletleri'nin Rus topraklarına asker çıkartmasını kolaylaştırdı. ABD, İngiltere, Fransa ve Japonya bölgeye yoğun şekilde asker çıkartıp, Bolşeviklere karşı Beyaz Ordu'nun yanında savaşmaya başladılar. Yabancı askerlerin Rusya'ya birlik çıkartma tarihleri ve ilk dönemde asker sayıları şöyledir:

• Haziran 1918, İngiltere 600 asker
• Nisan 1918, Japonya, 500 asker
• Haziran 1918, ABD, 500 asker
• Mayıs 1918, İngiltere, 50 asker
• Haziran 1918, Fransa

Çekoslovak Lejyonunun Avrupa'ya gönderilmesi projesi özellikle I. Dünya Savaşının beklenmedik biçimde erken olarak Kasım ayında sona ermesiyle anlamsızlaştı. Bir yandan bölgedeki kargaşa yoğunlaşırken, bir yandan da bölgede öteden beri sömürge oluşturma isteğinde olan Japonya doğrudan Bolşeviklere karşı savaşta aktifliğini arttırır. Eylül 1918 tarihinde Vladivostok ve civarında büyük bir askeri yığınak oluşturulmuştur:

• Japonya: 70.000 asker
• ABD: 5.000 asker
• İtalya: 1.400 asker
• İngiltere: 829 asker
• Fransa: 107 Vietnam askeri

Beyaz Ordu ile Kızılordu arasındaki savaş şiddetlenirken Japonya'nın emrindeki Kazak komutan Grigori Semyonov'un yaptığı katliamlar da tepki çekmektedir.

Temmuz 1920 tarihinde diğer İtilaf Devletleri'nin çekilmesine rağmen Japon geri çekilişi 1922 yılının Ekim ayını bulmuştur.

Kafkasya

İngilizlerin Azeri halkını etkilemek için yaptıkları gövde gösterisi. (Bakü, Temmuz 1919)

Lionel Dunsterville (en solda), Dunsterforce kurmay subaylarıyla.

1917 yılı içinde Mezopotamya ve diğer Batı cephelerinden Lionel Dunsterville'in kumandası altındaki 1000 kadar İngiliz, Avustralyalı, Yeni Zelandalı ve Kanadalı askeerden oluşan birliğin Bakü'ye intikal ettirilmesi planlandı. Hedef, Bakü petrollerinin ele geçirilmesiydi. İran'ın Bender Enzeli şehrinde 3000 kadar Bolşevik ilerleyişlerini geciktirse de, birlik gemiyle Bakü'ye ulaşmayı başardı.

26 Ağustos - 14 Eylül 1918 tarihleri arasında gerçekleşen Bakü Muharebesi sonucunda Osmanlı ve Azeri birlikler İtilaf Devletleri destekli Beyaz Ordu'yu yenerek şehri ele geçirdi. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve ardından Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti deneyimleri yaşandı. Fakat Bolşevikler aşamalı olarak bölgeye egemen oldular ve Nisan 1920 ile Şubat 1921 tarihleri arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasını sağladılar.

Trans Hazar Savaşı

Savaş, General Malleson'un Temmuz 1918 tarihinde Trans Hazar Demiryolu'nun batı ucundan Taşkent Sovyet Bolşeviklerini deviren Aşkabad İcra Komitesi'ne destek vermesiyle başladı.

16 Ocak 1919'da gerçekleşen son muharebeden sonra 21 Ocak tarihinde İngiliz Hükûmeti kuvvetlerini geri çekmeye karar verdi. 5 Nisan'da son askerler İran'a intikal ettirildiler.[13]

Notlar

1. Scientia Militaria, South African Journal of Military Studies, Vol 15, Nr 4, 1985, pp. 46-48 9 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Accessed January 24, 2016.
2. Warfare and Armed Conflicts – A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500–2000 2nd Ed. Clodfelter, Michael 2002 978-0-7864-1204-4 pp. 384–85
3. The Army Council. General Annual Report of the British Army 1912–1919. Parliamentary Paper 1921, XX, Cmd.1193., PartIV ss. 62–72
4. "Greek_French" (PDF). 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
5. Joel R. Moore, Harry H. Mead and Lewis E. Jahns, "The History of The American Expedition Fighting the Bolsheviki" (Nashville, TN, The Battery Press, 2003), s.47-50
6. Willett. Russian Sideshow. Washington, D.C.: Brassey's Inc. yıl = 2003. s. 267. Bilinmeyen parametre |adı= görmezden gelindi (yardım)
7. "President Wilson's Aide-Memoire on the subject of military intervention in Russia". pbma.grobbel.org (İngilizce). 3 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2016.
8. "American soldiers faced Red Army on Russian soil". Army Times Dergisi (İngilizce). 16 Eylül 2002.
9. Kinvig, Churchill's Crusade
10. Kinvig, Churchill's Crusade, ss. 271–290
11. Willmott, H.P. (2003). First World War (İngilizce). Dorling Kindersley. ss. 251.
12. Çekoslovak Lejyonunun yaklaşması üzerine Bolşevikler ellerinde tutsak olan Çar II. Nikolay ve ailesini öldürmüşler, Romanov Hanedanına son vermişlerdir.
13. "Operations in Trans-Caspia". Behind the Lines (İngilizce). 2 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2009.

Kaynakça

• Kinvig, Clifford (2006). Churchill's Crusade: The British Invasion of Russia 1918–1920 (İngilizce). Hambledon Continuum. ISBN 1-85285-477-4.

Konuyla ilgili yayınlar

• Carley, Michael Jabara (1989). "Allied Intervention and the Russian Civil War, 1917–1922". International History Review (İngilizce). 11 (4). ss. 689-700. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
• Foglesong, David S. (2013). Ross A. Kennedy (Ed.). Policies Toward Russia and Intervention in the Russian Revolution (İngilizce). ss. 386-405. A Companion to Woodrow Wilson
• Humphreys, Leonard A. (1996). The Way of the Heavenly Sword: The Japanese Army in the 1920s (İngilizce). Stanford University Press. ISBN 0-8047-2375-3.
• Isitt, Benjamin (2010). From Victoria to Vladivostok: Canada's Siberian Expedition, 1917-19 (İngilizce). University of British Columbia Press. ISBN 978-0-7748-1802-5. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
• Isitt, Benjamin (2006). "Mutiny from Victoria to Vladivostok, December 1918". Canadian Historical Review (İngilizce). 87 (2). University of Toronto Press. ss. 223-264. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
• Long, John W. "American Intervention in Russia: The North Russian Expedition, 1918–19." Diplomatic History 6.1 (1982): 45–68.
• Moffat, Ian C.D. (2015). The Allied Intervention in Russia, 1918–1920: The Diplomacy of Chaos (İngilizce).
• Moore, Perry. Stamping Out the Virus: Allied Intervention in the Russian Civil War 1918–1920 (2002)
• Richard, Carl J. "'The Shadow of a Plan': The Rationale Behind Wilson's 1918 Siberian Intervention." Historian 49.1 (1986): 64–84. Historiography
• Silverlight, John. The Victors' Dilemma: Allied Intervention in the Russian Civil War, 1917–1920 (1970)
• Trani, Eugene P. (1976). "Woodrow Wilson and the decision to intervene in Russia: a reconsideration". Journal of Modern History (İngilizce). 48 (3). ss. 440-461. 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
• Unterberger, Betty Miller. "Woodrow Wilson and the Bolsheviks: The “Acid Test” of Soviet–American Relations." Diplomatic History 11.2 (1987): 71–90.
• Willett, Robert L. (2003). Russian Sideshow: America's Undeclared War, 1918–1920 (İngilizce). Washington D.C: Brassey's. ISBN 1-57488-429-8.

Dış bağlantılar

• Beyer, Rick (2003). The Greatest Stories Never Told. A&E Television Networks / The History Channel. ISBN 0-06-001401-6.