Satürn'ün doğal uyduları

Satürnün bilinen 82 doğal uydusu vardır.[1] Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından doğrulanan uydulardan oluşan bu gruba ek olarak bir kez gözlendiği bildirilen ancak varlığı doğrulanmamış küçük uydular bulunmaktadır.

Satürn sisteminin fotoğrafik bir montajı.

Satürn'ün uyduları, yörüngeleri, boyut ve fiziksel özellikleri ve bu verilere göre tahmin edilebilecek oluşum mekanizmaları ve yaşam öyküleri açısından büyük bir çeşitlilik gösterirler. Satürn‘ün halkaları ve uyduları arasındaki karmaşık ilişki aydınlatılması gereken birçok ilginç noktayı barındırmaktadır.

Satürn'ün doğal uyduları

Sıra	IAU Tanımlaması [not 1]	Adı	Çapı (km)	Yörünge periyodu (gün)[not 2]	Keşif yılı	Koumu	Görüntüsü
1		S/2009 S 1	≈ 0,3	+0,47	2009	Dış B halkası
2	XVIII	Pan	28,2 ± 2,6	+0,575	1990	Encke bölümü
3	XXXV	Daphnis	7,6 ± 1,6	+0,594	2005	Keeler boşluğu
4	XV	Atlas	30,2 ± 1,8	+0,601	1980	Dış A halkası (Çoban)
5	XVI	Promotheus	86,2 ± 5,4	+0,612	1980	İç F halkası (Çoban)
6	XVII	Pandora	81,4 ± 3,0	+0,628	1980	Dış F halkası (Çoban)
7a	XI	Epimetheus	116,2 ± 3,6	+0,694	1977	Janus ile eş yörüngeli
7b	X	Janus	179 ± 2,8	+0,694	1966	Epimetheus ile eş yörüngeli
9	LIII	Aegaeon	0,5	+0,808	2008	G halkası (halkanın kaynağı)
10	I	Mimas	396,4 ± 0,8	+0,942	1789	İç büyük
11	XXXII	Methone	3,2 ± 1,2	+1,009	2004	Alkyonid
12	XLIX	Anthe	1,8	+1,050	2007	Alkyonid
13	XXXIII	Pallene	5 ± 1,2	+1,153	2004	Alkyonid
14	II	Enceladus	504,2 ± 0,4	+1,370	1789	İç büyük (E hlkasının kaynağı)
15	III	Tethys	1.062 ± 1,2	+1,887	1684	İç büyük
15a	XIII	Telesto	24,8 ± 0,8	+1,887	1980	Trojan (Tethys)
15b	XIV	Calypso	21,4 ± 1,4	+1,887	1980	Trojan (Tethys)
18	IV	Dione	1.122, ± 0,8	+2,736	1684	İç büyük
18a	XII	Helene	35,2 ± 0,8	+2,736	1980	Trojan (Dione)
18b	XXXIV	Polydecues	2,6 ± 0,8	+2,736	2004	Trojan (Dione)
21	V	Rhea	1.527 ± 1,2	+4,518	1672	Dış büyük
22	VI	Titan	5.149 ± 0,18	+15,945	1655	Dış büyük
23	VII	Hyperion	270 ± 8	+21,276	1848	Dış büyük
24	VIII	İapetus	1.468,6 ± 5,6	+79,321	1671	Dış büyük
25	XXIV	Kiviuq	16	+448,16	2000	İnuit
26	XXII	İjiraq	12	+451,77	2000	İnuit
27	IX	Phoebe	213 ± 1,4	-545,09	1899	Norse
28	XX	Paaliaq	22	+692,98	2000	İnuit
29	XXVII	Skathi	8	-732,52	2000	Norse
30		S/2004 S 37	4	-748,18	2019	Norse
31		S/2007 S 2	4	-759,71	2007	Norse
32	XXVI	Albiorix	32	+774,58	2000	Gallic
33		S/2004 S29	4	+826,44	2019	İnuit
34	XXXVII	Bebhionn	6	+838,77	2004	Gallic
35	XXVII	Erriappus	10	+844,89	2000	Gallic
36	XLVII	Skoll	6	-862,37	2006	Norse
37		S/2004 S 31	4	+869,65	2019	İnuit
38	XXIX	Siarnaq	40	+884,88	2000	İnuit
39	LII	Tarqeq	7	+894,86	2007	İnuit
40		S/2004 S 13	6	-905,85	2004	Norse
41	LI	Greip	6	-906,56	2006	Norse
42	XLIV	Hykorrin	8	-914,29	2006	Norse
43	L	Jarnsaka	6	-943,78	2006	Norse
44	XXI	Tarvos	15	+944,23	2000	Gallic
45		S/2006 S 1	6	-949,63	2006	Norse
46	XXV	Mundilfari	7	-956,70	2000	Norse
47	(kayıp)	S/2004 S 17	4	-985,45	2004	Norse
48	XXXVIII	Bergelmir	6	-985,83	2004	Norse
49	XXXI	Narvi	7	-1.008,45	2003	Norse
50		S/2004 S 20	3	-1.010,55	2019	Norse
51	XXIII	Suttungr	7	-1.022,82	2000	Norse
52	XLIII	Hati	6	-1.033,05	2004	Norse
53	(kayıp)	S/2004 S 12	5	-1048,54	2004	Norse
54		S/2004 S 27	6	-1045,45	2019	Norse
55	XL	Farbauti	5	-1.054,78	2004	Norse
56	XXX	Thrymr	7	-1.078,09	2000	Norse
57		S/2004 S 30	3	-1.087,84	2019	Norse
58	XXXVI	Aegir	6	-1094,46	2004	Norse
59	(kayıp)	S/2007 S 3	5	≈-1.100	2007	Norse
60	XXXIX	Bestla	7	-1.101,45	2004	Norse
61	(kayıp)	S/2004 S 7	6	-1.101,99	2004	Norse
62		S/2004 S 22	3	-1.107,13	2019	Norse
63		S/2004 S 23	4	-1.149,82	2019	Norse
64		S/2004 S 25	4	-1.150,69	2019	Norse
65		S/2004 S 32	4	-1.153,96	2019	Norse
66		S/2006 S 3	6	-1.161,65	2006	Norse
67		S/2004 S 38	4	-1.211,24	2019	Norse
68	XLI	Fenrir	4	-1.212,53	2004	Norse
69		S/2004 S 28	4	-1.220,31	2019	Norse
70	XLVIII	Surtur	6	-1.242,36	2006	Norse
71	XLV	Kari	7	-1.245,06	2006	Norse
72		S/2004 S 35	6	-1.253,08	2019	Norse
73	XIX	Ymir	18	-1.254,15	2000	Norse
74		S/2004 S 21	3	-1.272,61	2019	Norse
75		S/2004 S 24	3	+1.294,25	2019	Bilinen tek aynı yönde dolanan dış uydu (Gallic?)
76	XLVI	Loge	6	-1.300,95	2006	Norse
77		S/2004 S 36	3	-1.319,07	2019	Norse
78		S/2004 S 39	3	-1.351,83	2019	Norse
79		S/2004 S 33	4	-1.403,18	2019	Norse
80		S/2004 S 34	3	-1.414,59	2019	Norse
81	XLII	Fornjot	4	-1.432,16	2004	Norse
82		S/2004 S 26	4	-1.627,18	2019	Norse

Yörünge özellikleri

Satürn'ün uyduları, yarı büyük ekseni 134.000 ile 23 milyon km. arasında değişen çok geniş bir yörünge yelpazesine dağılmış durumdadırlar. Gezegene bilinen en yakın uydu 2,21 R_S (Satürn yarıçapı) uzaklıktaki yörüngedeki Metis'tir. Bilinen en uzak uydu ise, 383 R_S uzaklıktaki yörüngesi ile Ymir adlı küçük uydudur.

Satürn'ün tüm büyük uyduları ile halkalar arasında yer alan iç yörüngelerde bulunan birkaç küçük uydu, gezegenin ekvator düzlemine göre eğikliği yok denecek kadar az ve aynı şekilde dışmerkezlik oranı çok küçük olan yörüngeler çizmeleri nedeniyle 'düzenli uydular' olarak adlandırılır, ve bu özellikleri uyduların Satürn'ün oluşumu sırasında meydana geldiklerini düşündürür. Yüksek eğiklik ve dışmerkezliğe sahip yörüngelerde ve bazıları da ters yönde hareket eden 'düzensiz uydular'ın ise kendi içlerinde benzer yörünge özelliklerine sahip birkaç grup içinde toplanmaları dikkati çeker. Bu uyduların içinde yer aldıkları gruplara göre değişen ortak ve büyük olasılıkla Satürn dışı kökenleri olduğu düşünülür. Satürn uydu sistemine özgü bir özellik 'eş-yörüngeli uydu' gruplarının varlığıdır.

• Düzenli uydular:

İç yörüngeleri işgal eden uydular Satürn‘ün halkaları ile yoğun etkileşim halindedirler. Çekim etkileri ile halkaların dağılım ve yoğunluklarını belirledikleri, halkalar arasındaki boşluklara neden oldukları için bu uydulara 'çoban' takma adı verilmiştir. Bu uyduları halkalar sisteminin dinamik bileşenleri olarak kabul etmek gerekir. Pan adlı uydu Encke bölümü'nün, 2005 yılında Cassini sondası tarafından gönderilen görüntüler yardımıyla keşfedilen Daphnis ise Keeler aralığı'nın açık kalmasından sorumludur ve bu boşluklar içinde yol alırlar. Atlas A halkasının dış sınırını belirler. Prometheus ve Pandora F halkasını iç ve dıştan aralarına alarak dar bir alana sıkıştırırlar.

Epimetheus ve Janus aynı yörüngeyi paylaşırlar. Bu yörünge boyunca belli aralıklarla hız değiştirerek birbirlerinin ilerisine ve gerisine geçmeleri Güneş Sistemi içinde başka örneğine rastlanmayan bir eş-yörünge ilişkisi oluşturur.

Mimas A ve B halkalarını ayıran Cassini Bölümünün varlığından sorumludur.

Enceladus, Dione ile 1:2 oranında bir rezonans içinde hareket eder.

Tethys ile aynı yörüngede, bu uydunun 60^o ilerisinde ve 60^o gerisinde yol alan iki 'Truvalı uydu' bulunur: Telesto ve Calypso. Aynı şekilde Dione ile aynı yörüngeyi paylaşan Truvalı uydular Helene ve Polydeuces'dir. Bunlar da değişik bir eş-yörünge ilişkisine örnektir.

Düzenli yörüngeye sahip uydulardan yalnızca dört tanesi halkaların dışında yer alır: Rhea, Titan, Hyperion,ve İapetus.

• İnuit düzensiz grubu, yörünge eğikliği 45^o - 46^o olan beş uyduyu içerir. Bu grubun üyeleri İnuit mitolojisi'nde adı geçen devlerin adlarını taşımaktadırlar.
• Norse ters yörüngeli düzensiz grubu en kalabalık düzensiz uydu grubudur. En büyük üyesi Phoebe dir. Yeni üyeleri İskandinav mitolojisi'ndeki devlerden esinlenerek adlandırılan bu grup, ters yönde hareket eden, yörünge eğikliği ve dışmerkezlik açısından çeşitlilik gösteren ve bu nedenle bir kısmı Skathi benzerleri ve Narvi benzerleri şeklinde iki alt grupta toplanan çok sayıda küçük uydu içerir.
• Galya düzensiz grubu, Galya mitolojisi'ndeki devlerin adları verilmiş olan, yörünge eğikliği 34^o civarında üç uydudan oluşmaktadır.

Hyperion dışındaki bütün düzenli uydular kendi eksenleri etrafındaki dönüşlerini Satürn çevresindeki dolanmalarına eş sürede tamamlarlar, yani gezegenle çekimsel olarak kilitlenmiş dönüş periyotları vardır. Bu nedenle Satürn'e hep aynı yüzleri dönük kalır. Hyperion'un ise kendi etrafında dönüş ekseni sürekli yer değiştirdiği için kaotik bir dönüş biçimi vardır. Bunda uydunun yörüngesinin Titan'ınki ile 3:4 rezonans içinde olmasının payı bulunabilir. Düzensiz yörüngeli uydular ise dışmerkezlik derecesi yüksek yörüngeler izledikleri ve bu nedenle yörünge boyunca sürekli değişen hızlarla ilerledikleri için dönüş periyotlarının dolanma periyotları ile kilitlenmesi mümkün olmamıştır.

Yeni keşfedilen ve henüz resmi ad almamış uyduların büyük çoğunluğu yeterli gözlem süresini geçirmedikleri için yörüngelerine ait bilgiler kesinleşmemiş durumdadır. Tabloda yer alan bu uydulara ait bilgilerin ve gruplandırmanın kesin olmadığını gözönünde tutmak gerekmektedir.

Fiziksel özellikler

Uyduların boyut ve biçimleri

Satürn'ün uyduları boyutları açısından da büyük bir çeşitlilik gösterirler. Güneş Sistemi'ndeki ikinci büyük uydu olan Titan, gezegenlerden Merkür ve Plüton'u çap açısından geride bırakır. Tethys, Dione, Rhea, ve İapetus'un çapları 1000 km. yi aşar. Bu uydular büyük kütleleri ve kuvvetli yerçekimi nedeniyle tam bir küreye yakın biçimler almıştır. Güneş sistemi içinde bulunan çeşitli gök cisimleri üzerinde yapılan gözlemlerden öğrenildiği kadarıyla, 1000 km. civarında bir çap, bir gök cisminin oluşumu sırasında yoğunlaşan maddelerin açığa çıkardığı enerji nedeniyle ısınıp eriyerek tabakalar halinde farklılaşması ve kabaca küresel bir şekil ortaya çıkması için yeterli olmaktadır. Kuramsal hesaplamalar da buna yakın sonuçlar vermektedir. Ortalama çapı 100 km. -1000 km. arasında olan 7 uydu daha sayılabilir. Bunların arasında biçimi kusursuz bir küreye çok yakın olan Enceladus ile çok düzensiz bir görünüme sahip Phoebe, farklı köken ve yaşam öykülerinin uyduların fiziksel özelliklerine nasıl yansıdığına örnek oluştururlar.

Çapları 100 kilometreyi geçmeyen çok sayıda uydu, düzensiz şekillere sahip 'kaya' veya 'buz' parçaları olarak kabul edilir. Bugün için yeryüzünden gözlenebilirlik alt sınırı 3 km. kadar olduğundan, Satürn'ün henüz saptanamamış çok sayıda daha küçük uydusu olması mantıklı görünmektedir.

Dış görünüm ve yüzey özellikleri

Satürn sisteminin çeşitli üyelerinin kolaylıkla gözlenebilen temel özellikleri farklı köken ve geçmişlerini ele verir niteliktedir. Titan, gezegenlerle karşılaştırılabilecek büyüklüğünün yanı sıra, kendine özgü yüzey özelliklerini şekillendiren ve aynı zamanda gözlemlenmesini güçleştiren yoğun atmosferi ile kuşkusuz bu ailenin en ilginç ve sırlarla dolu üyesidir. Sürekli şekil değiştiren bulutlar ve yoğun bir pus tabakası yüzünden görünür tayfta gözlemler sınırlı bilgi sağlar. 0,22 düzeyinde bir beyazlık (albedo) derecesi ile uydu üzerine düşen güneş ışığının büyük kısmını soğuran bu atmosfer Titan yüzeyinde 95K civarında bir sıcaklık sağlar. Radar ve kızılötesi incelemelerde çarpma krateri olduğu düşünülen oluşumların seyrekliği, büyük yükselti farklarının bulunmayışı, Titan'ın hızla değişen dinamik bir yüzey yapısına sahip olduğu izlenimi verir. Tektonik etkinlik ve yanardağ etkinliği lehinde yorumlanabilecek özelliklerin yanında, sıvı aşındırması sonucunda ortaya çıktığı düşünülen yapılara rastlanmaktadır. Yoğunluğu Yer atmosferinin 1,5 katı kadar olan ve yoğun bulutluluğu ile yüzey şekillerinin büyükçe bir kısmını gizleyen Titan atmosferinin uydu yüzeyine yağmur ya da kar şeklinde yağış düşmesine neden olduğu ve bu akışkanların açtığı nehir veya sel yatakları ve depolandığı göller bulunabileceği düşünülmektedir.

Bir atmosferi olduğu kanıtlanan ikinci Satürn uydusu Enceladus'tur. Sürekli bir atmosfer barındırmasına yeterli kütlesi olmadığı hesaplanan bu uyduda, düşük çekim gücü nedeniyle hızla uzaya kaçırılan gazların ancak güçlü bir yanardağ ya da gayzer etkinliği ile açıklanabilmesi olasıdır. Bu uydu gibi, diğer büyük uyduların tümünde de değişen derecelerde yüzey hareketliliğine ilişkin belirtiler gözlenmiştir: yüksek beyazlık dereceleri (Enceladus için 0,9; Tethys için 0,8; Rhea için 0,65; Dione için 0,55), krater yoğunluğunun değiştiği alanlar, kırıklar, sırtlar. İapetus iki yarıküresi arasında 10 katı aşan bir beyazlık farkı gösterir: uydunun hareketi yönündeki yarıküre için 0,04' e karşılık arka yarıkürede 0,5. Bunun yanı sıra, bu uyduyu ekvatoru boyunca çepeçevre dolanan en az10 km yüksekliğinde ve 20 km. eninde kemer şeklinde bir yükselti bulunmaktadır. Bu özelliklerin nedenleri aydınlatılamamıştır.

Phoebe ve düzensiz yörüngeye sahip diğer küçük uyduların çoğu oldukça düşük beyazlık derecelerine sahiptir. Bu özellikleri yörünge özellikleri ile birleştirildiğinde, bu uyduların Satürn sistemi dışı kökenli olabilecekleri görüşü güç kazanmaktadır.

İç yapılar

Satürn uydularının çeşitli uzay araçları tarafından elde edilen yüzey görüntüleri, kütle ve yoğunluklarına ilişkin ölçümler ve kısmen de tayfölçüm verileri sayesinde iç yapıları hakkında bazı varsayımlarda bulunmak mümkün olmuştur. Büyük uyduların 1,2 g/cm³ ile 1,5 g/cm³ arasında değişen yoğunlukları 1/3 oranında kaya ve 2/3 oranında buzdan oluşan bir yapı ile uyumludur. En azından 1000 km. çap sınırının üzerindeki uyduların geçmişinde bu bileşenlerin eriyerek tabakalanmasına izin verecek yüksek sıcaklıkların söz konusu olduğu bir dönem varsayılabilir. Büyük uyduların tümünde az ya da çok yakın tarihli jeolojik etkinliğin varlığını düşündüren yüzey yapılarının gözlenmesi, günümüzde de bazı uydularda sıvı halde iç katmanlar bulunabileceğine işaret eder. Özellikle Enceladus küçük kütlesine karşın önemli volkanik etkinlik belirtileri vererek oldukça aktif bir jeolojiye ve hareketli bir iç yapıya sahip görünür. Bunun nedeni Dione ile rezonans halindeki yörüngesinden kaynaklanan gel-git etkileri ile ısınma olabilir. Titan 1,8 g/cm³ ile tüm uydular içinde yoğunluğu en yüksek olanıdır. Bu uydunun büyük kütlesinden kaynaklanan nispeten önemli çekim gücünün yol açtığı sıkışma da hesaba alındığında yine diğer uydulardaki buz-kaya oranına ulaşılır. Phoebe'nin yarı yarıya buz-kaya dağılımına sahip olması ise yine düzenli uydulardan farklı bir kökeni olduğunu doğrular niteliktedir.

Satürn uydu sisteminin oluşumu ve evrimi

Güneş bulutsusu olarak adlandırılan gaz ve toz kütlesi 4,6 milyar yıl önce bilinmeyen bir nedenle yoğunlaşarak bugünkü şekliyle Güneş Sistemi'ni oluşturmaya başladığında, Satürn ve diğer gaz devlerinin 10.000 yıl gibi kısa bir süre içinde bugünkü kütlelerine yakın boyutlara ulaştıkları sanılmaktadır. Satürn'ün en azından düzenli uydularının da, Satürn'ü oluşturan diskin gezegen üzerinde yoğunlaşamamış kalıntılarından bu dönem içinde ortaya çıktıklarına kesin gözüyle bakılır. Bu uyduların dışmerkezlik veeğiklik oranları çok düşük yörüngeleri bu düşünceyi destekler.

İç yörüngelerdeki uydular, Satürn‘ün halkaları ve Satürn arasında önemli etkileşimler vardır ve bunlar halkalar ve iç uyduların bugün sahip oldukları özelliklerin bazılarından sorumludurlar. Halkaların içindeki yörüngelerde yer alan uydular halkaların bugün bilinen şekillerini korumasında etkilidir ve bu nedenle 'çoban uydular' olarak da adlandırılırlar. Halkaları oluşturan materyelin en azından bir kısmının kaynağı olarak da görülen bu uyduların tanımı konusunda yakın gelecekte yeni bir belirsizlik ortaya çıkması olasıdır. Halkaların aslında sayısız halkacıktan oluşan kesintili yapısı belirginleştikçe, halkacıklar arasında bu yapıyı düzenleyen ancak günümüzün olanaklarıyla saptanamayacak küçüklükte sayısız uydunun varlığından kuşkulanılmaktadır. Halkaları oluşturan toz ve buz taneciklerinin her birinin teknik olarak Satürn'ün birer uydusu olduğu göz önünde tutulduğunda, hangi yapılara uydu adı verilmesi gerektiği tartışılır hale gelmektedir.

Düzensiz yörüngeye sahip, özellikle de ters hareketli uyduların ise Satürn'ün çekim alanına yakalanarak sonradan uydusu haline gelmiş asteroid ya da belki de kuyrukluyıldız parçaları oldukları düşünülür. Yakalanma mekanizması, daha önceden Güneş çevresinde Satürn yörüngesi ile kesişen bir yörünge üzerinde yol alan bir gökcisminin bir nedenle hız değiştirmesini gerektirir. Bu nedenler günümüzde, bilinen asteroid ve kuyrukluyıldız yörüngelerinde yeterli değişikliği yaratabilecek güçte değildir. Bu nedenle düzensiz yörüngeli uyduların da Satürn tarafından yakalanmalarının Güneş Sistemi'nin çok erken dönemlerinde gerçekleşmiş olduğu sanılmaktadır.

Satürn

Geniş bir alana yayılan Satürn'ün halkaları, yansıttıkları güneş ışınları nedeniyle gezegenin Yer'den izlenen parlaklığını kat kat arttırırlar ve Satürn'ün uydularının gözlenmesini güçleştirirler. Bu nedenle Satürn'ün uydularının bulunması genellikle Yer'in halka düzlemi geçişlerine denk gelmiştir. Satürn'ün 30 yıl süren her dolanım dönemi içinde iki kez gerçekleşen bu konum, halkaların tutulum ile aynı düzleme gelmeleri nedeniyle Yer'den görünmez olmalarını sağlar.

• 1655'te Hollandalı gökbilimci Christiaan Huygens, Titan'ı ilk kez gözledi ve 'Satürn'ün Ayı' adını verdi.
• Giovanni Domenico Cassini 1671'de İapetus'u, bir yıl sonra Rhea'yı keşfetti. 1684'te Tethys ve Dione'u gözledi.
• 1789'da İngiliz gökbilimci William Herschel, Mimas ve Enceladus'u keşfetti.
• 1848'de William Bond ve George Bond, Hyperion'u gözlemlediler. Ancak onlardan iki gün sonra bu uyduyu gören William Lassell buluşu ilk yayınlayan ve uyduya adını veren kişi oldu.
• 1899 yılında William Henry Pickering, aralıklarla çekilmiş fotoğraf levhalarını karşılaştırarak Phoebe'yi keşfetti. Bu uydu fotoğraf yöntemiyle bulunan ilk uydu oldu. Pickering 1905 yılında Themis adını verdiği yeni bir uydu gördüğünü bildirmiş, ancak sonradan böyle bir uydunun varolmadığı anlaşılmıştır.
• 1907'de Comas Sola Titan'ın bir atmosferi olabileceğini bildirdi.
• 1944'te Gerard Kuiper Titan üzerinde metan ve amonyak saptayarak atmosferin varlığını kanıtladı.
• 1966 yılında eş-yörüngeli uydular Epimetheus ve Janus, Audouin Dollfus ve Richard Walker tarafından ayrı ayrı gözlendi. Bu iki uydunun ilişkisi ve bu gözlemlerin niteliği ancak 1978'de Stephen M. Larson ve John W. Fountain tarafından aydınlatılabildiği için bu uyduların keşfi bu dört gözlemcinin adı ile anılmaktadır.
• 1980 yılındaki halka düzlemi geçişinde çapları 20–30 km. arasında değişen üç küçük uydu, Telesto, Calypso, ve Helene gözlendi.
• 1979 yılında Pioneer 11, Kasım 1980'de Voyager 1, ve Ağustos 1981'de Voyager 2 uzay sondaları Satürn'ün yakınından geçtiler. Voyager 1 tarafından elde edilen görüntülerde 3 yeni Satürn uydusu bulundu. Voyager 2'nin gönderdiği fotoğrafların Mark Showalter tarafından sonradan değerlendirilmesiyle 1990'da en iç yörüngedeki uydu Pan bulundu.
• 2000-2003 yılları arasında düzensiz yörüngeli13 küçük uydu daha yeryüzünden yapılan gözlemlerle saptandı.
• 1997 yılında fırlatılan Cassini-Huygens uzay aracı 1 Temmuz 2004'te Satürn çevresinde yörüngeye girdi. İki ayrı uzay sondasından oluşan araçtan, Huygens iniş aracı ayrılarak 14 Ocak 2005'te Titan yüzeyine iniş yaptı. İniş sırasında atmosferin fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerinde veriler topladı, görüntüler elde etti. Ancak bir programlama hatası nedeniyle elde edilen verilerin yarısı yeryüzüne aktarılamadan kaybedildi. Sondanın yüzeyle teması duyarlı ölçüm aygıtları ile değerlendirilerek yüzey yapısı hakkında bilgi edinilmeye çalışıldı. Uydu yüzeyinden görüntüler alındı. Bu veriler henüz değerlendirme aşamasındadır.

Cassini-Huygens programının ikinci bileşeni olan Cassini yörünge aracı Satürn çevresinde değişen yörüngeler izleyerek gezegen ve uyduları ile ilgili gözlemlerine başladı. 2004 yılında üç (Methone, Pallene, ve Polydeuces), 2005 yılında 1 yeni uydu buldu. Aracın 2004 yılı içinde çektiği fotoğraflarda varlığından kuşkulanılan 3 yeni uydu ise henüz doğrulanmadı. Bu sonda Phoebe, Titan, Japetus, ve Enceladus yakın geçişlerinde uyduların yüksek çözünürlüklü görüntülerini elde etti ve bilimsel gözlemler gerçekleştirdi. Elde edilen ilk bilgiler arasında Titan atmosferinin yapısı, bileşimi, hareketleri; uydu yüzeyinin radar gözlemleri ile elde edilen topoğrafik özellikleri; Phoebe'nin yüzey ayrıntıları, iç yapısı ve büyük olasılıkla Kuiper kuşağı ile bağlantılanan geçmişi; Enceladus'un daha önceden bilinmeyen atmosferi ve çevresinde yüksek yoğunluklu toz parçacıklarının saptanması sayılabilir.

Cassini programının birincil aşamasının 2008 yılına dek sürdürülmesi planlanmaktadır.

• Scott S. Sheppard, David C. Jewitt ve arkadaşlarının Hawaii Üniversitesi'ndeki çalışma grubu sistematik bir araştırma yürüterek 2004'te Satürn'ün 12 yeni uydusunu daha saptadılar. Bunlar, çapları birkaç kilometreyi geçmeyen ve günümüzün olanaklarıyla Yer'den yapılan gözlemlerle yakalanabilecek en küçük cisimleri oluşturmaktadırlar.

Yörünge hesaplamaları henüz kesinleşmediği için adlandırılmamış olan yeni uydular, geçici kodları ile bilinmektedirler.

Adlandırma

Huygens, Titan'ı keşfettiğinde ona bir ad vermemişti. Gezegenin bilinen tek uydusu olarak kaldığı sürece, 'Satürn'ün ayı' adıyla anıldı. Cassini kendi bulduğu dört uyduya kral XIV. Louis onuruna 'Louis'nin yıldızları' adını verdi, bu dönemde henüz adı olmayan Titan ise 'Huygens ayı' olarak bilindi. William Herschel'in bugün Mimas ve Enceladus olarak bilinen uyduları bulmasından yarım yüzyıl sonra oğlu John Herschel Satürn'ün tüm uydularının Yunan mitolojisi'nde Kronos'un (Roma mitolojisi'ndeki Satürn'ün eşdeğeri) kardeşleri olarak geçen Titan'ların adlarını taşımasını önerdi ve o tarihte bilinmekte olan yedi uyduya bugün taşıdıkları adları verdi. Bu gelenek, 1980'lerde Titan'ların soyundan gelenlerin adlarını da kapsayacak şekilde genişletilerek günümüze dek gelmiştir. 2000 yılından bu yana bulunan düzensiz uydulara ise bulundukları yörünge grubuna göre İnuit, İskandinav ve Galya mitolojisinde yer alan devlerin adları verilmektedir.

Satürn uydularının gözlenmesi

En büyük uydu Titan, 8. kadir derecesindeki parlaklığı ile çıplak gözle görülme sınırının altında kalır, ancak küçük bir dürbün ya da amatör teleskopla Satürn'ün yanında kolaylıkla görülür. Diğer büyük uyduların orta büyütmeli bir teleskopla görülmeleri mümkündür. Satürn'ün önemli uyduları tutulum düzlemine oldukça eğik olan Satürn ekvator düzleminde yol aldıkları için, Jüpiter uydularında gözlenen örtülme ve tutulma olayları, 30 yılda iki kez gerçekleşen Satürn ekvator düzlemi geçişleri dışında görülmez. Ancak gezegenin halkaları büyüm boyut ve parlaklıklarıyla özellikle iç yörüngelerdeki uyduların çoğunun gözlenmesini zorlaştırırlar. Bu nedenle ekvator düzlemi geçişleri uyduların rahatça izlenmesi için bir fırsat olarak kabul edilir.

Notlar

1. Doğrulanan bir uyduya IAU tarafından roma rakamlarından oluşan bir tanımlama atanır. 1900'lerden önce keşfedilen uydular Satürn'den uzaklıklarına göre, diğerleri kalıcı tanımlama aldıkları tarihe göre sıralı olarak numaralandırılmıştır.
2. Pozitif işaret gezegenle aynı yönde, negatif işaret gezegene göre ters yönde dolanımı ifade etmektedir.

Kaynakça

1. Sheppard, Scott S. "The Giant Planet Satellite and Moon Page". Departament of Terrestrial Magnetism at Carniege Institution for science. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008.