Doğal uydu

Uydu, bir gezegenin ya da başka bir uydunun etrafında belirli bir yörüngede dönen gök cismi. Yapay uydulardan ayırmak amacıyla doğal uydu veya tabii uydu olarak da adlandırılır. Dünya'nın tek doğal uydusu Ay'dır. "Ay" sözcüğü, cins isim olarak doğal uydu anlamında da kullanılır.

Güneş Sistemindeki bazı önemli uydular (Dünya, skala olarak kullanılmıştır).

Uyduların dönme prensibi

Aslında bir gök cismi diğerinin etrafında dönmez. İki cisim ortak bir merkez etrafında döner. Bu merkez noktası kütlesi daha fazla olan cisme daha yakındır. Dolayısıyla kütlesi az olan cisim daha fazla yol alır. Bu cisme uydu denir. Ay-Dünya örneğinde Ay ve Dünya'nın etrafında döndüğü merkez noktası Dünyanın merkezine çok yakın olduğundan sanki sadece Ay Dünya'nın etrafında dönüyormuş gibi görünür.

Eğer iki cismin kütlesi birbirine yakınsa bu durumda cisimlerden birine uydu demek yerine bu iki cisme ikili sistem denir.

Güneş sistemindeki doğal uydular

Güneş sistemi içinde bilinen 240 doğal uydu vardır. Bunların 163'ü gezegenlere,[1] 4'ü küçük gezegenlere ve düzinelercesi de küçük gök cisimlerine (İngilizce: sssb, small solar system bodies) aittir. Diğer yıldız sistemleri de uydulara sahiptir.

Büyük gaz devleri, Dünya'nın yörüngesinde dönen ayın boyutlarıyla ölçülebilecek büyüklükte altı adet ay da dahil olmak üzere geniş bir doğal uydular sistemine sahiptir. İç gezegenler olan Merkür ve Venüs'ün hiçbir ayı yoktur; Dünya'nın bir büyük ayı (Ay) vardır; ve Mars iki küçük aya sahiptir, Phobos ve Deimos. Cüce gezegenler içinde, Ceres'in (asteroid kuşağındaki birçok nesnenin ayı olmasına karşın) hiçbir ayı yoktur, Eris'in bir tane, Dysnomia ve Plüton'un bilinen üç uydusu Nix, Hydra ve iri arkadaşı Charon vardır. Bir ikiz gezegen sisteminin özelliği olan kütle merkezinin iki gezegen arasındaki açık uzayda bulunduğu Plüton-Charon sistemi alışılmadık bir durumdur.

Çapı (km)	Gezegenlerin Uyduları						Cüce Gezegenlerin Uyduları				Diğer Cüce Gezegenlerin Uyduları	Uydu Olmayanlar (karşılaştırma için)
	Dünya	Mars	Jüpiter	Satürn	Uranüs	Neptüne	Plüton	Makemake	Haumea	Eris
4,000–6,000			Ganymede Callisto	Titan								Merkür
3,000–4,000	Ay		Io Europa
2,000–3,000						Triton						Eris Plüton
1,000–2,000				Rhea Iapetus Dione Tethys	Titania Oberon Umbrie lAriel		Charon					Makemake Haumea Gonggong Quaoar
500–1,000				Enceladus						Dysnomia		Sedna, Ceres, Salacia, Orcus, Pallas, Vesta, ve birçok Neptün ötesi cisim
250–500				Mimas Hyperion	Miranda	Proteus Nereid			Hiʻiaka		Orcus I Vanth Varda I Ilmarë Salacia I Actaea	10 Hygiea 704 Interamnia 87 Sylvia ve daha birçok
100–250			Amalthea Himalia Thebe	Phoebe JanusEpimetheus	Sycorax Puck Portia	Larissa Galatea Despina		S/2015 (136472) 1	Namaka		S/2005 (82075) 1Sila–Nunam I Ceto I Phorcys Patroclus I Menoetius~21 daha Neptün ötesi cisim	3 Juno 15760 Albion 5 Astraea 42355 Typhon ve daha birçok
50–100			Elara Pasiphae	Prometheus Pandora	Caliban Juliet Belinda Cressida Rosalind Desdemona Bianca	Thalassa Halimede NesoNaiad					Quaoar I Weywot 90 Antiope I Typhon I Echidna Logos I Zoe 5 daha Neptün ötesi cisim	90 Antiope 58534 Logos 253 Mathilde ve daha birçok
25–50			Carme Metis Sinope Lysithea Ananke	Siarnaq Helene Albiorix Atlas Pan	Ophelia Cordelia Setebos Prospero Perdita Stephano	Sao Laomedeia Psamathe Hippocamp	HydraNix[2]				Kalliope I Linus	1036 Ganymed 243 Ida ve daha birçok
10–25		Phobos Deimos	Leda Adrastea	Telesto Paaliaq Calypso Ymir Kiviuq Tarvos Ijiraq Erriapus	Mab Cupid Francisco Ferdinand Margaret Trinculo		KerberosStyx				762 Pulcova I Sylvia I Romulus 624 Hektor  I Skamandrios Eugenia I Petit-Prince 121 Hermione I 283 Emma I 1313 Berna I 107 Camilla I	433 Eros 1313 Berna ve birçok
< 10			63 uydu	56 uydu							Sylvia II Remus Ida I Dactylve daha birçok	birçok
Hidrostatik dengeye ulaşacak kadar büyük olan on dokuz cisim, tabloda kalın harflerle gösterilmiştir. Hidrostatik bir dengeye ulaştığından şüphelenilen ancak kanıtlanmamış küçük gezegenler ve uydular tabloda italik olarak gösterilmiştir.

Dönüşlerine göre

Gün sayısı	Dünya	Mars	Jüpiter	Satürn	Uranüs	Neptün	Plüton	Haumea	Eris	Orcus	Quaoar	Salacia	Varda	Huya
0		Phobos	Metis Adrastea Amathea Thebo	Pan Daphnis Atlas Promotheus Pandora Epimetheus Janus Aegaon Mimas	Cordelia Ophelia Bianca Cressida Desdemona Juliet Portia Rosalind Cupid Belinda Perdita Puck Mab	Naiad Thalassa Despina Galatea Larissa S/2004 N1
1		Deimos	İo	Methone Anthe Pallene Enceladus Tethys Telesto Calypso	Miranda	Proteus
2				S/2004 S6 Dione Helene S/2009 S1 S/2004 S3 S/2004 S4 Polydeuces	Ariel
3			Europa
4				Rhea	Umbriel
5
6						Triton	Charon
7			Ganymede
8					Titania									S/2012 (38628) 1
9
10										Vanth
11
12
13					Oberon							Actaea
14
15				Titan					Dysnomia
16			Callisto
17								Namaka
18
19
20							Styx
21				Hyperion
22											Weywot
23
24							Nix
25
26													İlmare
27	Ay
28
29
30
31
32							Kerberos
33
34
35
36
37
38							Hydra
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49								Hi'aka
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79				Lapetus
80'ler
90'lar
100'ler
110'lar
120'ler
130'lar			Themisto
140'lar
150'ler
160'lar
170'ler
180'ler
190'lar
200'ler
210'lar
220'ler
230'lar
240'lar			Leda
250'ler			Himalia Lysithea Elara
260'lar					Francisco
270'ler
280'ler			S/2000 J11
290'lar
300'ler
310'lar
320'ler
330'lar
340'lar
350'ler
360'lar						Nereid
370'ler
380'ler
390'lar
400'ler
410'lar
420'ler
430'lar
440'lar				Kiviuq
450'ler			Carpo	İjiraq
460'lar
470'ler
480'ler
490'lar
500'ler			S/2003 J3
510'lar
520'ler
530'lar			S/2003 J12
540'lar				Phoebe
550'ler			Euporie
560'lar
570'ler					Caliban
580'ler
590'lar			S/2003 J16
600'ler			S/2003 J18
610'lar			Ananke
620'ler			Orthosie Euanthe Thyone Mneme Harpalyke Praxidike Thelxione
630'lar			Helike Hermippe İocaste
640'lar
650'ler
660'lar			S/2003 J15
670'ler					Stephano
680'ler			S/2003 J9
690'lar			S/2003 J17	Paaliaq
700'ler			S/2003 J19 Carme Pasiphae
710'lar			Pasithee Eurydome
720'ler			Arche Chaldene Kale İsonoe Erinome S/2003 J4 Sinope
730'lar			Aitne Taygete Cylenne Megaclite	Skathi
740'lar			Kalyke Eukelade Sponde Hegemone
750'ler			S/2003 J5 S/2003 J23 Callirrhoe		Trinculo
760'lar			Kallichore S/2003 J10 Autonoe Aoede
770'ler				Albiorix
780'ler
790'lar				S/2007 S2
800'ler			Kore
810'lar
820'ler
830'lar				Bebhionn
840'lar				Erriapus
850'ler
860'lar				Skoll
870'ler			S/2011 J2
880'ler				Siarnaq
890'lar				Tarqeq
900'ler				Greip
910'lar				Hykorrin
920'ler
930'lar
940'lar			Herse	Jarnsaka Tarvos
950'ler				Mündilfari
960'lar			S/2010 J1
970'ler
980'ler			S/2003 J2 S/2011 J1	Belgelmr
990'lar
1000'ler				Narvi
1010'lar
1020'ler				Suttungr
1030'lar				Hati
1040'lar				S/2004 S12
1050'ler				Farbauti
1060'lar
1070'ler				Thymr
1080'ler
1090'lar
1100'ler				S/2007 S3
1110'lar				Aegir
1120'ler
1130'lar				Bestla
1140'lar
1150'ler				S/2004 S7
1160'lar
1170'ler
1180'ler				S/2006 S3
1190'lar
1200'ler
1210'lar				Fenrir
1220'ler
1230'lar				Surtur
1240'lar				Kari
1250'ler
1260'lar				Ymir
1270'ler
1280'ler					Sycorax
1290'lar
1300'ler				Loge
1310'lar
1320'ler				Fornjot
1330'lar
1340'lar
1350'ler
1360'lar
1370'ler
1380'ler
1390'lar
1400'ler
1401-1500
1501-1600
1601-1700					Margaret
1701-1800
1801-1900						Halimede
1901-2000					Prospero
2001-2100
2101-2200
2201-2300					Setebos
2301-2400
2401-2500
2501-2600
2601-2700
2701-2800
2801-2900					Ferdinand
2901-3000						Sao
3001-4000						Laomedeia
4001-5000
5001-6000
6001-7000
7001-8000
8001-9000
9001-10000						Psamathe Neso

Ayrıca Bakınız

• Yapay uydu

Kaynakça

1. "List of natural satellites orbiting the planets". 11 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2007.
2. "How Big Is Pluto? New Horizons Settles Decades-Long Debate". NASA. 13 Temmuz 2015. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2021.