Ubıhlar

Ubıhlar (Ubıhça: Твахы, Twaxı; Çerkesçe: Убыххэр, Wubıxxer; Rusça: Убы́хи, Ubıhi), ya da Vubıhlar, Çerkes boylarından birisidir. Dilleri Ubıhça, bu dili konuşan son kişinin 1992 yılında ölmesiyle yok olmuştur.

Ubıhlar

Hacı Karandıqo Berzeg ve Soçi vadisinde Wubıh ve Abhaz liderleri, 1841
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Ubıhça (ölü dil), Türkçe ve Hakuçça
Din
İslam

Tarih

Ubıhlar, Kuzey Kafkasya’nın batı ucunda yerleşik bir halktı. Soçi Procopius, De Bello Gotico’da (Gotik Savaşı) βροῦχοι (Brouçoi) olarak adlandırdığı halkın Ubıhların ataları olduğu sanılır. Ubıhlar yarı göçebe olarak yaşıyorlardı. Sünni Müslüman olan Ubıhlar, bugünkü Soçi civarında Rus birliklerine yenilerek 1864 yılında bütün bir nüfus olarak Osmanlı topraklarına göç ettiler. Çoğunluğu Türkiye’de, Sakarya'nın Sapanca yöresine ve Balıkesir ilinin Manyas ilçesine yerleşti. Bu nüfusun önemli bölümü, aynı tarihlerde göçle gelen Çerkeslere karışmıştır.

İlk göç eden Ubıhların çocuklarından biri Abdülmecid'in eşi ve II. Abdülhamid'in manevi annesi olan Rahime Piristû Valide Sultan'dır. Göç eden Ubıhların bir sonraki nesil çocuklarından birisi de II. Abdülhamid'in eşlerinden Ayşe Dest-i Zer Müşfika (Kayıhan) Kadın Efendi'dir.

Din

Kuzey Kafkasya’nın batı ucunda yerleşik olan Ubıhlar, komşuları Abhaz ve diğer Çerkesler gibi paganik bir halktı. Bölge erken dönem Hristiyanlıkla tanışmıştır. Osmanlıların bölgeyi fethiyle İslam diniyle tanıştılar ve Sünniliği benimsediler. Daha önceki dönemlerde pagandırlar.

Dil

Ubıhça, Kafkas dillerinin Kuzeybatı Kafkas dilleri öbeğine bağlı, Çerkesce ile akraba bir dildir. Ubıhların göçüyle birlikte, Kafkasya’da bu dili konuşan hiç kimse kalmadı. Türkiye’ye yerleşen Ubıhlar da, yazılı olmayan bu dili zamanla unuttular. Tevfik Esenç adlı kişi Ubıhçayı konuşan son kişiydi ve Ubıhçanın grameri ve sözlüğü çalışmalarında ünlü Fransız bilim adamı Georges Dumézil ile birlikte çalıştı. Tevfik Esenç’in (1904 – 7 Ekim 1992) ölümüyle Ubıhça ölü dillerden biri hâline geldi.

Nüfus

Rusya’da 1897 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından iki yıl önce "Rus İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesi" başlığıyla bir ön çalışma yapılmış. 1895 yılında Petersburg’ta yayınlanan bu listede Rusya halklarının değişik yayınlarda yer alan ve farklı yıllara ait nüfus bilgileri derlenerek dilleri, dini inançları ve yaşadıkları bölgeyle ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Buna göre Ubıhların (Убыхи) 1867 yılındaki nüfusu 25.000 kişidir.[1]

Kafkasya’dan göç eden Ubıhların sayısı tam olarak bilinmemektedir. Türkiye’ye göç edip yerleşen Ubıhların kısa zamanda Abhazlar ve diğer Çerkeslere karışmaları nedeniyle de sayılarını tahmin etmek mümkün olmamıştır. Günümüzde Manyas ilçesinin köylerinde ve Kahramanmaraş'ın Göksun ilçesi Büyükçamurlu Köyünde,İzmit'in Maşukiye köyünde,Sakarya'nın Sapanca ilçesi Kırkpınar köyü ve Yanık köyünde ayrıca Andırın İlçesi Akifiye köyünde ve Samsun'un Kavak ilçesinin Karapınar ,Germiyan, Doruk ,Kapuhayat ,Karlı,Sıralı ve Bükceğiz köylerinde ve Terme ilçesinde yaşayan Ubıhların dışında Ürdün’de de az sayıda Ubıh yaşamaktadır. Balıkesir Merkez'e bağlı Boğazköy de Ubıhlar tarafından kurulmuştur. Balikesir'in Gönen ilçesinin çınarlı köyünde ve Samsun ili Vezirköprü, Alaçam, Kavak ilçesinde Kapuhayat, Doruk köylerinde ve Asarcık ilçelerinde de Ubıhlar yaşamaktadır. Ordu ili Ünye ilçesinin Döşemedibi mahallesi Cevizdere köyü ubıhlar tarafından kurulmuş ve göç almış yerleşkelerdir. Günümüzde dillerini unutmayanlar Abhazca ve Çerkesce konuşmaktadırlar.

Bagrat Şinkuba’nın Son Ubıh adlı romanı ve İsmet Arasan’ın Son Sesler adlı belgesel filmi , Ubıhları konu alır.

Bu madde Çerkesler ile ilgilidir. Çerkesler (Adığeler) Çerkes Kabileleri Abzehler · Ademıylar · Barakaylar · Bjeduğlar · Besleneyler Çemguylar · Hatukaylar · Janeler · Mahoşlar · Mamhığlar Natuhaylar · Şapsığlar · Ubıhlar · Yecerukaylar · Kabardeyler Dil ve lehçeleri Çerkes dilleri → Adigece (Abzah · Bjeduğ · Şapsığ) · Kabardeyce (Besleney lehçesi) · Ubıhça Kimlik ve millî semboller Adige Habze · Çerkesya · Hase Çerkesçe Çerkes Bayrağı Çerkes kültürü Mutfak · Müzik · Mitoloji Tarih Çerkesya Sindika Adige Cumhuriyeti Karaçay-Çerkesya Kabardey-Balkarya Rus-Çerkes Savaşı Soykırım Kanjal Savaşı Bazı Çerkesler Çerkesler listesi

Kaynakça

1. “Алфавитный список народов, обитающих в Российской Империи” 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Демоскоп Weekly, № 187 - 188, 24 января - 6 февраля 2005 ve buradan alınma olarak: Papşu, Murat. Rusya İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesinde Kafkasyalılar 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.