III. Hişâm

III. Hisam veya tam ismiyloe Hişam bin Muhammed bin Abdülcebbar (Arapça: هشام بن محمد) veya diğer bilinen Endülüs Emevi Devleti ve Kurtuba Halifeliği'nin 1026-1031 tarihleri arasında hükümdarlık ve halifelik yapmış olan son yöneticisidir.

Hayatı

Endiulus Emevi sülalesine mensuptur. Selefi 1025-1026 tarihleri arasında Kurtuba Halifeliği yapan Ali soyundan Yahya bin Ali bin Hammud'dur. Selefi zamanında eyalet valilerinin bağımsız hareket etmesi, hakimiyetin tam olarak ele alınamaması ve karışıklıkların tekrar ortaya çıkmasıyla halk desteğini giderek yitirmeye başladı ve nüfuzunu genişleterek vezir makamına getirilen Yahya el-Muhtar'ın baskıları sonucu hilefet makamını ve şehri 1026'da terk etti.

Kurtuba Halifeliği tahtına davetle Emevi ailesine mensup Hişam bin Muhammed (III. Hişam) çıkartıldı.Yahya bin Ali bin Hammud'un ortadan kaldırılmasıyla Kurtuba şehri ileri gelenleri vezir Ebi el-Hüzami'nin başkanlığı ile toplanarak Emevi soyuna mensup olan merhum melik Abdürrahman el-Müstazhirbillah (1023-1024)'ın kardeşi Hişam bin Muhammed'i hükümdar ve halife olarak belirledi. Böylece kısa bir dönemden sonra Kurtuba Halifeliği yeniden Emevi ailesinin yönetimine geçti.

Hişam bin Muhammed ise agabey V. Abdürrahman'in katlinden sonra kendisini dünyevi işlerden çekmişti. Kendisine hilafet makamına ve melikliğe getirildiği tebliğ edildiği zaman hükümdarlığa muktedir olamayacağını ileri sürdü ve gelen teklifi reddetti. Ancak özellikle şehrin önde gelenlerinden olan Amirilerin ısrarlarını dikkate alarak, birkaç gün düşünmeye müteakip zaruretlerden ötürü teklifi kabul etti. Ancak anılan dönemde meliklerin sık değişmesi ve halkında mevcut siyasetçilerin arkasında durmayarak değişken bir tabiat izlemesi nedeniyle devleti Kurtuba'dan idare etmeyerek, Hristiyan memleketlerine yakın yerlerde gaza yapacağını ileri sürdü ve Kaştale (Kastilya) bölgesinde ikamet ederek ve askeri gücünü burada konuşlandırdı.

Babası II. Muhammed (1008-1009) zamanından itibaren İber yarımadasında Hristiyan unsurların giderek güç kazanmaya başlamasıyla bu unsurlar Müslümanlara karşı ittifak arayışlarına girdiler. Gelişmeler neticesi Berşelune kontu Sarakusta eyaletinden, Kaştale kontu da Tuleyta eyaletinden toprak ve kale elde etti. León Kralı III. Bermod (1028-1037) ise Portekiz mıntıkasına harekât düzenliyordu. Melik Hişam ise hükümdarlığının ilk üç senesinde sınır boylarında Hristiyan istilalarını engellemek için harekâtlar tertip etti.

Ancak Kurtuba'nın başında bir melik olmadan idaresi giderek güçleştiğinden şehirde bazı dedikodular çıktı. Durum üzerine meşveret azaları ve Hacib Ebu'l Hüsam el-Cevheri'nin ısrarları sonucu 1029 (h. 8 Zilhicce 420) tarihinde melik Hişam kente geri döndü. Halkın kendisinin şehre avdet etmesi ile şehrin asayiş ve emniyetinin kolaylıkla ıslah edilebileceğini varsayarak harap olan yapıları onarttı, hastane, mektep ve mahkemeleri düzene koydu.

Şehirde yaptığı faaliyetlerden sonra bağımsızlık davası güden eyalet valileri ile ilgilenmeye başladı. Valilere gönderdiği mektuplarda Hristiyanların giderek güç kazanmasının içlerinde zuhur eden ayrılıklardan dolayı meydana geldiğini ve yeniden Kurtuba önderliğinde bir araya gelmelerini nasihat etti. Valiler ise cevap olarak kendisine fikren katıldıklarını beyan etmelerine rağmen bir araya gelmeye yanaşmadılar. Mevcut durumu değerlendiren halife gerekirse zor kullanarak bu emeli gerçekleştirmek istedi ve ordu komutanlarından Ubeydullah bin Abdülaziz'i bu iş ile görevlendirdi. Bu komutan tarafından batı taraflarında kısmi başarılar kazanılsa da valiler mevcut konumlarını sürdürebildiler. Ordunun da giderek güç kazanan bu unsurlar karşısında arka arkaya mağlubiyetler alması üzerine tekrar nasihat ile valileri yola getirmeye çalışan melik Hişam valiler karşısında hükûmetin aczinin giderek zuhur etmesi ile hakimiyeti altındaki yerleşimlerde ki idareci ve memurların itaatsizliği ve istismarları ile karşılaştı.

Kurtuba halkının da gelişmeler neticesi halifeye karşı isyana kalkışmaya yeltenmesi ile hükümdarlıktan ve halifelikten 1031 (h. 422) tarihinde feragat etti ve akrabalarını yanına alarak şehri terk etti. Feragatinden sonra kendi inşa ettirdiği Ebişşerif adlı sarayında inzivaya çekilerek 1037 (h. 428)'deki ölümüne kadar burada ikamet etti.

III. Hişam'ın hilafetten feragatiyle Emevi Hanedanı son buldu ve İber yarımadasında Tayfa Dönemi (1031-1091) resmen başlamış oldu.

Kaynakça

• Ziya Paşa (1012) Endülüs Tarihi'. Birinci Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.. Syf: 146-149