Kentum ve satem dilleri

Hint-Avrupa ailesinin dilleri, yeniden yapılandırılmış Proto-Hint-Avrupa dilinin dilüstü ünsüzlerinin ("K" ve "G" tipindeki sesler) nasıl geliştiğine göre ya kentum dilleri (bazen centum'da denir) veya satem dilleri olarak ikiye ayrılır. Bu ayrıma bir örnek olarak erken Hint-Avrupa dillerindeki "100" kelimesi verilmektedir. Kentum dillerinde tipik olarak /k/ sesi ile başlayan 100 (Latince centum /k/ ile okunur), satem dillerinde genellikle /s/ ile başlar (satem Avestaca dilinden gelir).

Kentum (mavi) ve satem (kırmızı) dillerinin tarihsel dağılımı. Von Bradke'nin hipotezine göre satemizasyonun kökeni daha koyu kırmızı renkte gösterilmiştir (Sintaşta /Abaşevo/Srubna arkeolojik kültürleri), ancak bu hipotez dilbilimci çoğunluğu tarafından kabul edilmez.
Hint-Avrupa konuları

Kentum-satem bölümü, Hint-Avrupa dillerinin senkronik tasvirinde bir izoglos oluşturur. Günümüzde Proto-Hint-Avrupa dilinin, sırasıyla kentum ve satem dillerine ayrıldığı ve tüm kentum ve satem dillerinin bu iki dilden türeyerek doğu ve batı kollarına ayrıldığı yerine bu özelliklerin birbirinden bağımsız oluşmuş olabileceği düşünülmektedir. Bu sav özellikle en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Tohar dilinin bir kentum dili olmasının keşfiyle büyük destek görmüştür.[1]

Kentum dilleri

Hint-Avrupa ailesinin kentum dilleri genellikle batıda bulunur. Helenik, Kelt, İtalik ve Cermen dilleri bu gruba üyedir.[2]

Kentum-satem ayrımı dillerin erken formlarıyla ilişkili olduğundan ötürü bazı modern diller Kentum grubuna üye olmalarına rağmen bazı farklılaşmalar yaşamıştır. Buna örnek olarak bir Romen kentum dili olan Fransızcada 100 manasına gelen cent kelimesinin /s/ sesiyle okunması örnek verilebilir.

Satem dilleri

Satem dilleri genellikle doğuda yer alan Hint-İran ve Baltık-Slav dilleri gibi dil gruplarını kapsar, ancak en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Toharca bu gruba ait değildir.

Dilüstü ünsüzlerinde meydana gelen değişimlerin kentim dillerini sitem dillerine dönüştürmesine satemizasyon denir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Fortson 2010, chpt. 3.2–3.25
  2. J.P. Mallory and D.Q. Adams (eds.), The Encyclopedia of Indo-European Culture (1997), p. 461.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.