Olof Palme

Sven Olof Joachim Palme (30 Ocak 1927, Stokholm - 28 Şubat 1986, Stokholm), İsveçli sosyal-demokrat siyasetçi, İsveç'in 1969–1976 ve 1982–1986 yılları arasında iki dönem görev yapmış eski başbakanı. Olof Palme, silahsızlanmayı destekleyen o dönemde en önemli politikacılardan biriydi. Üçüncü dünya ülkelerinin ihtiyaçlarının göz önüne alınması için de gayret sarf etti. Şubat 1986'da gerçekleşen suikast, aydınlatılamadı ve katillerin kimlikleri belirlenemedi. Palme suikastı dosyasının Başsavcısı Krister Petersson, basına yaptığı açıklamada, katil zanlısının 2000 yılında ölen Stig Engström olduğunu söyledi. Engström'un cinayeti tek başına işlediği sonucuna vardıklarını belirten Petersson, ölen katil zanlısını sorgulama ihtimalleri kalmadığı için artık dosyayı kapatmak durumunda kaldıklarını belirtti.[2]

Olof Palme
İsveç başbakanı
Görev süresi 8 Ekim 1982 - 28 Şubat 1986 (3 yıl, 143 gün)
Hükümdar	XVI. Carl Gustaf
Yardımcı	Ingvar Carlsson
Yerine geldiği	Thorbjörn Fälldin
Yerine gelen	Ingvar Carlsson
Görev süresi 14 Ekim 1969 - 8 Ekim 1976 (6 yıl, 360 gün)
Hükümdar	VI. Gustaf Adolf XVI. Carl Gustaf
Yerine geldiği	Tage Erlander
Yerine gelen	Thorbjörn Fälldin
İsveç Sosyal Demokrat Partisi Başkanı
Görev süresi 14 Ekim 1969 - 28 Şubat 1986 (16 yıl, 137 gün)
Yerine geldiği	Tage Erlander
Yerine gelen	Ingvar Carlsson
Kişisel bilgiler
Doğum	Sven Olof Joachim Palme 30 Ocak 1927 Stockholm, İsveç
Ölüm	28 Şubat 1986 (59 yaşında) Stockholm, İsveç
Partisi	İsveç Sosyal Demokrat Partisi
Evlilik(ler)	Lisbet Palme
Çocuk(lar)	Joakim Palme Mårten Palme Mattias Palme
Bitirdiği okul	Stockholm Üniversitesi Kenyon Koleji
Dini	Protestan [1]
İmzası
Resmî site	Olof Palme International Center
Askerî hizmeti
Bağlılığı	İsveç
Branşı	İsveç Ordusu
Hizmet yılları	1945–1947 1947–1977 (Yedek)
Rütbesi	Kapten
Birimi	Svealand Topçu Alayı

Hayatı

Palme, Stockholm'ün Östermalm semtinde üst sınıf, muhafazakar Lutheran bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Palme ailesi, Hollandalı kökenlidir ve von Sydows ve Wallenbergs gibi diğer bazı önde gelen İsveçli ailelerle akrabadır. Babası Gunnar Palme bir işadamı, Sven Theodore Palme ve Barones Hanna Maria von Born-Sarvilahti'nin oğluydu. Onun aracılığıyla Olof Palme, Danimarka ve Norveç Kralı I.Frederick'in soyundan olduğunu iddia etti. Annesi Elisabeth von Knieriem, Baltık Alman tüccarlarından geliyordu; 1915'te Rusya'dan İsveç'e mülteci olarak gelmişti. Elisabeth'in büyük-büyük-büyük dedesi Johann Melchior von Knieriem (1758–1817), 1814'te Rusya İmparatoru I. Aleksandr tarafından yüceltilmişti. Büyük büyükbabası Alexander von Knieriem ( 1837–1904) Rusya İmparatorluğu Senatosu'nun başsavcısı, senatör ve Rusya İmparatorluk Devlet Konseyi'nin üyesiydi.[3] Von Knieriem ailesi, Baltık şövalyeliğinin hiçbir üyesi olarak sayılmaz. Palme'nin babası altı yaşındayken öldü. Geçmişine rağmen, siyasi yönelimi Sosyal Demokrat tutumlardan etkilenmeye başladı. Derin ekonomik eşitsizliği ve ırk ayrımcılığını gördüğü Üçüncü Dünya'nın yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı seyahatler bu görüşlerin gelişmesine yardımcı oldu.

Hastalıklı bir çocuk olan Olof Palme, eğitimini özel öğretmenlerden aldı. Çocukken bile iki yabancı dil bilgisi kazandı (Almanca ve İngilizce). İsveç'in birkaç konut lisesinden biri olan Sigtunaskolan Humanistiska Läroverket'te okudu ve 17 yaşında yüksek notlarla üniversite giriş sınavını geçti. Ocak 1945'te orduya çağrıldı ve 1945-1947 yılları arasında Svea Topçu Alayı'nda zorunlu askerlik yaptı ve 1956'da topçu kaptanı rütbesine sahip bir yedek subay oldu. Mart 1947'de askerlik görevinden taburcu olduktan sonra Stockholm Üniversitesi'ne kaydoldu.[4]

Burslu olarak, 1947'den 1948'e kadar Ohio'nun merkezinde küçük bir liberal sanat okulu olan Kenyon College'da okudu, öğrenci topluluğundaki radikal tartışmalardan ilham alan BA[5] derecesiyle mezun oldu, Friedrich Hayek'in The Road to Serfdom üzerine eleştirel bir makale yazdı. Palme, o zamanlar Walter Reuther tarafından yönetilen Birleşik Otomobil İşçileri sendikası üzerine kıdemli onur tezini yazdı. Mezun olduktan sonra ülkeyi dolaştı ve sonunda Detroit'e gitti ve burada kahramanı Reuther birkaç saat süren bir röportajı kabul etti. Daha sonraki yıllarda, Palme, daha sonraki birçok Amerikan ziyareti sırasında düzenli olarak, Birleşik Devletler'in onu bir sosyalist yaptığını, çoğu zaman kafa karışıklığına neden olan bir açıklama yaptı. Amerika deneyimi bağlamında, Palme'nin Amerika'da bulduğu şeyden geri püskürtülmesi değil, ondan ilham almış olmasıydı.[6]

ABD ve Meksika'da otostop yaptıktan sonra Stockholm Üniversitesi'nde hukuk okumak için İsveç'e döndü. 1949'da İsveç Sosyal Demokrat Partisi'ne üye oldu. Üniversitede geçirdiği süre boyunca, Palme, İsveç Ulusal Öğrenci Birliği ile birlikte çalışarak öğrenci siyasetine dahil oldu. 1951'de Stockholm'deki sosyal demokrat öğrenci derneğinin bir üyesi oldu, ancak o sırada siyasi toplantılarına katılmadığı iddia edildi. Ertesi yıl İsveç Ulusal Öğrenci Birliği Başkanı seçildi. Öğrenci bir politikacı olarak uluslararası meselelere odaklandı ve Avrupa'yı dolaştı.[4]

Palme, sosyal demokrat olmayı üç ana etkiye bağladı:

• 1947'de Sosyal Demokrat Ernst Wigforss, muhafazakar Jarl Hjalmarson ve liberal Elon Andersson arasındaki vergiler üzerine bir tartışmaya katıldı.
• 1940'larda Amerika Birleşik Devletleri'nde geçirdiği zaman, Amerika'da sınıf bölünmesinin ne kadar geniş olduğunu ve siyah insanlara karşı ırkçılığın kapsamını fark etmesini sağladı.
• 1953'te Asya'ya, özellikle Hindistan, Sri Lanka, Burma, Tayland, Singapur, Endonezya ve Japonya'ya yaptığı bir gezi, gözlerini sömürgecilik ve emperyalizmin sonuçlarına açmıştı.

Palme bir ateist idi.[7]

Siyasi kariyeri

1953'te Palme, sekreterliğinde çalışmak üzere sosyal demokrat başbakan Tage Erlander tarafından işe alındı. 1955'ten itibaren İsveç Sosyal Demokrat Gençlik Ligi'nin yönetim kurulu üyesiydi ve Gençlik Ligi Koleji Bommersvik'te ders verdi. Ayrıca İşçi Eğitim Derneği'nin bir üyesiydi.

1957'de parlamento üyesi olarak seçildi (İsveççe: riksdagsledamot)[8], Jönköping İlçesini Riksdag'ın doğrudan seçilen İkinci Dairesinde (Andra kammaren) temsil etti. 1960'ların başında Palme, Uluslararası Yardım Ajansı'nın (NIB) bir üyesi oldu ve gelişmekte olan ülkelere yardım ve eğitim yardımı ile ilgili soruşturmalardan sorumluydu. 1963 yılında Kabine Ofisinde Portföysüz Bakan olarak Bakanlar Kurulu üyesi oldu ve Başbakan Tage Erlander'e yakın siyasi danışman olarak görevini sürdürdü. 1965'te Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı oldu. Onu özellikle ilgilendiren bir konu, ticari çıkarlardan bağımsızlıklarını sağlarken radyo ve televizyonun daha da gelişmesiydi.[4] 1967'de Eğitim Bakanı oldu ve ertesi yıl, hükümetin üniversite reformu planlarını protesto eden sol görüşlü öğrencilerin sert eleştirilerinin hedefi oldu. Protestolar, Stockholm'deki Öğrenci Birliği Binasının işgal edilmesiyle doruğa ulaştı; Palme oraya geldi ve öğrencileri rahatlatmaya çalıştı ve onları davalarının peşinden gitmek için demokratik yöntemler kullanmaya çağırdı.[9] Parti lideri Tage Erlander 1969'da istifa ettiğinde Palme, Sosyal Demokrat parti kongresi tarafından yeni lider seçildi ve Erlander'in yerini Başbakan olarak aldı.

Temmuz 1987'de BM Namibya Komiseri olarak atanan himayesi ve siyasi müttefiki Bernt Carlsson, 21 Aralık 1988'de İskoçya'nın Lockerbie kentinde 103 numaralı Pan Am Uçuşunun bombalanmasında öldürüldü.

Palme'nin insanların duyguları üzerinde derin bir etkisi olduğu söyleniyordu; solda çok popülerdi, ancak çoğu liberal ve muhafazakar tarafından şiddetle nefret ediliyordu.[10] Bu kısmen onun uluslararası faaliyetlerinden, özellikle de ABD dış politikasına yönelik olanlardan ve kısmen de saldırgan ve açık sözlü tartışma tarzından kaynaklanıyordu.[11][12]

Suikast

28 Şubat 1986 gecesi eşi ve oğlu ile sinemadan evine (her zaman olduğu gibi korumasız olarak) dönerken faili meçhul bir cinayete kurban gitti. Palme suikastı davasında yargılanıp aklanan tek zanlı Christer Pettersson, 16 Eylül 2004'te esrarengiz bir biçimde öldü. Palme suikastı dosyasının Başsavcısı Krister Petersson, basına yaptığı açıklamada, katil zanlısının 2000 yılında ölen Stig Engström olduğunu söyledi. Engström'un cinayeti tek başına işlediği sonucuna vardıklarını belirten Petersson, ölen katil zanlısını sorgulama ihtimalleri kalmadığı için artık dosyayı kapatmak durumunda kaldıklarını belirtti.

Abdullah Öcalan; suikastin arkasında bir zamanlar eşi olan Kesire Yıldırım'ın olabileceğini iddia etmiştir.[13][14]

Mirası

Kulu, Türkiye'de yer alan ve 1972'de yapılan bir parka, Palme'nin öldürüldüğü 1986 yılında kendisinin adı verilmiştir. Yine Türkiye'de, Karşıyaka ile Dikili'de yer alan birer park ile Tunceli'deki bir cadde, kendisinin ismini taşımaktadır. Almanya, Arjantin, Avusturya, Birleşik Krallık, Brezilya, Cezayir, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Fransa, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan, Hollanda, Irak, İspanya, İsveç, İtalya, Kuzey Makedonya, Macaristan, Mozambik, Namibya, Sırbistan, Rusya ve Yunanistan'da da kendisinin adını taşıyan cadde ve sokaklar bulunmaktadır.

Bakınız: Olof Palme Caddesi

Kaynakça

1. Jens Moe (2011). My America: The Culture of Giving. iUniverse. s. 155. ISBN 9781462031306. He was an atheist and saw war as the greatest threat to mankind. The popularity of the Swedish model society probably peaked in the early seventies, but Olof Palme tirelessly continued his development toward a society as he saw it.
2. 10 Haziran 2020 tarihli 10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi, 10 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir
3. "Книрим Александр Александрович". Great Russian People. 20 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
4. "Olof Palme". Uno Stamps. 8 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
5. Bill Mayr: Remembering Olof Palme. 7 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Kenyon College Alumni Bulletin Vol. 34, No. 2, Winter 2012.
6. Hendrik Hertzberg, "Death of a Patriot", in: Idem: Politics. Observations and Arguments, 1966–2004 (New York: The Penguin Press, 2004) pp. 263–266, there 264
7. "He was an atheist and saw war as the greatest threat to mankind. The popularity of the Swedish model society probably peaked in the early seventies, but Olof Palme tirelessly continued his development toward a society as he saw it." Jens Moe, My America: The Culture of Giving, page 155.
8. "Olof Palmes Minnesfond". Palme Fonden. 2 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
9. Olof Palme – En levande vilja: Tal och intervjuer
10. Einhorn, Eric and John Logue (1989). Modern Welfare States: Politics and Policies in Social Democratic Scandinavia. Praeger Publishers, pg 60. 0-275-93188-9 "Olof Palme was perhaps the most 'presidential' Scandinavian leader in recent decades, a fact that may have made him vulnerable to political violence."
11. "Han gödslade jorden så att Palmehatet kunde växa" 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dagens Nyheter, 25 February 2006
12. Olof Palme: the controversy lives on 6 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Local, 27 February 2006
13. "Ocalan Denies Murder Charges". CBC News. 1 Ocak 1999. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
14. "Ocalan says his ex-wife's splinter group may have killed Olof Palme". The Kurdish rebel leader, Mr Abdullah Ocalan, told a Turkish court yesterday his ex-wife may have been behind the 1986 killing of the former Swedish prime minister, Olof Palme. The Irish Times. 2 Haziran 1999. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.