Tayland

Tayland (Tayca: ประเทศไทย), resmî adıyla Tayland Krallığı, eski adıyla Siyam, Hindiçin yarımadasının orta kısmında bulunan Güneydoğu Asya ülkesi. Batıda Myanmar (1.800 km), doğuda Kamboçya (803 km), kuzeyde Laos (1.754 km) ve güneyde Malezya (506 km) ile sınırları bulunmaktadır. Güney kısmında Tayland Körfezi, batı kısmında ise Andaman Denizi yer almaktadır.

Tayland
Tayca: ราชอาณาจักรไทย
Ratcha Anachak Thai
Tayland
ประเทศไทย
Prathet Thai
Tayland Krallığı
Arma
Slogan
ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
Chat Satsana Phramahakasat
"Ulus, Din, Kral"
Millî marş
Phleng Chat Thai
Kraliyet marşı
Sansoen Phra Barami
Başkent
ve en büyük şehir
 Bangkok
13°45′K 100°29′D
Resmî diller Tayca
Tanınan bölgesel diller Çince, Laoca, Malayca, Khmerce
Resmi alfabe Tay alfabesi
Etnik gruplar
Tay, Çinli, Lao, Khmer, Malay, Akha, Hmong, Karen
Hükûmet Parlamenter monarşi
• Kral
Maha Vajiralongkorn[1]
• Başbakan
Prayuth Chan-ocha
Tarihçe  
1238 - 1448
1351 - 1767
1768 - 1782
1782-1932
• Parlamenter Monarşi
24 Haziran 1932
Yüzölçümü
• Toplam
 513.120 km2 (198.120 sq mi) (51.)
Nüfus
• 2018 tahminî
 69.799.978 (22.)
• Yoğunluk
 132,1/km2 (342,1/sq mi)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 1,261 trilyon $ (21.)
• Kişi başına
 18.073 $ (70.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 509,200 milyar $ (25.)
• Kişi başına
 7.295 $ (77.)
Gini (2015) 36
orta
İGE (2019)  0.777
yüksek · 79.
Para birimi Baht (฿, THB)
Zaman dilimi UTC+7
Trafik akışı sol
Telefon kodu +66
ISO 3166 kodu TH
İnternet alan adı

Tayland 513.120 km² yüz ölçümü ile dünyanın en büyük 51. ülkesidir. Nüfusu ise yaklaşık 67 milyondur ve bu Tayland'ı dünyanın en kalabalık 20. ülkesi yapmaktadır. Ülkenin başkenti ve en kalabalık şehri Bangkok'tur. Etnik Tayların yanı sıra Çin, Khmer, Laos ve Malay kökenli halklar da Tayland'da yaşamaktadır.

Ülkenin resmî dili Taycadır. Nüfusun % 95'lik bir bölümü Budizm dininin Theravada koluna mensuptur. Ayrıca animizm inanışı ve İslâm dîni de yaygındır.

Tayland Krallığı Parlamenter Monarşi ile yönetilmektedir. 2016 yılından beri tahtta bulunan Çakri Hanedanı mensubu kral Maha Vajiralongkorn [X.Rama] devlet başkanı ve silahlı kuvvetler başkanı unvanlarına sahiptir.

Tarihçe

Tayland'da bilinen en eski insan yerleşimi 40.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Bölgedeki bilinen ilk uygarlıklar 6. yüzyıldan itibaren hüküm sürmüş Dvaravati Krallığı ve 8. yüzyıldan itibaren hüküm sürmüş Sumatra kökenli Srivijaya Krallığıdır. 9. yüzyıldan itibarense bölge Kamboçya merkezli Khmer İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmiştir.[2]

Güney Çin'de bulunan Yünnan kökenli oldukları düşünülen Taylar 10. yüzyıldan itibaren bölgeye göç etmeye başlamışlar ve 12. yüzyıl itibarıyla baskın nüfus olmuşlardır. Khmer İmparatorluğunun 13. yüzyılda zayıflamaya başlamasıyla birlikte bölgede çeşitli Tay şehir devletleri ortaya çıkmıştır.[2]

Sukotay Krallığı
Wat Mahathat - Sukhothai Tarih Parkı Buda görüntü.

Hindiçin bölgesinin büyük bölümünü kontrol eden Khmer İmparatorluğunun 13. yüzyılda zayıflamaya başlamasıyla birlikte bölgede çeşitli Tay şehir devletleri ortaya çıkmıştır.[2]

1238 yılında kurulan Budist Sukhothai krallığı ilk önemli Siyam devleti olarak kabul edilmektedir. Aynı dönemlerde kurulmuş olan Chiang Mai merkezli Lanna krallığı diğer bir Siyam şehir devletidir.

Krallığın başkenti olan Sukhothai şehri yaklaşık 140 yıl boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Şehirde çok sayıda tapınak ve saray inşa edilmiştir.

Uzun süren bir refah dönemi yaşayan Sukhothai krallığı, sonraki dönemlerde ortaya çıkmış olan rakip Siyam şehir devleti Ayutthaya Krallığı tarafından 1378 yılında işgal edilmiştir. Sukhothai krallığının sona ermesiyle birlikte Siyam'ın başkenti Ayutthaya şehri olmuştur.[2]

Ayutthaya Krallığı
Ayutthaya Krallığı saltanat sırasında Narai
Ayutthaya (Siam), c. 1686.
Kral Narai ve Fransız Cizvit, 1685 Lopburi'de ay tutulmasını gözlemledi.
Fransa Temsilcisi Narai.

1350 yılında kurulan rakip Siyam şehir devleti Ayutthaya Krallığı zamanla topraklarını genişletmiştir. Uzun bir refah dönemi süren Sukhothai ve Lanna krallıkları, Ayutthaya Krallığı tarafından 1378 yılında işgal edilmişlerdir. Sukhothai krallığının sona ermesiyle birlikte Siyam'ın başkenti Ayutthaya şehri olmuştur.

Asya'daki en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelen Ayutthaya şehri başta Portekiz olmak üzere birçok Avrupa ülkesi ile ticari faaliyette bulunmuştur. 1700 yılında 1 milyon kişilik bir nüfusa ulaşmıştır ve dünyanın en kalabalık şehirlerinden birisi olmuştur.

Yaklaşık 400 yıl süren bir refah döneminin ardından Ayutthaya şehri komşu Myanmar'dan gelen istilacılar tarafından 1767 yılında işgal edilmiş ve tamamıyla yakılıp yıkılmıştır.[2]

Thonburi Krallığı
Thonburi Krallığı
Büyük Taksin anıtı, Kral Taksin heykeli ve Chanthaburi'deki dört güvenilir askeri heykeli
Harita, Kral Taksin'in geç döneminde Thonburi Krallığı bölgelerini göstermektedir.

Ayutthaya'nın işgalinden sonra yetenekli bir askeri lider olan Chao Tak asker toplamış ve yalnızca yedi ay sonra şehri almıştır. Ardından Taksin adıyla kendisini kral ilan etmiş ve başkenti günümüzde Bangkok sınırları içerisinde yer alan Thonburi'ye taşımıştır. Kaybedilen toprakların büyük bölümünü geri alan Kral Taksin Thonburi Krallığını kurmuştur ve birkaç yıl sonra General Chao Phraya Chakri tarafından bir darbe sonucu idam edilmiştir. Darbeden sonra General Chao Phraya Chakri kendisini I.Rama adıyla kral ilan etmiştir.

Rattanakosin Krallığı

Chao Phraya nehrinin batı kıyısında bulunan Thonburi Burma'dan gelebilecek saldırılara karşı korunmasız olduğu için, I.Rama başkenti nehrin doğu kıyısındaki Rattanakosin'e taşımıştır. Rattanakosin Krallığının başkenti olmuş olan bu bölge doğuya kazılan bir kanal sayesinde bir ada halini almıştır ve Bangkok'un temelleri burada atılmıştır. Günümüzdeki Tayland kralı X. Rama, Bangkok'u kuran I. Rama'nın da dahil olduğu Çakri Hanedanına mensuptur.[2]

III. Napolyon 1864'te Fontainebleau Sarayı'nda Siyam mesajı aldı.

Avrupa ülkelerinin Hindiçin bölgesinde kolonileştiremedikleri tek ülke, Mongkut olarak bilinen kral IV. Rama'nın izlediği denge politikaları sayesinde Tayland olmuştur. Hayatı ünlü Kral ve Ben filminde işlenmiş olan Mongkut Fransa ve İngiltere'nin arasındaki rekabetten yararlanmıştır ve bu sayede Tayland, komşuları Burma, Kamboçya, Laos ve Vietnam'ın aksine asla bir Avrupa kolonisi olmamıştır. Bu durum günümüzde dahi Taylar için büyük bir gurur kaynağıdır.[2]

Çulalongkorn olarak da bilinen Kral V. Rama ülkesini batı standartlarına getirmek için önemli reformlara imza atmıştır ve bu yüzden Tay toplumunda kendisine karşı büyük bir saygı beslenmektedir. Neredeyse bir yarı-tanrı olarak kabul edilen Çulalongkorn'un heykelleri kimi tapınaklarda Buda heykelleri ile yan yana bulunmaktadır. Çulalongkorn babasının denge politikasını devam ettirmiştir, ancak Tayland bu dönemde toprak kaybına uğramıştır. Başta Mekong nehrinin doğusunda yer alan günümüz Laos sınırları içerisindeki bölge ve Malay Yarımadası olmak üzere, daha önce Siyam sınırları içinde bulunan bazı bölgeler Avrupalı devletlerin yönetimine geçmiştir ve Tayland günümüzdeki sınırlarına çekilmiştir.[2]

Wat Phra Kaew, Rattanakosin dönemi mimarisi

Anayasal monarşi

Prajadhipok olarak da bilinen Kral VII. Rama Tayland'ı mutlakiyetle yöneten son kral olmuştur. 1932 yılında kansız bir devrim sonucunda mutlak monarşiden parlamenter monarşiye geçilmiştir. 1939 yılında ise ülkenin adı Siyam yerine Tayland ile değiştirilmiştir.[2]

II. Dünya Savaşı sırasında Tayland kısa bir dönem Japon İmparatorluğu işgali altında kalmıştır. Japonların, daha önce Fransız ve İngiliz devletlerine kaybedilen toprakları geri kazanma vaadi üzerine Tayland Mihver Devletlerine katılmış ve 1942 yılında Müttefik Devletlere savaş ilan etmiştir. Bu dönemin izleri Kanchanaburi gibi şehirlerde gözlenebilir. Bu şehirdeki ünlü Kwai Köprüsünün inşası sırasında 200.000 Asyalı işçi ve 60.000 savaş esiri ölmüştür.[2]

1946 yılında VIII. Rama unvanlı Kral Ananda Mahidol'un yatağında tabanca ile öldürülmüş olarak bulunması üzerine başlayan tartışmalar sivil anayasal hükümetin zayıflamasında etkili olmuş ve Tayland'da askeri yönetimin yeniden işbaşına gelmesini hızlandırmıştır. Mareşal Plaek Phibunsongkhram'ın 1948'de yeniden başbakanlığa getirilmesiyle birlikte Tayland Soğuk Savaş süresince Amerika Birleşik Devletleri müttefiki olmuş ve askerî darbelerin damgasını vurduğu bir dönem geçirmiştir.[2]

Çağdaş tarih

Thai Rak Thai partisinin lideri olan eski polis memuru Taksin Şinavatra'nın 2001 yılında başbakan seçilmesi ülkenin yakın dönem tarihine damgasını vuracak bir gelişme olmuştur.[3]

Güney Tayland'daki Pattani ili ve civarındaki bölgelerde yaşayan Malay kökenli müslümanların bir kısmı, 2001 yılında otonomi talebiyle silahlı mücadeleye başlamıştır. Chakri Hanedanı kralları tarafından işgal edilmeden önce Pattani Sultanlığı adında bağımsız bir krallığın bulunduğu bölge, Tayland hükümetlerinin asimilasyon politikalarına karşı tepkinin odağı olmuştur. Daha sonra Yala ve Narathiwat illerine de sıçrayan şiddet dalgası günümüze değin hız kesmeden devam etmektedir.[4]

2004 Hint Okyanusu depremi ve tsunamisi sırasında en çok can kaybı yaşanan ülkelerden birisi de Tayland olmuştur.[5] Felaket sonrasında ülkenin turizm endüstrisi de büyük zarar görmüştür.

Askerler tarafından yönetime yapılmış en son müdahale olan 2006 Tayland darbesi başbakan Taksin Şinavatra yurtdışında iken yapılmıştır.[6] Büyük çapta yolsuzluk yapmakla suçlanan[7] devrik başbakan hâlen sürgünde yaşamaktadır.

UDD, 2010'da protesto

Darbe döneminden sonra Tay toplumunda derin bir kamplaşma meydana gelmiştir. Bangkok merkezli orta kesim ve burjuvazi Sarı Gömlekliler olarak da bilinen PAD içerisinde, özellikle kuzey ve kuzeydoğudaki kırsal kesimlerde yaşayan Taksin yanlıları ve diğer rejim muhalifleri ise Kırmızı Gömlekliler olarak da bilinen UDD içerisinde örgütlenmişlerdir.[8] İki kesim çeşitli zamanlarda birbirleriyle ve güvenlik güçleriyle karşı karşıya gelmiştir.

Darbe sonrasında yapılan seçimlerde yönetime Taksin yanlısı Samak Sundaravej'in gelmesi üzerine[9] Sarı Gömlekliler büyük protesto gösterileri düzenlemiş ve Suvarnabhumi Uluslararası Havaalanını haftalarca işgal etmişlerdir.[10] Olaylar sonrasında seçimlerde hile yapıldığı gerekçesiyle anayasa mahkemesi Samak Sundaravej'in görevine son vermiş[11] ve Sarı Gömleklilerin olumlu baktığı Demokrat Parti lideri Abhisit Vejjajiva başbakanlık görevine getirilmiştir.[12]

Ancak bu değişiklikten memnun olmayan Kırmızı Gömlekliler Bangkok şehir merkezini aylarca işgal altında tutmuşlardır. 2010 Mayıs ayında doruğa ulaşan şiddet dalgası sonucunda yüze yakın sivil ve de asker ölmüştür. Bangkok'ta büyük bir maddi zarar meydana gelmiş ve turizm endüstrisi de büyük darbe almıştır.[13]

Yingluck Shinawatra, Tayland'da Başbakan olan ilk kadın.

Olaylar sonrasında erken seçime gidilmesi kararlaştırılmıştır. 3 Temmuz 2011 tarihinde yapılan seçimleri Taksin yanlısı Pheu Thai partisi kazanmıştır. Devrik lider Taksin Şinavatra'nın kız kardeşi Yingluck Şinavatra ülkenin ilk kadın başbakanı olmuş ve bir koalisyon hükûmeti kurulmuştur.[14]

2013 yılı Kasım ayında, Sarı Gömlekli göstericiler başbakan Yingluck Şinavatra'nın istifası talebiyle başkent Bangkok'ta sokak gösterileri düzenlemeye ve devlet binalarını işgal etmeye başlamışlardır. Başbakanı Şinavatra, ülkede günlerdir süren gösteriler üzerine 9 Aralık tarihinde parlamentoyu feshettiğini duyurmuş ve seçim çağrısı yapmıştır.[15]

İdarî bölümler

Tayland 76 ilden oluşmaktadır. Her il ilçelere, ilçeler ise alt ilçelere bölünmüştür. 2006 yılı itibarı ile 877 ilçe bulunmaktadır. Bangkok ise 50 ilçeye sahiptir..[16]

Coğrafya
Kuzey Tayland, Chiang Mai bir dağ tepe.

Tayland 6 coğrafi bölgeden oluşmaktadır. Bu bölgeler Kuzey Tayland, Kuzeydoğu Tayland, Güney Tayland, Batı Tayland, Orta Tayland ve Doğu Tayland'dır.[17]

İklim

Tayland tropik iklime sahip bir ülkedir. Mevsimler kabaca üçe ayrılmaktadır. Kasım ve Şubat ayları arasındaki dönem serin mevsim olarak adlandırılmaktadır. Bu mevsimde sıcaklık ve nem aşırı yüksek değildir ve yağışlı gün sayısı azdır. Mart ve Nisan ayları arasındaki dönem sıcak mevsim olarak adlandırılmaktadır. Bu döneme yüksek sıcaklık ve nem damgasını vurur. Mayıs ve Ekim ayları arasındaki dönem ise yağışlı mevsim olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde muson yağmurları etkili olur.[18]

Ekonomi
Başkent Bangkok aynı zamanda ülkenin en büyük şehri ve ekonomik ve finansal merkezidir

Turizm
Koh Ngai, Krabi

Dünya'nın en turistik ülkelerinden birisi olan Tayland 2011 yılında 20 milyona yakın ziyaretçiyi ağırlamıştır.[19] Turizm ülke ekonomisinin yaklaşık % 6.7'sini oluşturmaktadır.[20]

Ülkenin turizm merkezi başkent Bangkok şehridir. Suvarnabhumi Uluslararası Havaalanı vasıtasıyla her yıl milyonlarca turist ülkeye giriş yapmaktadır. Bangkok'taki Büyük Saray ve Wat Pho gibi tarihi yapıların ve müzelerin büyük bölümü Ko Rattanakosin bölgesinde bulunmaktadır. Çin Mahallesi ve Dusit tarihi eserler açısından zengin diğer bölgelerdir. Siam bölgesi Bangkok'un merkezi olarak kabul edilmektedir ve Tayland'ın en yüksek binası olan Baiyoke Kulesi II'ye de ev sahipliği yapmaktadır.Sukhumvit ve Silom gibi bölgelerde çok sayıda alışveriş merkezi ve otel bulunmaktadır. Sırt çantalı gezginler ise ünlü Khao San Road bölgesini tercih etmektedirler.[21] Ulaşım için raylı sistemlerim ve taksilerin yanı sıra Tuk-Tuk adı verilen araçlar da kullanılmaktadır.[22]

Tayland'a birçok turisti çeken kültürel bir anıt
Wat Arun, Bangkok
Vat Phrakeo, Bangkok
Wat Phrathat Doi Suthep, Chiang Mai

Bangkok'tan günübirlik turlarla gidilebilen Kanchanaburi şehri başta Kwai Köprüsü olmak üzere önemli II. Dünya Savaşından kalma eserlere ev sahipliği yapmaktadır. Evcil kaplanların barındığı ünlü Kaplan Tapınağı da bu bölgede yer almaktadır.[23]

Tayland'ın zengin tarihi geçmişi Ayutthaya[24] ve Sukhothai[25] antik şehirlerinde gözlemlenebilir. Her iki şehirde de antik Siyam krallıklarının görkemli günlerinden kalma önemli tapınaklar ve heykeller bulunmaktadır.

Bangkok'a yaklaşık bir saat mesafede bulunan ve Chonburi iline bağlı olan Pattaya ülkenin en turistik şehirlerindendir.[26] Günümüzde daha çok seks turizmi ile özdeşleşmiş olsa da aileleri de kendine çekmeye başlamıştır. Pattaya yakınlarındaki Ko Samet[27] ve Ko Chang[28] adaları da önemli turizm merkezlerindendir.

Tropik bir iklime sahip olan Tayland'ın adaları ve plajları Dünya'nın en güzellerinden olarak kabul edilmektedir. Andaman denizinde bulunan Phuket Tayland'ın en büyük ve turistik adasıdır.[29] Phuket yakınlarındaki Phang Nga Körfezi denizden yükselen yüzlerce kalker tepesi ile meşhurdur.[30] Krabi bölgesi[31] ve The Beach filminin çekildiği Phi Phi Adaları diğer ünlü turizm merkezlerindendir.[32]

Başta Andaman denizi olmak üzere Tayland'ın büyük bölümü dalış turizmi için son derece elverişlidir. Similan Adaları Dünya'nın en ünlü dalış bölgelerindendir birisidir.[33]

Tayland Körfezinde bulunan Samui takımadaları diğer bir önemli turizm bölgesidir. Grubun en büyük adası olan Ko Samui her kesimden ziyaretçiyi ağırlamaktadır.[34] Her ay dolunay gecesinde yapılan Full Moon Party ile meşhur olmuş Ko Pha Ngan adası ise daha çok sırt çantalı gezginleri kendisine çekmektedir.[35] Grubun en küçük adası olan Ko Tao ise Tayland'ın önemli dalış merkezlerindendir.[36]

Kuzey Tayland'da bulunan Chiang Mai, Chiang Rai ve Mae Hong Son gibi şehirler ise dağ kabilesi yürüyüşleri ile ünlüdürler. Bu turlarda Akha, Mon, Hmong, Karen, Lahu gibi dağ kabilelerinin köyleri ziyaret edilmektedir.

Demografi

Temmuz 2012 itibarı ile Tayland'ın nüfusu 67.091.089 kişiden oluşmaktadır.[37] Etnik Taylar nüfusun yaklaşık % 75'ini oluşturmaktadır. Çin kökenli Taylar ise % 14 civarındadır. Geri kalan % 11 ise Khmer, Lao, Malay gibi gruplardan oluşmaktadır. Ayrıca özellikle kuzey Tayland sınır kesimlerinde Akha, Mon, Hmong, Karen, Lahu gibi dağ kabilelerine mensup azınlıklar yaşamaktadır.[38]

Din

Budizm ülkenin resmî dinidir. Ülke nüfusunun yaklaşık %95'i Budizmin Theravada koluna mensuptur. Tayland Budizmi animizm, Hinduizm ve Konfüçyüsçülük inanışları ile iç içe geçmiştir.[41] Nüfusun yaklaşık %5'i ise Müslümandır. İslam dini özellikle ülkenin güneyindeki Pattani gibi bölgelerde yaygındır. Tayland'da Hristiyanlık, Sihizm ve Hinduizm dinlerine mensup halklar da yaşamaktadır. Tayland'daki Yahudilerin tarihi ise 17.yy'a kadar uzanmaktadır.[42]

Budist keşişler her sabah erken saatlerde ellerindeki taslarla kapı kapı dolaşarak yemek ve bağış toplarlar.

Theravada Budizmi'nin kültür üzerinde yoğun bir etkisi vardır. Erkek çocukların birkaç ay süresince Budist manastırlarında kalmaları beklenmektedir. Budist keşişler her sabah erken saatlerde ellerindeki taslarla kapı kapı dolaşarak yemek ve bağış toplarlar. Kadınların Budist keşişlere dokunmaları yasaktır.[43]

Wat adı verilen Budist tapınaklarının toplumda önemli bir yeri vardır. Bu tapınaklarda insanlar ibadet etmenin yanı sıra gönüllü olarak çalışarak topluma hizmet ederler. Budist tapınaklarına girmeden önce ayakkabıları çıkartmak gerekmektedir. Tapınaklarda şort, kolsuz t-shirt, mini etek gibi kıyafetleri giymekten kaçınmak gerekir. Ayak insan vücudunun en değersiz yeri olarak kabul edildiği için, ayak tabanının Buda heykellerine veya diğer insanlara dönük olmaması gerekmektedir. Baş insan vücudunun en kutsal noktası olarak kabul edilir, bu yüzden çocukların başını okşamak hoş karşılanmaz.[43]

Güneydoğu Asya'daki erken dönem inanış biçimi olan animizmin hâlen büyük etkisi vardır. Bu inanışa göre her türlü her nesne bir ruhi varlık veya ruh tarafından yönetilir. Hemen her Tayland evinin önünde bulunan ve ruh evi olarak bilinen kuş kulübesi benzeri yapılar, önceden evin inşa edildiği arazide yaşadıklarına inanılan ruhlar için tahsis edilirler. Ruhları mutlu kılmak için bu yapılara düzenli olarak adaklar adanır. Aksi takdirde ruhlar eve gelerek huzursuzluk çıkartabilirler. Ayrıca Tay toplumunda hayaletlere de yoğun bir şekilde inanılır.[44]

Bangkok'taki ünlü Wat Phra Kaew tapınağının duvarları Ramakien destanın resimleri ile süslenmiştir.

Güneydoğu Asya'da uzun süre baskın din olmuş Hinduizm'in de kültür üzerinde etkisi vardır. Ganeşa gibi kimi Hindu tanrıları Tay toplumunda oldukça büyük saygı görürler. Ünlü Hindu destanı Ramayana'nın Tay versiyonu olan Ramakien Tayland kültüründe önemli bir yere sahiptir. Bangkok'taki ünlü Wat Phra Kaew tapınağının duvarları Ramakien destanın resimleri ile süslenmiştir. Ayrıca Tayland'ın millî sembolü olan Garuda Hint mitolojisine göre tanrı Vişnu'nun bineğidir.[45]

Nüfusun % 14'ünü oluşturan Çin kökenli Taylar da kendi dini geleneklerini sürdürmektedirler. Bangkok'taki Çin Mahallesi ve Phuket Kasabası gibi Çin kökenli Tayların yoğun olarak yaşadığı bölgelerde Taoizm, Konfüçyüsçülük ve Mahayana Budizmi inanışlarına adanmış tapınaklar bulunmaktadır. Merhamet Tanrıçası Guan Yin'e adanmış tapınaklar özellikle yaygındır. Taoist Vejetaryen Festivali özellikle Phuket'teki Çin kökenli Taylar tarafından her yıl görkemli bir şekilde kutlanmaktadır.

Kültür

Tayland kültürü Hindistan, Çin, Kamboçya, Laos, Myanmar ve diğer Güneydoğu Asya ülkeleri kültürlerinden yoğun bir biçimde etkilenmiştir.

Budizm'de görevlendirilmeden önce Taylandlı çocuklar Songkran Festivali'nde büyüklerine saygı duyuyorlar.

Tayland'da insanlar birbirlerini selamlarken veya dua ederken avuç içlerini birleştirir ve başlarını öne eğerler. Wai adı verilen bu selamlama biçimi Hindistan kökenlidir.

Tayland'da ikili bir hiyerarşi sistemi vardır. Buna göre gençler yaşlılara, fakirler zenginlere, öğrenciler öğretmenlere vb kesinlikle saygı göstermek zorundadırlar.

Tayland kültüründe anne, baba ve diğer aile büyüklerine saygının büyük önemi vardır. Çocuklar ailelerine destek olmakla yükümlüdürler. Tayland'daki seks turizminin en önemli sebeplerinden biri de, özellikle Isan gibi fakir kırsal kesimlerde yaşayan kadınların ve kathoeylerin ailelerine destek olmak için fuhuş sektörüne dahil olmalarıdır.

Tayland'da çoğu Hindu veya Budist kökenli birçok festival kutlanmaktadır. Tayland yeni yılında yapılan su festivali Songkran ve su ruhlarını onurlandırmak için yapılan Loi Krathong önemli festivallerdendir.[46]

Tayland kralları bölgedeki eski tanrı-kral geleneğinin de etkisiyle son derece fazla saygı görmektedirler. Krala hakaret etmek veya eleştirmek yasaktır. Bu kurala uymayan Taylar veya yabancılar lese-majesty yasası sebebiyle hapis cezasına çarptırılabilirler.[47]

Tayland'daki yerel okul çocukları Muay Thai'yi gösteriyor

Tayland kültüründe başkalarına karşı tolerans göstermek ve çatışmadan kaçınmak son derece önemlidir. İnsanları eleştirmek, azarlamak, kavga etmek son derece ayıp sayılmaktadır.[47]

Tayland'da LGBT bireylere karşı da büyük bir hoşgörü gösterilmektedir. Kathoey adı verilen transseksüel ve travestiler dışlanmadan her türlü işte çalışabilmektedirler. Ayrıca kathoey kabareleri ve güzellik yarışmaları da son derece meşhurdur.[48]

Sanuk adı verilen kavram Tayland kültüründe önemli bir yer tutmaktadır. Buna göre çalışılan işi mutlaka eğlenceli bir hale getirmek gerekmektedir. Aksi takdirde iş sıkıcı ve tekdüze olacaktır.

Batılı devletlerin Hindiçin'de tek kolonileştiremedikleri ülke Tayland olmuştur ve bu Tay halkı için büyük bir gurur kaynağıdır. Batılılar farang olarak adlandırılmaktadırlar.

Mutfak
Ana madde: Tayland mutfağı

Hint, Çin ve Güneydoğu Asya mutfaklarının bir karışımı olan Tayland mutfağı dünya çapında meşhurdur. Hindistan cevizi gibi meyveler ve baharatlar yemeklerde yoğun bir biçimde kullanılır.[49] Tayland mutfağı güçlü aromatik unsurlar ihtiva eden yemekleriyle tanınır. Tayland mutfağında baharatlar çok yaygın kullanılmaktadır. Diğer Asya mutfaklarında olduğu gibi Taylandlı şefler de yemeklerde denge, detay ve çeşitliliğe çok önem verirler. Tayland yemeklerinde, her bir yemekte ya da tüm sofrada, ekşi, tatlı, tuzlu ve acı olmak üzere dört ana lezzetin dengesi gözetilir.[50]

  • Pad Thai
  • Pad Grapow Gai
  • Tom yum
  • Tom yam keow teow
  • Phanaeng
  • Som tam
  • Khao niao mamuang

Tayland Mutfağı ile komşu ülkelerin mutfakları ve yemek ile ilgili gelenekleri yüzyıllar boyunca karşılıklı olarak bir etkileşim içinde olmuşlardır. Bölgesel farklılıklar genelde sınırlarının iki yakasında benzer coğrafya klima ve etnisiteye sahip komşu eyaletleri birbiriyle ilintilendirir. Örneğin güney Tayland yemeklerinde hindistan cevizi sütü ve taze zerdeçal kullanılırken kuzeydoğu yemeklerinde genellikle Misket limonu suyu kullanılır. Kuzeydoğu Tayland (Isan) mutfağı Güney Laos mutfağıyla benzerlik göstermesine rağmen Kuzey Tayland mutfağı Kuzey Laos mutfağıyla ve Burma'daki Shan eyaleti mutfağı ile pek çok ortak yemeğe sahiptir. Tayland'da yenen popüler yemeklerin pek çoğu Çin kökenli Tayland'lıların çoğunluğunu oluşturan "Teochew" halkı tarafından tanıtılmış Çin kökenli yemeklerdir.[51][52] Bunlara örnek olarak Chok (pirinç peltesi), Kuai-tiao rat na (kızarmış pirinş eriştesi) ve Khao kha mu (pirinçli domuz kapama) gösterilebilir. Çinliler ayrıca çin tavası kullanımını, tavada ve kızgın yağda pişirme tekniklerini, erişte yi, istridye sosu ve soya fasulyesi ürünlerini de Tayland'a getirmişlerdir.[53] Kaeng kari (sarı köri)[54] ve Kaeng matsaman (massaman körisi) gibi yemekler Hint ve İran mutfaklarından Tayland'a uyarlanan yemeklerdir.[55][56]

Ayrıca 2011 yılında CNN tarafından hazırlanan "Dünyanın en lezzetli 50 yiyeceği" listesinde som tam 46. sırada, nam tok mu 19. sırada, tom yam kung 8. sırada yer almış, massaman körisi ise dünyanın en lezzetli yiyeceği olarak 1. sırada gösterilmiştir.[57] Yine CNN tarafından birkaç ay sonra düzenlenen okuyucu anketinde ise mu nam tok 36., kızarmış Tayland pirinci 24., yeşil köri 19., massaman körisi 10., som tam, pad Thai ve tom yam kung 6,5 ve 4. sırada çıkmıştır.[58]

Eğlence
Tony Jaa
Lalisa Manoban

2000'li yıllardan sonra Tayland filmleri uluslararası alanda tanındı ve uluslararası ilgi gördü. Özellikle Tony Jaa gibi dublör dövüş sanatları filmleri. Ong Bak[59][60][61], Koruyucu, Ong Bak 2, Ong Bak 3.Ong Bak ve Koruyucu adlı iki film dünya çapında 47 milyon doların üzerinde kazanç elde etti. Ve ayrıca ABD gişede.[62] Uluslararası olarak oldukça ünlü dövüş sanatları filmleri hariç. Korku filmleri Asya'da da popüler Shutter (2004), daha sonra aynı adı taşıyan 20th Century Fox tarafından uyarlanmış ve çoğaltılmıştır.[63] The Uneeable (2006), Alone (2007), Body (2007), Coming Soon (2008), 4bia (2008), Phobia 2 (2009), Ladda Land (2011), The Swimmer (2013). Tayland filmleri ayrıca, Güneydoğu Asya'da ve Asya'daki diğer ülkelerde çok başarılı olan Pee Mak (2013)[64] gibi korku filmlerine romantik komediler ekleyerek yenilik yaratmayı başlattı. Pee Mak'in dünya çapında 33 milyon dolardan fazla satışları var (özellikle Asya'da).[65] Buna ek olarak, Bad Genius (2017) Asya'da popüler. ve 42 milyon doları aştı. Tüm zamanların en başarılı Tayland filmidir.[66]

Tayland eğlence endüstrisinde Film ülkede oldukça iyi büyüdü. Luk Thung dans sanatçısı Pumpuang Duangjan (1961-1992) gibi dans sanatçıları da popülerdir.[67][68] Bugün, dans sanatçıları Tayland'da hala popüler. Ve daha uluslararası bir üne sahip olan, 2004-2007 yılları arasında ünlü olan dans-pop sanatçısı Tata Young. ve Lalisa Manoban gibi Dans-pop sanatçısı gibi dünya çapında üne kavuştu.[69]

Lakhon(Tay televizyon pembe dizisi), Tayland ve Tayland dışında popüler hale geldi[70][71], Ugly Duckling (2015), U-Prince (2016), Khluen Chiwit (2017), The Crown Princess (2018), My Ambulance (2019), My Husband in Law (2020). Genç Lakhon, SOTUS: The Series (2016),The Gifted (2018), 2gether: The Series (2020).

Spor
Muay Thai
Ram Muay, dövüş öncesi ritüelleri.
Bangkok'taki Muay Thai maçı.
Buakaw, ünlü uluslararası muay thai uygulayıcıları.

Asıl adı Muay Thai olan Tayland boksu da dünyaca ünlüdür ve Tayland'daki en popüler spor dallarından biridir. Muay Thai'de eller, dirsekler, tekmeler ve dizler temel saldırı tekniklerinde kullanılmaktadır. Muay Thai'de tekme, yumruk ve blokların hepsinde bütün bedenin kalçanın dönüşüyle birlikte kullanılması söz konusudur ve bu tekniklere diğer savaş sanatlarından daha yavaşlık vermekle birlikte daha büyük bir güç kazandırmaktadır, Muay Thai, "diz, dirsek, yumruk ve tekme" vuruşlarından dolayı 8 organ dövüşü olarak da adlandırılır.[72] Geleneksel Muay Thai, Muay Boran ve Bando sistemlerinde kafa vuruş teknikleri de olduğundan bazen 9 organ sistemi olarak da isimlendirilir, Tayland'da uygulanan profesyonel sistem dövüşleri için ise "Lumpini, Rachandamnern, TV 7 vb." gibi özel olarak inşa edilmiş stadyumlar mevcuttur. Bunlar arasında özellikle Rachandamnern dünyada yalnızca "Boks" amacı için inşa edilmiş en büyük stadyumdur. Buralarda her hafta gün aşırı dövüşler düzenlenir ve yoğun olarak ilgi çeker. Buakaw Banchamek, Samart Payakaroon gibi ünlü uygulayıcılar. Ayrıca Formula 1'de 2019 ve 2020 sezonlarında yarışan Alexander Albon da Taylandlıdır.[73][74][75]

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. http://www.milliyet.com.tr/cok-konusulan-yeni-kral-goreve-dunya-2353050/
  2. "Arşivlenmiş kopya". 29 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2013.
  3. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2005/02/050207_thaksin.shtml
  4. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2005/02/050215_thailand.shtml
  5. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2004/12/041230_thailand.shtml
  6. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2006/09/060919_thailand.shtml
  7. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/06/070621_thaksin.shtml
  8. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2010/04/100422_thailand_analysis.shtml
  9. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/12/071223_thailand_elex.shtml
  10. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2008/11/081128_protestersthai.shtml
  11. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2008/12/081202_thailand_update.shtml
  12. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2008/12/081215_thailand.shtml
  13. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2010/05/100514_thailandoperation.shtml
  14. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/07/110704_thailand_update_1.shtml
  15. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/12/131208_tayland_secim.shtml
  16. http://www.ourweb.info/01/maps/thailand/index2.shtml
  17. http://www.gothailand.com/indexregions.htm
  18. "Arşivlenmiş kopya". 23 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2012.
  19. http://en.wikipedia.org/wiki/World_Tourism_rankings#Asia_and_the_Pacific
  20. http://en.wikipedia.org/wiki/Tourism_in_Thailand
  21. "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2012.
  22. http://www.taylandgezi.com/bangkok-sehirici-ulasim/
  23. http://www.taylandgezi.com/kanchanaburi-turu-gezisi-rehberi/
  24. http://www.taylandgezi.com/ayutthaya-turu-gezisi-rehberi/
  25. "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  26. http://www.taylandgezi.com/pattaya-turu-gezisi-rehberi/
  27. "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  28. "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  29. http://www.taylandgezi.com/phuket-adasi-turu-gezisi-rehberi/
  30. http://www.taylandgezi.com/phang-nga-korfezi-turu-gezisi-rehberi/
  31. http://www.taylandgezi.com/krabi-turu-gezisi-rehberi/
  32. http://www.taylandgezi.com/koh-phi-phi-adasi-turu-gezisi-rehberi/
  33. http://www.taylandgezi.com/koh-similan-adasi-turu-gezisi-rehberi/
  34. "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  35. "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  36. "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  37. "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2012.
  38. http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=TH
  39. "Demographics of Thailand". 22 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  40. "Thailand". 3 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  41. http://www.taylandgezi.com/tayland-din/
  42. "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2012.
  43. http://www.taylandgezi.com/tayland-kulturu-tavsiyeleri/
  44. http://www.taylandgezi.com/tayland-animizm/
  45. http://www.taylandgezi.com/tayland-hinduizm/
  46. http://www.taylandgezi.com/tayland-festivalleri-resmi-tatil-gunleri/
  47. http://www.taylandgezi.com/tayland-guvenlik-tavsiyeleri/
  48. http://www.taylandgezi.com/tayland-transseksuel-travesti-guzellik-yarismasi-yapildi/
  49. http://www.taylandgezi.com/tayland-yemekleri-tay-mutfagi/
  50. "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
  51. "Arşivlenmiş kopya". 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
  52. http://singaporelocalfavourites.blogspot.nl/2009/09/singapore-chinese-food-recipes.html
  53. http://www.thaicongenvancouver.org/index.php?option=content&task=view&id=185&Itemid=86
  54. "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
  55. "SheSimmers - Massaman Curry Recipe". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
  56. Thaifoodmaster: Beef Matsaman Curry
  57. "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
  58. "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
  59. Grady Hendrix (2009-10-22). "Bow down before the awesomeness of Tony Jaa in Ong Bak 2" (İngilizce). 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  60. "How 'Ong Bak' Star Tony Jaa Stays in Fighting Shape". Men's Journal (İngilizce). 2015-05-04. 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  61. "Jack Slack: Ong Bak in the Real World". Fightland (İngilizce). 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  62. Şablon:Literatur
  63. Şablon:Literatur
  64. Bangkok Post Public Company Limited. "New 'Mae Nak' packs cinemas" (Almanca). 25 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  65. ""Pee Mak" rides high on horror-comedy blend". The Malaysian Times (İngilizce). 2013-06-07. 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  66. Bangkok Post Public Company Limited. "Journey to the top" (Almanca). 25 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  67. Şablon:Literatur
  68. Asaree Thaitrakulpanich, Staff Reporter (2018-06-14). "Fans Throng Temple to Pay Tribute to Luk Thung Legend (Video)". Khaosod English (İngilizce). 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  69. Janelle Okwodu. "7 Rising Style Stars to Watch in 2020" (İngilizce). 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  70. Allan Policarpio. "Thailand's 'lakorn' soap operas come to PH" (İngilizce).
  71. "Young Chinese increasingly drawn to Thai pop culture and traditions - Global Times" (Almanca).
  72. "PRESERVING THE CLASSIC TECHNIQUE OF MAEMAI MUAY THAI". 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  73. "Alexander Albon - F1 Driver for Red Bull Racing". Formula 1® - The Official F1® Website (İngilizce). 9 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
  74. "Buakaw Banchamek and the Life of a Muay Thai Celebrity". 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  75. "top-10-muay-thai-fighters". 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.