Ünlü daralması

Ünlü daralması, Türkçedeki ses olaylarından biridir. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u, veya ü ünlülerinden birine dönüşür:

• sakla + yor > saklıyor
• dile + yor > diliyor
• kutla + yor > kutluyor
• gözle + yor > gözlüyor

	İnce		Kalın
	Düz	Yuvarlak	Düz	Yuvarlak
Dar	i	ü	ı	u
Geniş	e	ö	a	o

-yor ekinden önce gelen -ma/-me olumsuzluk eklerindeki a ve e ünlüleri her zaman daralır:

• yazma + yor > yazmıyor
• gelme + yor > gelmiyor
• koşma + yor > koşmuyor
• öpme + yor > öpmüyor

y kaynaştırma ünsüzünden önce gelen a ve e ünlülerinde daralma meydana gelmez:

• anlayabilir ("anlıyabilir" değil)
• saklayarak
• boyayacak
• dileyen
• kutlayalım

Ancak "demek" ve "yemek" fiillerine y kaynaştırma ünsüzü geldiğinde e harfi i'ye dönüşür:

• de + y + ecek > diyecek
• ye + y + en > yiyen
• de + y + e + lim > diyelim
• ye + y + ince > yiyince

TDK'nın önerisi, "de + y + ince" ve "de + y + ip" sözcüklerinin birer istisna olarak daraltılmadan bırakılmasıdır ("yiyince" ve "yiyip", ama "deyince" ve "deyip").