İsim cümlesi
İsim cümlesi veya ad cümlesi; yüklemi bir fiil olmayan cümle. İsim cümlelerinde fiil soylu kelimeler bulunabilir ancak yüklem isim görevinde olmak zorundadır. İsim cümlelerinde isim soylu kelimeler, ek-fiiller kullanılarak yükleme dönüştürülürler. Aşağıdaki cümlelerin hepsi isim cümlelerine örnektir:
- 3 numaralı element lityumdur. (isim)
- Anlaşılan bu işin sorumlusu sensin.
- Babamın çarşıda böyle küçük bir dükkânı vardı. (adlaşmış sıfat)
- Bahsettiğiniz kişi ben değilim. (koşaç)
- Cennet gibidir baharda buralar. (edat)
- Dün okul bahçesinde top oynayanlar kimdi? (zamir)
- Eviniz ne kadar güzelmiş. (adlaşmış sıfat)
- Kapıyı çalan annemdi. (isim)
- Yok bizi arayan soran. (adlaşmış sıfat)
- Yolun sonundaki üç katlı bina bizim okulumuz(dur). (isim tamlaması)
Fiilimsiler de adlaştıklarında isim cümlelerinde yüklem olarak kullanılabilirler:
- En çok isyan eden, en çok sevendir. (sıfat-fiil)
- En zoru, buraları bırakıp gitmekmiş. (isim-fiil)
Olumsuz hâli
İsim cümleleri "değil" koşacı kullanılarak olumsuz hale getirilir. Bu özellik bir cümlenin isim cümlesi olup olmadığının tespitinde kullanılabilir zira fiil cümlelerinin olumsuz hâli yükleme -me olumsuzluk ekinin getirilmesi ile oluşturulur:
- Bahsettiğiniz kişi ben değilim. (isim cümlesi)
- Bahsettiğiniz kişi benim. (isim cümlesi)
- Yemek çok güzel olmuş. (fiil cümlesi)
- Yemek güzel olmamış. (fiil cümlesi)
Bu durumun tek istisnası adlaşmış durumdaki "var" ve "yok" sıfatları ile oluşturulan cümlelerdir:
- Buzdolabında hiç içecek yok(tur). (isim cümlesi)
İsim cümlelerindeki ek-fiiller bazen gizli haldedirler:
- Yolun sonundaki üç katlı bina bizim okulumuz(dur).
İsim cümlelerinde -fiil cümlelerinde de olduğu gibi- yüklem cümle sonunda olmayabilir:
- Cennet gibidir baharda buralar.