İlgi eki

İlgi eki veya tamlayan eki, dilbilgisinde bir varlığın kime ait olduğunu bildiren "-in" eki. Türkiye Türkçesinde "-ın, -in, -un, -ün" şekillerine sahiptir.[1][2] Bu ek, sözcüklerin genitif hâlini oluşturmakta kullanılır. Sadece "ben" ve "biz" zamirlerine eklendiğinde -im şekline dönüşür (benim, bizim). Belirtili isim tamlamalarında ilk sözcüğe (tamlayana) eklendiği için tamlayan eki olarak da bilinir.[3] "i" harfi, büyük ve küçük ünlü uyumuna uyacak şekilde dar ünlülerden birine (ı, i, u, ü) dönüşebilir:

• evin kapısı
• ağacın dalı
• okulun bahçesi
• üzümün çöpü

Örnekler
kilimin deseni bahçenin duvarı havanın sıcaklığı üzümün tadı yurdun havası benim odam

İlgi ekine sıklıkla isim tamlamalarında rastlanmasına rağmen görünürde bir tamlamanın parçası olmayan sözcüklerde de kullanılır:

• Bu güzel dünya hepimizin. (hepimizin dünyası)
• At binenin, kılıç kuşananın. (binenin atı, kuşananın kılıcı)

Su ve ne kelimeleri –y- yardımcı sesini alır: suyum, neyin

İle, için, gibi, kadar edatları, zamirlere –in eki ile bağlanırlar:

• Benim ile>benimle, benim için, benim gibi, benim kadar
• Senin ile>seninle, senin için, senin gibi, senin kadar
• Onun ile>o-n-unla, o-n-u-n için, o-n-un gibi, onun kadar.

İyelik ekleriyle kullanım

İlgi ekleri belirtili isim tamlaması yapımında kullanıldığı için, iyelik ekleri ile yakından ilişkilidir. İyelik ekleri tamlamada ikinci kısmın (tamlananın) sonuna gelen eklerdir:

• evin kapısı
• benim kitabım
• senin kalemin

Aitlik eki

İlgi eki, aitlik eki "-ki" ile karıştırılmamalıdır.

• Senin kalemin (ilgi eki)
• Seninki (Aitlik ekiyle kullanım)

Örnekler

• isim + çoğul eki + iyelik eki + İlgi eki:

Arkadaşlarımızın ödevleri

Kaynakça

1. Zeynep Korkmaz, Türkiye Türkçesi Grameri, Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009, s. 23, 259.
2. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul 2002, s. 229.
3. Çekim ekleri 18 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Turkceciler.com. Erişim: 23 Kasım 2012.