Maralköy, Borçka

Maralköy (Gürcüce: მინდიეთი; translit.: "mindieti"), Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Mindieti'dir. Bir Gürcü köyü olan Mindieti, tarihsel Maçaheli bölgesinin Türkiye tarafında kalan köylerinden biridir. Köyün merkezi Artvin kentine 88 km, Borçka kasabasına 56 km uzaklıktadır. Bugünkü sınırları eski Kavtareti köyünün bir kısmını da kapsamaktadır.

Maralköy
Köy

Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Borçka
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Nüfus
 (2000)
 • Toplam 308
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
Posta kodu 08400
Resmî site
YerelNET -

Maralköy endemik flora ve faunaya sahip doğası ve şelalesiyle de bilinmektedir.

Köyün eski adı

Bugün Maralköy adını taşıyan yerleşim yerinin bilinen en eski adı Mindieti’dir (მინდიეთი). Bir Gürcü köyün olan Mindieti’nin adı Türkçeye Mindiyet olarak girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında köyün eski adını Mindiyet (مندیت) olarak yazmıştır.[1] 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçirmiş olan Ruslar ise, 1886 yılındaki nüfus sayımında köyün adını Gürcücesine uygun biçimde Mindieti (Миндиэти) olarak kaydetmiştir.[2] Bu tarihten birkaç yıl sonra Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze de köyün adını Mindieti (მინდიეთი) olarak yazmıştır.[3]

Mindieti adı Gürcüce kişi adı olan Mindia’dan (მინდია) geliyor olabilir. Bu durumda Mindieti, “Mindia’nın toprakları” anlamına gelir. Nitekim Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, bugün Gürcistan’ın Kartli bölgesinde Mindiaşvili soyadını taşıyanların (მინდიაშვილები / Mindiaşvilebi) Osmanlıların halkı Müslümanlaştırması sırasında bu köyden göç ettiğini belirtmiştir.[3]

Demografi

Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin Acara kısmında, Maçaheli vadisinde yer alan Mindieti’de kadın ve erkeğin birlikte sayıldığı ilk nüfus tespiti Rus idaresi sırasında yapılmıştır. 1886 yılındaki bu tespite göre Mindieti’de 233 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Mindieti, Batum sancağında (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı Zeda-Hertvisi (Yukarı Hertvisi) nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında tamamı Gürcülerden oluşan 712 kişi vardı ve bu nüfusun yaklaşık % 33’ü Mindieti’de yaşıyordu.[2]

Mindieti’nin Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılındaki nüfus cetveline göre köyde 37 hanede 326 kişi yaşıyordu.[4] Hane başına ortalama 8,8 kişi düşmesi, köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir. Öte yandan 1886 yılından itibaren nüfusun önemli oranda artması, bu tarihten sonra köyden Osmanlı ülkesine göçün olmadığına işaret etmektedir. Oysa Maçaheli bölgesini dolaşmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1893’te Mindieti köyünden 40 hanenin göç etmiş olduğunu belirtmiştir.[5] Bu kaynağa dayanarak bu göçün 93 Harbi’nin hemen sonrasında, 1886 nüfus sayımından önce gerçekleştiği söylenebilir. Hane başına 5-8 arasında bir nüfus veri olarak alınırsa, köyden 200 ila 320 kişinin göç etmiş olduğu söylenebilir.

Mindieti’nin adının Maralköy olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 yılında yapılan nüfus sayımında 40 hanede 357 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 167’si kadın, 190’ı erkekti.[6] Bu tarihte hane başına ortalama 8,9 kişi düşmesi, Mindieti’nin kalabalık aile olarak yaşama geleneğine sahip olduğunu göstermektedir. Ancak bunun başka bir açıklaması, yoksulluk ve ekilebilir arazilerin sınırlı olması nedeniyle ailelerin bölünmeme yolunu seçmiş olması olabilir.

Son tespitlere göre Maralköy'de 148'i erkek ve 133'ü kadın olmak üzere 281 kişi yaşamaktadır.[7] Nüfusun giderek azalması köyden kente göçün bir sonucu olabilir.

Yıllara göre köy nüfus verileri
2018 281
2000 308
1997 379
1990 530
1926 357
1922 326
1886 233

Tarihçe

Mindieti’nin kuruluşuna dair bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte bu köyde ve komşu köy Hertvisi’de kalelerin varlığı, Maçaheli bölgesindeki yerleşim yerlerinin tarihinin en geç erken ortaçağa kadar uzandığını göstermektedir. Mindieti, bulunduğu bölge itibarıyla antik çağda Kolheti Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Erken ortaçağda, Gürcü Krallığı döneminde, Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin piskoposluklarından biri olan Tbeti Piskoposluğu sınırları içinde yer alıyordu. Tbetis Sulta Matiane (12-16. yüzyıl) adlı elyazmasında, Mindieti'nin değil ama Şavşat'taki Tbeti Kilisesi'ne köylülerin bağış yapmış olmasından dolayı Maçaheli bölgesinin diğer köyleri olan Akria, Hertvisi, Zedvake, Evprati, Çikuneti, Çhutuneti'nin adları geçer.[8] Mindieti, geç ortaçağda Samtshe-Saatabago’nun (1268-1625) sınırları içinde kalıyordu. Köy 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti egemenliğine girdi.

Yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı idaresinde kalan Mindieti’yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar geçirdi. Bu savaştan yaklaşık sekiz yıl sonra, 1886 yılında yapılan nüfus sayımına göre Mindieti Batum sancağının (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Aşağı Acara kazasına bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında Mindieti’nin dışında Akria (Акриа), Efrat / Eprat (Ефрат / Эпрат), Zed-Vake (Зед-Ваке), Kvabistavi (вабис-Тави) ve Zeda-Hertvisi (Зеда-Хертвиси) köyleri yer alıyordu.[2]

Daha sonraki tarihte köyü dolaşmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Mindieti’nin güzel bir köy olduğunu, el değmemiş ormanları bulunduğunu, bu karanlık ormanlarda çok balarısı olduğunu yazmıştır.[3] Mindieti bugün de aynı biçimde zengin flora ve faunaya sahip olduğu için Maçaheli’nin diğer köyleriyle birlikte biyosfer rezerv alanı (Camili Biyosfer Rezerv Alanı) ilan edilmiştir.[9][10]

Mindieti, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri de Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini işgal etti. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Mindieti'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.[11]

Mindieti, Türkiye'ye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu.[12] Mindieti’nin adı 1925’te Maralköy olarak değiştirildi. Bununla birlikte Mindieti (Mindiyet) adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1926 nüfus sayımında Maralköy Artvin vilayeti merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin bir köyüydü.[6] Mindieti 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köy Maraklköy adıyla yer almasına karşın, Dahiliye Vekaleti'nin 1933’te yayımladığı Köylerimiz adlı yayınında Çoruh vilayetinin Borçka kazasında Mindiyet olarak geçmektedir.[13][14]

Tarihsel yapılar

Mindieti’de bilinen tek tarihsel yapı Mindieti Kalesi’dir. Mindieti’yle sınır köy olan Camili’deki Hertvisi Kalesi gibi Mindieti Kalesi de tamamen yıkıldığı için bugün bu yapının özelliklerini ve tarihini tespit etmek mümkün değildir.[15]

Kaynakça
  1. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 119.
  2. "Acara kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
  3. Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 195.
  4. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 192, ISBN 9786055708856
  5. Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s.137.
  6. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 145, ISBN 9789944197526.
  7. ""2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu", T.C. Borçka Kaymakamlığı. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020." 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
  8. Tbetis Sulta Matiane (Tbeti Manastırı Bağışçı Kayıtları), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, s. 60, 62, 64, 74, 82, 112.
  9. "Erdoğan Ertürk, Camili Biyosfer Rezervi"
  10. "Camili Biyosfer Rezerv Alanı"
  11. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  12. Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
  13. Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
  14. Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 558.
  15. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 318, ISBN 9789941478178.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.