Karşıköy, Borçka

Karşıköy, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Çoruh Nehri kıyısında yer alan köyün eski adı Heba ya da Sabauri'dir. Köyün merkezi Borçka kasabasına 13 km uzaklıktadır.

Karşıköy (Heba)
Köy
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Borçka
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Yüzölçümü
 • Toplam 5,519 km² (2.130 mil²)
Rakım 105 m (344 ft)
Nüfus
 (2000)
 • Toplam 1.677
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
İl plaka kodu 08
Posta kodu 08490
Resmî site
-

Köyün eski adı

Köyün eski adı olduğu kabul edilen Heba’nın Gürcücede “vadi”, “boğaz” anlamındaki “heoba”dan (ხეობა) geldiği sanılır. Bu adın zamanla değişip Heba'ya dönüştüğü tahmin edilir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında, Heba’nın başlı başına bir köy olmadığını, Çoruh Nehri kıyısında, bir ara Çalıköy olarak adlandırılan düz bir mevkiinin adı olduğunu yazmıştır.[1] Bununla birlikte birkaç kaynakta Karşıköy’ün eski adının Çalıköy değil Sabauri olduğunu belirtilmiştir. Köyün eski adının farklı adlarla gösterilmesi, bugün köyün mahalleleri olan Sabauri (Yeşildere) ile Kintsureti (Dereiçi) gibi yerleşimlerin eskiden ayrı köyler olmasıyla ilişkilidir. Nitekim 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarındaki kayıtlarda Heba adını taşıyan bir köy bulunmamaktadır. Birkaç köyü kapsayan ve Heba olarak bilinen vadinin adı, bu bölgede bulunan diğer köylerin ortadan kalkmasıyla Karşıköy’ün eski adı sayılmış olabilir. Muvahhid Zeki'nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında, o tarihte adı Karşıköy biçiminde değişmiş olan köyün eski adını Sabaur (صباؤر) olarak vermiş olması da bunu göstermektedir.[2] Öte yandan Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adıyla, Sabaur olarak geçmesi bu duruma işaret etmektedir.[3]

Tarihçe
Heba köyü Çoruh'ta sefer yapan kayıkların uğradığı iskelelerden biriydi; 19. yüzyılın sonları. Giorgi Kazbegi'nin Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay adlı kitabından alınmıştır.

Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Karşıköy'deki kilise kalıntıları, buranın 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçmesinden önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Antik çağda Kolheti Krallığı sınırları içinde yer alan köy, erken ve geç ortaçağda Gürcü krallıkları ile Gürcü prensliklerinin yönetiminde kaldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında köyü Osmanlılar ele geçirdi.

Heba, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın eline geçti. Rusların 1886 yılında ve daha sonra yaptıkları nüfus sayımlarında Heba adına rastlanmamaktadır. Bununla birlikte Heba vadisinde yer alan Sabauri ve Kintsureti köylerinin nüfusları verilmiştir. Bu kayıtlara göre Sabauri'de 314, Kintsureti'de 90 kişi yaşıyordu. İki köyün nüfusunun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[4] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Heba bölgesinde yaşayan nüfusun bir kısmı Türkiye'nin batı yörelerine göç etti. Bu bölgesinden göçen Gürcüler, Sapanca'da yerleştikleri köye aynı adı vermişlerdir. Sapanca'daki Heba köyünün adı daha sonra Nailiye olarak değiştirilmiştir.

Heba, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini ele geçirdi, ama Batum'da tutunamadı. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'ya imzalanan Moskova Antlaşması’yla Heba'nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.[5]

1922 nüfus cetveline göre Sabauri olarak kaydedilen köyde 22 hanede 119 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[6] Köyün adı 1925’te Karşıköy olarak değiştirildi. Ertesi yıl yapılan nüfus tahririne göre köyün nüfusu 156 kişiden oluşuyordu.[7] Köyün merkez mahallesi ile çay fabrikasının bulunduğu yer yakın tarihlerde Muratlı Barajı’nın suları altında kalmıştır.[8]

Muvahhid Zeki'nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında verdiği bilgiye göre, Heba başlı başına bir köy değil, Çoruh Nehri kıyısına düz bir mevkiinin adıydı. Bu düz mevkii, halkın “Düz” olarak adlandırdığı Karşıköy’ün merkezi olmalıdır. Bu düz mevki Karşıköy’ün ortaya çıkmasından önce Çalıköy adını taşıyordu. O tarihte Maradit nahiyesine bağlı olan Karşıköy, "Sebaür", "Şuban", "Gertaş", "Hansegan", "Çinkor", "Zedüban", "Hasni" ve "Horat" mahallerinden oluşuyordu. Borçka-Batum karayolu üzerinde bulunan köy, Çoruh Nehri’ndeki su ulaşımında çevre köylerin kullandığı bir iskeleye sahipti. Bu düz mevkide az sayıda ev, bir kahvehane, çevresindeki köylerin ortak okulu bulunuyordu.[9][10]

Tarihsel yapılar

Bugünkü Karşıköy’ün sınırları içinde üç adet kilisenin varlığı bilinmektedir. Bunlardan ikisi Kintsureti (Dereiçi), diğeri Sabauri (Yeşildere) mahallesinde yer alır. Gürcü mimarisi üzerine çalışmalarıyla bilinen Fahriye Bayram ve Turgay Yazar 2009 yılında Artvin, Erzurum ve Ardahan illerinde ortaçağ Gürcü mimarisi üzerine yaptıkları yüzey araştırması sırasıdan Karşıköy’ün Dereiçi (Kintsureti) mahallesinde Kintsureti Kilisesi’nin kalıntılarını tespit etmişlerdir. Bu yüzey araştırması raporuna göre, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı bir yapı olan Kintsureti Kilisesi, küçük boyutlu moloz taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir. O tarihte kilisenin duvarları yaklaşık 1-1.5 metre yüksekliğe kadar sağlam duruyordu. Girişi batı cephe ekseninde bulunan kilisenin doğu tarafında, dıştan düz duvarla çevrelenmiş yarım daire planlı bir apsis ile apsisin iki yanında, zeminden başlayan yarım daire planlı birer niş yer almaktadır. Kintsureti’deki diğeri ise mahallenin merkezinde caminin yanında bulunuyordu ve bu kiliseden geriye bir şey kalmamıştır. Fahriye Bayram ve Turgay Yazar 2009 yılında ayrıca Ortamahalle'de, Keçiketi Mevkii’nde duvar kalıntıları tespit edilmiş, ancak söz konusu yapının işlevi belirlenememiştir. Sabauri’deki tek nefli köy kilisesi de bugün büyük ölçüde ayaktadır.[11][12]

Coğrafya

Alanı 5,519 km² dir. Orman Alanı, 14138 Hektar, Acıklık Alan 6330 Hektardır. Doğuda Gürcistan sınırı, batıda Aralık köyü, kuzeyde Çavuşlu köyü, güneyde ise Camili Köyü bulunmaktadır. Borçka'nın kuzeyinde yer alan Karşıköy, Artvin iline 46 km, Borçka ilçesine 14 km uzaklıktadır.

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2007
2000 1677

Kaynakça
  1. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 180, ISBN 9789944197526.
  2. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 119.
  3. Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 637.
  4. "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020.
  5. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  6. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 224, ISBN 9786055708856.
  7. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 143, ISBN 9789944197526.
  8. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 134, ISBN 9786055708856.
  9. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 180-181, ISBN 9789944197526.
  10. Roin Malakmadze, "Ligani vadisinde kayıkçılık", Pirosmani dergisi, 2008, sayı 6, s. 18-20.
  11. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 156, ISBN 9789941478178.
  12. Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 2, ISSN: 10177663

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.