Orhaneli

Orhaneli, eski ismi Adranos[2], Bursa iline bağlı bir ilçedir.

Orhaneli
İlçe

Türkiye'de bulunduğu yer
Ülke Türkiye
İl Bursa
Coğrafi bölge Ege Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Emir Osman Bulgurlu [1]
 • Belediye başkanı Ali Aykurt (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam 764 km² (294 mil²)
Rakım 487 m (1.597 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 19,492
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 16980
İl alan kodu 0224
İl plaka kodu 16

Yüzey Şekilleri ve İklim

Orhaneli, Bursa’nın güneyindeki engebeli düzlüklerde yer almaktadır. İlçenin dağlık kesimleri kayın, kızılçam, karaçam, meşe, ardıç ormanları ile kaplıdır. Adırnaz (Orhaneli, Kocasu, Rhyndacos Ρυνδακος, Rhyndacus) çayı ilçeden geçer. İlçe, ılıman Akdeniz iklimi ile Ege ve Marmara'nın kara iklimini taşımaktadır.

Ekonomi

ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olan ilçede çilek, vişne yetiştirilmekte ve bu ürünler ihraç edilmektedir. Koyunun da yetiştirildiği ilçede hayvancılık büyük gelir sağlamaktadır. Krom, linyit, manyezit, asbest, dolomit, mermer, talk, kalsit, feldspat, siyenit, kireç taşı, olivin, demir içeren maden yatakları bulunmaktadır.

Tarihi

İlçenin merkezi olan kasabanın eski adı olan Beyce,1934'e dek kullanılmıştır. Doğu Roma (Bizans) döneminde piskoposluk merkezi olan Orhaneli, 1325'te Orhan Bey'in emri ile Turgud Alp (Turvud, Turud >>> Durgut, Durud) tarafından Osmanlı Beyliği'ne katılmıştır. İlce merkezindeki Durdu Bey Camisi'nin adı buradan gelir; mescidin kaybolmuş orijinal vakfiyesine sözlü aktarımla yeniden yazılan vakfiyelerde Turgud adının yanlış okunması yüzünden Durdu diye bilinmektedir.

Ertuğrul Bey 1188-1281 ile oğlu Ataman 1258-1325 (sonradan Hüdâvendigâr takma adlı 1. Murat ile oğlu Yıldırım takma adlı I. Bâyezîd بایزید , Türkmenler'in takma adla Ede-Balı ya da Edeb-âlî diye andığı Adana doğumlu Suriye'den göçmüş, Hicazlı Kureyşli bir aileden gelen Arap olan büyük dedesi Şeyh'in soyundan gelmeyi şeref saydığından, dedeleri Ataman'ın adını fermanlarına Osmân (عثمان)diye yazdırdılar. Ünlü gezgin İbn-i Battuta Arapça seyahatnamesinde Bursa'ya gidip Orhan Bey ile tanışmasını anlatırken, babasının adını "Atman آطمان" diye yazar, İbn-i Battuta "Osman عثمان" adını ya da Arap yazısını bilmiyor olmadığına göre Orhan'ın babasının adı Osman olamaz. Öte yandan Orhan Bey zamanında 1340 yılında Arap seyyah İbn Fazlullâh el-Ömerî, Mesâlikü'l Ebsâr adlı kitabında Orhan'ın babasının adını "Tuman طمان" diye yazar. Osman ve Orhan ile çağdaş bütün Bizans ve Venedik tarihçileri ise "Ottoman" diye yazarlar.)

Ertuğrul/Erduñrıl Bey, 1279'dan başlayarak Anadolu Selçuklu Devleti'ne tabi "Uçbeyi" idi, 1299'da Ataman, gene Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağlı "Büyük Uçbeyi" oldu, oğlu Orhan Bey de "Büyük Uçbeyi" idi, 1318'de artık Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlı Devleti'ne katıldığından Orhan Bey, İlhanlılar'a tabi olarak, İlhanlı Meliki Ebu'l Gazi Bahadır Han ölünceye dek durdu, Ebu'l Gazi Bahadır Han'ın 1335'te ölümünden sonra da istiklalini ilan etti, böylece "sultan" unvanını kullanmaya başladı. 1320'den beri ordunun başında bulunan Orhan Bey, devlet kurumlarını kurdu, daha önce devlet kurumları yoktu, bunları Adranos mıntıkasında yaptı, bu yüzden de asıl devlet kuruluşunun yapıldığı yere daha sonra 12 Kasım 1913 tarihli, irâde-i seniyye (Padişah fermanı) ile Orhan İli dendi.

Kazanın tapu kayıtlarında şimdi bile Orhan Bey'in mülkü olan köyler vardır, İlbese (Süleymanbey, Baş, Orta, Koçu) ve Danişmend-i Atik (Eski Danişment) gibi. Orhan Bey'den mülk olarak aldığı Cebel (Dağ) mıntıkasını vakıf yapan 1. Murad'ın vakfına yerli halk hâlâ vakıf kelimesinden bozma "makıf" der. Bu arazi, şimdiki Keles (Kleos, Keles-i Cedid, Kilise-i Cedid, Cebel-i Cedid) ilcesi, şimdiki Osmangazi'ye bağlı Soğukpınar beldesi ile Orhaneli Çayının kuzeyinde kalan bütün arazidir ya da başka ifadeyle Adranos Çayı ile Uludağ arasındaki bölgedir, buraya eskiden Cebel nahiyesi denirdi. Bu vakıf arazisi köylerin Tanzimat'tan sonra kurulmuş tapu idaresi kayıtları ilk defterlerinde "Hüdâvendigâr Gâzî vakfıdur,evkâf-ı Hümâyûn'a mazbûtdur" yazar. 1835 yılından bir arşiv belgesine göre; Sultân Murâd Hüdâvendigâr vakıflarına üstte yazılanlardan başka aşağıdakiler de vardır ancak bu liste, muhtemelen zamanın Adranos Voyvodası Yazıcızâde Alî Bey'in vergi topladığı yerlerdir, Alî Bey'in vergi kayıt defterlerine göre İstanbul'dan gelen görevlinin bunları eklediği bellidir. Beyce, Mekri/Meyri (daha sonra Muhâcirîn Komisyonu'nca adı Şükriye yapıldı), Çerçiler (şimdi Serçeler deniyor), Delibalılar, Çöreler, Köpek Çayırı da içinde olmak üzere Akçabük, Girencik, Burmu (şimdiki Gümüşpınar), Çivili, Sağırlar (şimdiki Altıntaş), İkizoluk, Yeşiller, Sadağ, Kusumlar, Çakıryenice, Turhasan, Armudcuk, Orhanlar (Orhan-ı Kebîr, şimdiki Büyükorhan) ve Ortacılar, Yenice, Hacılar, Kuşlar, Karaçukur, Ericek, Karalar, Güney (şimdiki Dursunbey'deki Bayıryüzügüney), Osmanlar, Teymürler(Demirler), Veledler, Akçesaz, Tekerler, Çavuş ile birlikte Karaağız, Kınık, Çeribaşı, Bıñarı (şimdiki Pınarköy), Perçin, Gedikler, Kayapa, Balaban, Gürleği, Danişmend (şimdiki Eskidanişment), Söğüd, Küçük Orhanlar, Teymürci (Demirci), Mahaller (öteki adıyla Küçük Hacı(veya Has) Beğler), Emir, Balıoğlu (Teymürci Balı), Semerci (Semerci Balı), Geyiklü (şimdiki adıyla Hacı Ahmedler), Celepler, Dere, Argın, Kadı (öteki eski adıylaBüyük Has Beğler), Karaoğlanlar, Danacılar, Sarnıç, Karaoğlanlar yakınındaki piyade toprağı, Kabaklar.

Daha önce Hadrianoi, Hadrianea, Hadrianus ad Olympum, Hadrianea ad Olympum, (öteki Adrianos'lardan ayırt etmek için Olympos (Ολυμποσ)/Keşiş Dağı/Uludağ'daki Adrianos denmiştir. Benzeri olarak Olympos'un Roma İmp.luğu'ndaki öteki Olympos adlı yerler ile karıştırmamak için Olympus ad Mysia (Misya'daki Olimpos denmiştir.) Hadrianoi (Rumca Adrianoi αδρίανοί), Hadrianea, ve yerli Rum ağzında bozularak "Adranos" ve Türkmen ağzı ile "Adırnaz" adlarıyla bilinen ilçenin merkezi Beyce kasabasıdır. Eski Yunan'ın meşhur hatibi Aristides, buralıdır. 1325'ten 1911'de Hüdavendigar Eyalet Meclisi adını Orhan İli ( اورخان ايلي) olarak değiştirinceye değin ilçenin (kaza) adı "Adranos" (yanlış imla yüzünden yanlış okunarak Atranos, ادرنوس ya da yanlış imla ile اطرنوس) idi. 1934 yılında İl Genel Meclisi kararı ile Beyce ( بكجه) kasabasının adı da Orhaneli yapılmıştır.

1325 yılında, Orhan Gazi zamanında, onun buyruğuyla soylulardan Turgud Alp (Turgud Bey; ya da yanlış imla ile Turvud, Turud, ayrıca bu yanlış imla yüzünden yerli halk "Turdı", "Turdu", "Durdu" Bey sanmıştır.) kumandasındaki ordu tarafından alındı. İbn-i Kemal'in yazdığına göre Adranos Kalesi'ne gelindiğinde kale boştu, Tekfur ile halk dağlara kaçmışlardı, ordu onları takiple bulmuş, halk teslim olmuş ama tekfur kendini Alita Dağı'ndan aşağıya ırmağa doğru kayalıklara atarak intihar etmiştir. Daha sonra Orhan Bey'in buyruğu ulaşımı zor olan bir yer olduğu, yeniden buraya sığınan düşmanın başa bela olacağı sebebi ile kale ile çevresindeki surlar yıkılmıştır.

1869 ile 1881 arasında Adranos Kazası Cebel (Keles) nahiyesi ile birlikte, Brusa (بروسا ya da yanlış imla ile بروسه) Sancağı merkez kazaya bağlı nahiye yapıldı, Harmancık Nahiyesi 1869-1870'te 1 yıl için kaza yapıldı ama Adranos nahiyesi Bursa'ya bağlandı, 1871-1881 arasında Harmancık ve Gökçedağ nahiyeleri Kite (Karacabey) Kazası'na bağlı kaldı, 1882'de yeniden eski idari sisteme dönülüp, Adranos yeniden kaza yapıldı; Cebel (Keles), Harmancık, Gökçedağ nahiyeleri Adranos Kazası'na bağlandı. Daha sonra 9 Ağustos 1934 tarihli ve 2773 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanan karar ile Gökçedağ nahiyesi,Dursunbey'e bağlanarak, Orhaneli'nden ayrıldı, bu arada Gökçedağ nahiyesine bağlı birkaç köy Dursunbey merkeze bağlandı. 1943'te Artıranlar, Nusretler, Elmaağacı, Köseler, Burhan, Eşen, Soğucak, Kızılçukur, Bucan, Karamanlar, Dümrek, Hüseyin Paşa, Madanlar, Aliova (şimdi Uluçam) köyleri Tavşanlı'ya bağlanarak ayrıldı. 3 Mart 1953 tarihli 8349 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanan 27 Şubat 1953 Tarihli 6068 sayılı yasayla Keles nahiyesi,kaza yapıldı. 1987'de Harmancık ve Büyükorhan beldeleri, ilçe oldu. 8 Temmuz 1920’de Yunan işgaline uğramış ve 9 Eylül 1922’de işgalden kurtulmuştur.

Coğrafya

Orraneli İlçesi;doğusunda Keles, batısında Mustafakemalpaşa, kuzeyinde Bursa (Osmangazi ve Nilüfer İlçeleri) ve güneyinde Büyükorhan ve Harmancık İlçeleriyle çevrilidir.

Linyit, mermer, krom, sıcak su, maden suyu ve orman gibi yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından oldukça zengin olan ilçenin denizden yüksekliği 487 metre olup, yüz ölçümü 764km² dir.

Nüfus

İlçenin nüfusu 2015 nüfus sayımına göre 20371 kişidir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[3]47.6812.37745.304
1970[4]51.6872.83448.853
1975[5]53.1223.33549.787
1980[6]55.9053.83152.074
1985[7]59.0055.00354.002
1990[8]30.0156.43423.581
2000[9]30.4498.07122.378
2007[10]24.7987.95616.842
2008[11]24.0727.88816.184
2009[12]23.9927.93416.058
2010[13]23.5307.76115.769
2011[14]23.0997.74415.355
2012[15]22.4707.54614.924
2013[16]22.17522.175veri yok
2014[17]21.56321.563veri yok
2015[18]20.37120.371veri yok
2016[19]19.65619.656Veri yok

Yerel Seçimler
Orhaneli Belediye Başkanları ve Partileri[20]
YılBelediye BaşkanıPartiOy Oranı
1977Veli BektaşCHP%53,07
1984İsmail Gürel YıldızDYP%35,99
1989İsmail Gürel YıldızDYP%43,74
1994İsmail Gürel YıldızDYP%27,11
1999Mehmet ArıMHP%32,06
2004İrfan TatlıoğluAK Parti%35,52
2009İrfan TatlıoğluAK Parti%48,20
2014İrfan TatlıoğluAK Parti%44,17
2019Ali AykurtAK Parti%52,82

Genel Seçimler
YılPartiOy Oranı
1961AP%64
1965AP%67
1969AP%64
1973AP%50
1977AP%63
1983ANAP%51
1987ANAP%36
1991DYP%31
1995DYP%27
1999MHP%19
2002AK Parti%48
2007AK Parti%53
2011AK Parti%56
Haziran 2015AK Parti%47
Kasım 2015AK Parti%60

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2015.
  2. http://www.nisanyanmap.com/?y=orhaneli&t=&lv=1&u=1&ua=0
  3. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  16. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  17. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  19. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  20. "yerelnet.org.tr, Silivri Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.