Türkiye'de el konulan Ermeni mülkleri

Türkiye'de Ermeni mülklerine el konulması, ülkenin Ermeni topluluğuna ait varlıklara, mülklere ve topraklara yönelik Osmanlı hükûmetleri tarafından başlatılan ve Türkiye hükûmetleri tarafından devam ettirilen el koyma olayı. 1890'ların ortalarında Hamidiye katliamları sırasında ilk örnekleri görüldü ve Ermeni Kırımı sırasında zirveye ulaştı. Daha sonra 1955'teki 6-7 Eylül Olayları'na ve 1974'teki yeni girişimlere kadar devamlı bir şekilde sürdü.[6] Ermeni Kırımı sırasında yaşanan el koymaların çoğu, Ermenilerin Suriye Çölü dahil olmak üzere çeşitli yerlere zorunlu göç ettirilmesinin ardından hükûmetin Ermenilerin mal varlıklarını "terk ettiğini" söylemesiyle yapıldı. Ermenilerin hemen hemen tüm mülklerine el konularak yerel Müslüman nüfusa dağıtıldı. 1974'te çıkan bir kararla birlikte ulusal güvenlik gerekçe gösterilerek 1936'da getirilen mülk beyan etme ve tapuya kayıt ettirme zorunluluğu sonrasında Ermeniler tarafından edinilen mal varlıklarına el konuldu.

İncirlik Hava Üssü'ndeki (solda) bazı araziler, Ermeni Kırımı sırasında Osmanlı Hükûmeti tarafından el konulmadan önce Ermenilere aitti.[1][2] Günümüzde Türkiye Başbakanı'nın resmî ikametgâhı olan Çankaya Köşkü (sağda), aslen Kasapyan Bağevi'ydi ve Ermeni Kırımı'ndan kaçan Ohannes Kasapyan adlı bir Ermeni'ye aitti.[3] İlk olarak Bulgurluzade ailesinin eline geçen mülk, daha sonra Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından satın alındı.[4][5]

Bazı tarihçilere göre Ermeni mülklerine toplu bir şekilde el konulması, Türkiye'nin ekonomisinde sermaye artırımını sağlayarak ülkenin ekonomik temelinin oluşumunda önemli bir rol oynadı. Ayrıca yeni Türk burjuvazisinin ve seçkin orta sınıfın ortaya çıkmasına yol açtı.

Öne çıkan el koymalar

Bu liste eksiktir, genişleterek yardımcı olabilirsiniz.

Ad	El koyma	Mevcut durum
Bomonti Mıhitaryan Ermeni Okulu	1979'da Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1936'daki beyannamede yer almadığı için okulun yeni binasının yasa dışı olduğunu belirterek yapıya el koydu. Bunun üzerine mülk, hisse haklarını inşaat şirketi Miltaş'a satan eski sahiplerine geri döndü ve şirket okulu tahliye ettirdi.[7][8][9]	Kasım 2012'de çeşitli yasal süreçlerin sonucunda mülk tekrar Ermenilerin eline geçti.[7][8]
Ohannes Kasapyan’ın arazisi Çankaya Köşkü	Ankara’daki Çankaya Köşkü ve bağ, Ermeni Kırımı’na kadar zengin bir kuyumcu ve tüccar olan Ohannes Kasapyan’a aitti.[3][10] Kasapyan ailesi Ankara’dan İstanbul’a kaçınca Bulgurluzade ailesi tarafından sahiplenildi.[3] 1921’de gelecekteki Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, köşkü Bulgurluzade Tevfik Efendi’den ₺4,500 karşılığında satın aldı.[10][11][12]	Herhangi bir dava açılmadı.
İncirlik Hava Üssü Alex Bakalian, Anais Haroutunian ve Rita Mahdessian'ın iddiaları.	İncirlik Hava Üssü'nün üzerine inşa edildiği bazı araziler, Ermeni Kırımı'nda ölen Ermenilere aitti. 2010'da üç Amerikalı Ermeni, üssün yaklaşık yüzde dördüne denk düşen 122 km^2'lik bir alanının kendilerine ait olduğunu iddia ederek tazminat davası açtı.[1][2] Şikayetçilerden biri, Ziraat Bankası’nın arazisini 1923'te sahiplendiğini belirtti.[13]	ABD'deki bir mahkeme davayı kabul etti ve Türkiye'ye 21 günlük cevap süresi verdi.[14] Davacılar, el koyma için $63 milyon talep ederken tahakkuk eden gelir için ise $100 milyon talep etti.[13] Davalı Ziraat Bankası’na savunma yapması için Eylül 2011’e kadar süre verildi ve davanın beklemede olduğu bildirildi.[15]
Diyarbakır Havalimanı	2012'de Amerikalı Ermeni Zuart Sudjian, Diyarbakır'daki askeri hava üssü ve kamu havalimanının bulunduğu arazinin kendisine miras kaldığını belirterek miras haklarına sahip olduğunu iddia etti. Sudjian'a göre arazi, kendisinin üyesi olduğu Basmacıyan ailesine aitti ve ailenin Ermeni Kırımı'ndan kaçması üzerine devlet tarafından kamulaştırılmıştı.[16] Daha sonradan mülkün kadastro çalışmaları sırasında devlete tahsis edildiği ortaya çıktı.[17]	Zuart Sudjian, avukatı Ali Elbeyoğlu aracılığıyla araziyi geri almak için dava açtı. Nisan 2013'te Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesi, zamanaşımı gerekçesiyle davayı reddetti. Bunun üzerine dava Yargıtay'a götürüldü ve Yargıtay, yerel mahkemenin kararını bozdu.[17]

Ayrıca bakınız

• Ermeni Kırımı
• Varlık Vergisi

Kaynakça

1. Sassounian, Harut (23 Aralık 2010). "Armenians Sue Turkey Claiming U.S. Air Base Land". Huffington Post.
2. "Lawsuit Seeks Return of Seized Lands: Incirlik Airbase Sits on Disputed Territory News". Armenian Mirror Specter. 30 Eylül 2011.
3. Ruggles 2012, s. 174.
4. Üngör & Polatel 2011, s. 69.
5. Öktem, Kerem (2008). "The Nation's Imprint: Demographic Engineering and the Change of Toponymes in Republican Turkey". European Journal of Turkish Studies, 7. ISSN 1773-0546.
6. Üngör & Polatel 2011, s. 11: "Sait Çetinoglu has placed the expropriation of Armenians during the 1915 genocide in a much wider historical context. He argues that from the prism of the longue durée, the period 1895–1955 brought a complete obliteration to the economic life of Ottoman Armenians. This process moved from the 1895 Abdulhamid massacres to the Adana massacre, reached a zenith with the genocide and ultimately in the burning of Smyrna, continued in peacetime during the interwar discriminations, accelerated during the Wealth Tax launched during World War II, and found a conclusion in the 6–7 September 1955 pogrom. Within only sixty years, Ottoman Armenians had been eradicated–economically and in many other ways."
7. Bedrosyan, Raffi (6 Aralık 2012). "'2012 Declaration': A History of Seized Armenian Properties in Istanbul". Armenian Weekly. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
8. "İstanbul Ermeni Vakiflarinin El Konan Mülkleri". Hrant Dink Foundation. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
9. Demir, Ela (27 Eylül 2012). "Armenian foundation seeks to regain property rights to school". Zaman. 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
10. Yalçın, Soner (25 Mart 2007). "Çankaya Köşkü'nün ilk sahibi Ermeni'ydi". Hürriyet. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
11. Üngör & Polatel 2011, s. 84.
12. Bumin, Kürşat (20 Mayıs 2007). "Bir varmış bir yokmuş ..." Yeni Şafak. 19 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
13. Schleifer, Yigal (27 Eylül 2011). "US Lawsuit Charges Turkey's Incrilik Air Base Sits on Stolen Armenian Land". EurasiaNet.
14. Ziflioğlu, Vercihan (17 Mayıs 2011). "US court requests Turkey's defense in lawsuit filed by Armenian-Americans". Hürriyet Daily News.
15. "ABD'den, 'Ermeniler İncirlik'i istiyor' notası!". Sabah. 2 Eylül 2011.
16. "Diyarbakır Havaalanı Sudjian'a ait çıktı". Milliyet. 3 Haziran 2015.
17. Gültekin, Uygar (31 Aralık 2014). "Basmacıyanların arazisine havaalanı kondurmuşlar". Agos.

Bibliyografi

• Akçam, Taner (2007). A Shameful Act: : The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. Macmillan. ISBN 978-0-8050-8665-2.
• Akçam, Taner (2012). The Young Turks' Crime Against Humanity the Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire. Princeton: Princeton University Press. ISBN 1-4008-4184-4.
• Atılgan; Eren; Mildanoğlu; Polatel, Mehmet; Onat; Nora; Mehmet (2012). 2012 Beyannamesi: İstanbul Ermeni vakıflarının el konan mülkleri. Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Baghdjian, Kevork K. (2010). A.B. Gureghian (Ed.). The Confiscation of Armenian properties by the Turkish Government Said to be Abandoned. Printing House of the Armenian Catholicosate of Cilicia. ISBN 978-9953-0-1702-0.
• Balakian, Peter (2003). The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-019840-0.
• Cagaptay, Soner (2013). Islam, secularism, and nationalism in modern Turkey: who is a Turk?. Routledge. ISBN 978-1-134-17448-5.
• Dadrian, Vahakn N. (1995). The History of the Armenian Genocide: Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus. Oxford: Berghahn Books. ISBN 1-57181-666-6.
• Hartunian, Abraham H. (1986). Neither to laugh nor to weep: a memoir of the Armenian genocide (2nd bas.). Cambridge, Mass.: Armenian Heritage Press. ISBN 0-935411-00-3. Bilinmeyen parametre |editörs= görmezden gelindi (yardım)
• Hatemi, Kezban; Kurban, Dilek (2009). Bir "yarbancı"laştırma hikâesi: Türkiye'de gayrımüslim cemaatlerin vakif ve taşınmaz mülkiyet sorunu (PDF). İstanbul: TESEV Yayınları. ISBN 605-5832-06-2. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
• Hovannisian, Richard G. (1971). The Republic of Armenia: The first year, 1918–1919. 1. Berkeley: University of California Publishing. ISBN 978-0-520-01805-1.
• Hovannisian, Richard G. (2008). Richard G. Hovannisian (Ed.). The Armenian genocide cultural and ethical legacies. New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers. ISBN 1-4128-0891-X.
• Kardeş, Selahattin (2012) [2008]. Tehcir ve Emval-i Metruke Mevzuatı (PDF) (2nd bas.). Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı (Finance Ministry of the Republic of Turkey). ISBN 975-8195-17-4. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
• Kevorkian, Raymond H. (2010). The Armenian genocide : a complete history (Reprinted. bas.). Londra: I. B. Tauris. ISBN 1-84885-561-3.
• Marashlian, Levon (1999). Richard G. Hovannisian (Ed.). Finishing the Armenian Genocide: Cleansing Turkey of Armenian survivors. Wayne State University Press. ss. 113-146. ISBN 978-0-8143-2777-7. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
• Oran, Baskın (2006). Türkiye'de azınlıklar: kavramlar, teori, Lozan, iç mevzuat, içtihat, uygulama (3 bas.). İstanbul: İletişim. ISBN 975-05-0299-X.
• Peroomian, Rubina (2008). And those who continued living in Turkey after 1915: the metamorphosis of the post-genocide Armenian identity as reflected in artistic literature. Erivan: Armenian Genocide Museum-Institute. ISBN 978-99941-963-2-6.
• Ruggles, D. Fairchild (2012). On location heritage cities and sites. New York, NY: Springer. s. 174. ISBN 978-1-4614-1108-6.
• Sachar, Howard M. (2007). A History of the Jews in the Modern World. Random House LLC. ISBN 0-307-42436-7.
• Sarafian, Ara (1998). James L. Barton (Ed.). "Turkish atrocities": statements of American missionaries on the destruction of Christian communities in Ottoman Turkey, 1915–1917. Ann Arbor, Michigan: Gomidas Institute. ISBN 1-884630-04-9.
• Toriguian, Shavarsh (1988). The Armenian question and international law (2nd bas.). La Verne, Calif., U.S.A.: ULV Press. ISBN 978-0-911707-13-7.
• Turabian, Hagop (1962). L'Arménie et le peuple arménien (PDF) (Fransızca). Paris, Fransa: Katcherian. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
• Üngör, Uğur Ümit; Polatel, Mehmet (2011). Confiscation and destruction: The Young Turk Seizure of Armenian Property. New York: e Continuum International Publishing Group. ISBN 978-1-4411-3578-0. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
• Vryonis, Speros (2005). The Mechanism of Catastrophe: The Turkish Pogrom Of September 6-7, 1955, And The Destruction Of The Greek Community Of Istanbul. Greekworks.Com Incorporated. ISBN 978-0-9747660-3-4.
• Winter, J. M. (2003). America and the Armenian Genocide of 1915. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-16382-1.

Dış bağlantılar

Harici görsel

İstanbul çevresinde el konulan Ermeni malların etkileşimli haritası

• Hrant Dink Vakfı'nın El konan Ermeni mülkleriyle ilgili haritalar, tarihçe ve durum bilgisi içeren web sitesisi