Türkiye Ermenileri

Türkiye Ermenileri (Ermenice: Թուրքահայեր), nüfusu 40.000 ile 76.000 arasında değişen (Hemşinliler dahil edilmemiştir)[2][3] ve çoğunluğu İstanbul'da yaşayan topluluk. Türkiye Ermenileri, diğer gayrimüslim cemaatlerde de olduğu gibi yurt dışına göçler, düşük doğum oranları ve daha yüksek ölüm oranlarından dolayı azalmaktadır.[4]

Türkiye Ermenileri
Թուրքահայեր
Toplam nüfus
70.000–150.000[1] (gizli Ermeniler hariç)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Adana, Ankara, Diyarbakır, Erzincan, Erzurum, Hatay (Vakıflı ve İskenderun), İstanbul, Maraş, Mardin, Kayseri, Tunceli, Urfa, Van
Diller
Türkçe (çoğu) • Ermenice (azı)
Din
Çoğunluk:
Ermeni Apostolik Kilisesi • Ermeni Katolik Kilisesi
Azınlık:
Dinsizlik • İslam

Büyük çoğunluğu bağımsız bir Hristiyan mezhebi olan Ermeni Apostolik Kilisesi mensubu, çok küçük bir bölümü ise Roma Katolik Kilisesi mensubudur. Tüm Türkiye Ermenileri 60 binin biraz üzerinden gösteren Uluslararası Azınlık Hakları Organizasyonu, bu nüfusun 60 binini Apostolik, 2 binini ise Katolik olarak belirtir ve az sayıda Protestan Ermeninin varlığını da bildirir.[5] Ermeni Apostolik Kilisesi mensubu olanlar İstanbul Ermeni Patrikhanesi'ne bağlıdırlar. Lozan Antlaşması'na göre azınlık statüsünde sayılıp okul açabilirler, gazete ve dergi çıkarabilirler.

Nüfus
Türkiye'de yaşayan Gizli Ermeniler (Kripto-Ermeniler)
1900'lerin başlarında geleneksel kıyafetleriyle Türkiye'de yaşayan bir Ermeni, Artvin.

Türkiye Ermenileri kabaca 3'e ayrılır. Bunlar;[6]

  • Resmi Ermeniler: Kiliseler bağlı olan Ermenilerdir. Alt kimliğini açıkça belli eden kişilerdir.
  • İslamlaşmış Ermeniler 17. ve 18. yüzyıllarda Müslümanlaşan bu Ermenilere Hemşinliler örnek verilebilir.
  • Gizli Ermeniler: Ermeni İsyanları ve Ermeni Kırımı sonrası Müslümanlaşan Ermenilerdir, Ermenilik bilincini koruyan ya da korumayan, genelde Anadolu'da yaşayan bireylerdir.

Türk vatandaşı olmayan ve nüfus olarak genel Ermeni nüfusu içinde yer almayan; ama Türkiye'de yaşayan Ermeni kökenli kaçak işçiler de ayrı bir grup olarak ele alınabilir. Nüfusları siyasi liderlerce farklı ve 100.000 gibi büyük sayılarla belirtilse de yapılan araştırmalar bu nüfusun 10-13 bin civarında olduğudur. Göçmenler Ermenistan'ı çok etkileyen 7,2 şiddetindeki Spitak Depreminden sonra ve Sovyet dönemi sonrası hâlâ süren ekonomik istikrarsızlık yüzünden Türkiye'ye gelmiştir. Gelenlerin çoğu kadındır ve ev işlerinde çalışmaktadırlar.[7]

Dağılım

Türkiye'nin 60 bin üzerindeki Ermeni nüfusunun yaklaşık 50 bini İstanbul'da yaşamaktadır.[5] Bu topluluğun 30 bini ise sadece tek bir ilçede, Bakırköy'de yaşamaktadır.[8] Bakırköy dışında Ermenilerin çoğunlukta olduğu diğer yerler ise; Kurtuluş, Samatya (Koca Mustafa Paşa) ve Yeşilköydür. Bir diğer önemli yerleşim yeri ise Hatay'a bağlı Vakıflı köyüdür. Nüfusunun tamamı Ermeni olan Vakıflı köyü, bu anlamda Türkiye'deki tek yerleşim yeridir.

Diaspora

Cumhuriyet sonrasında çeşitli nedenlerle Türkiye'yi terk eden Ermeniler, farklı ülkelere göç etmişlerdir. Örneğin, Ermenistan milli takımında da forma giymiş olan, Türkiye doğumlu Hollandalı futbolcu Aras Özbiliz bu gruba örnektir.

Türkiye'de Ermenice
Ermeni kökenli dilbilimci Sevan Nişanyan'ın çalışmasıyla, Türkiye'de değiştirilen Ermenice yer adları haritası

Türkiye'de Ermenice (Batı Ermenice lehçesi) bugünkü Ermeni toplumunda sadece küçük bir azınlık tarafından konuşulmaktadır. Ermeni toplumunun yüzde 82'si anadili olarak Türkçe konuşurken, Ermeni toplumunun sadece yüzde 18'i anadili olarak Ermenice konuşuyor. Bu oran gençler arasında daha da düşüktür, ve yüzde 92'si anadili olarak Türkçe konuşurken, sadece yüzde 8'i anadili olarak Ermenice konuşmaktadır.[9] anadili olarak Türkçe Ermenice'nin yerini alıyor ve bu yüzden Türkiye'de Ermenice yok olma sürecine girmiştir. UNESCO, Türkiye'de Ermeni dilini Dünya yıllık "Atlas of the World's Languages in Danger" (Tehlikede olan Dünya Dilleri Atlası)na eklemiştir ve burada Türkiye'de Batı Ermeni lehçesini "definitely endangered language" (kesinlikle tehlikede bir dil) olarak tanımlanıyor.[10][11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Khojoyan, Sara (16 Ekim 2009). "Armenian in Istanbul: Diaspora in Turkey welcomes the setting of relations and waits more steps from both countries". ArmeniaNow.com. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013.
  2. Turay, Anna. "Tarihte Ermeniler". Bolsohays. 6 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2013.
  3. Hür, Ayşe (31 Ağustos 2008). "Türk Ermenisiz, Ermeni Türksüz olmaz!". Taraf. 2 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2013.
  4. Özbey, Savaş (3 Şubat 2020). "82 milyonluk denizde eriyen buzdağı gibiyiz". İstanbul: Hürriyet.com.tr. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020.
  5. Armenians, Turkey 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Minorityright.org (28.07 2013) (İngilizce)
  6. ANADOLU’DAKİ” ERMENİ ETNİK-DİNİ UNSURU (1991-2005) 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Karen Khanlari - Batı Ermenistan ve Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi(29.07 2013)
  7. Kaçak Ermeni işçi" portreleri 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal (30.07 2013)
  8. Bakırköy Kriterleri 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yavuz Donat (28.07 2013)
  9. "Review of Istanbul's Armenian community history" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  10. UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009 22 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  11. UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009 31 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.