Leontios

Leontios veya Leontius (Yunanca: Λεόντιος), (Latince: LEONTIVS), (ö. 705), 695 ile 698 döneminde Bizans imparatorluğu imparatoru olmuştur. Bir gaspçı hanedansız imparator olarak II. Justinianos'a karşı bir isyanla ile imparator olmuş ve bir donanma komutanı olan III. Tiberios (asıl adı Tiberios Apsimaros) tarafından isyanla tahttan indirilmiştir. Leontias'in asıl adı ve tahtta iken kullandığı adı Leo (Λέων, Leōn) olup zamanındaki ve sonraki Bizanslı tarihçiler onu Leontias diye anmışlardır.

Leontios Λεόντιος
Bastırdığı altın sikke üzerinde iktidar gücünün sembolleri ile
Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	695 – 698
Önce gelen	II. Justinianos
Sonra gelen	III. Tiberios
Tam ismi Leontios
Ölüm	705 Konstantinopolis

İmparatorluktan önceki yaşamı

Leontius olasılıkla 695 ile 698 yılları arasında bir yılda İsauria'da doğmuştur. Çok gençken Bizans ordusuna asker olarak girdi ve bir profesyonel asker olarak hızlı olarak ordu rütbelerinde yükseldi. İmparator IV. Konstantinos saltanat döneminde Anatolikon Theması askeri valisi (stratigos) olarak atandı.

686'da II. Justinianos Doğu Anadolu ve Gürcistan'da bulunan Emeviler Arap ordularına karşı sefer açmaya karar verdiğinde bu sefer için komutan olarak Leontios'i seçti. Leontios bu seferde çok merhametsiz taktikler kullanarak başarı kazandı; Doğu Anadolu ve Gürcistan'ı ele geçirmekle kalmayıp daha da doğuya ilerleyerek Azerbaycan'ı da ele geçirdi. Bu başarılarından dolayı Bizans İmparatorluğu ile Emevi Halifeliği arasında bir yeni barış anlaşması görüşmeleri yapıldı. Yapılan barış anlaşması ile Emevi Halifesi Abdülmelik Bizans'a çok büyük arazi tavizleri ve yıllık harç vermeye zorlandı.

Fakat bu barış çok uzun sürmedi ve 692de Emeviler ile Bizans arasında yeni bir savaş çıktı. Bu seferde de Bizans orduları komutanı olan Leontias'in şansı yaver gitmedi. Büyük bir kısmı Anadolu'ya zorla göç ettirilmiş Islav ailelerinden çocuklarından oluşan büyük Bizans ordusu Arap Emevi ordusuyla Tokat yakınlarında (şimdiki Sulusaray mevkinde) 692de yaptığı Sebastopolis Muharebesi'nde büyük bir hezimete uğradı. Bu yenilginin en önemli nedeni Bizans ordusunun göç ettirilmiş islavların Bizans ordusundan ve savaştan kaçması ve geri kalan Bizans ordusunu çaresiz bırakmasıydı. Bu yenilgi dolayısı ile Bizans ordusu komutanı olan Leontias Konstantinopolis'e döndüğünde İmparator II. Justinianos tarafından hapse attırıldı. Leontias iki yıl hapiste kaldı. [1]

İsyanı

Leontios hapiste iken 695de hiç beklemedik bir sırada II. Justinianos kendini affetti ve yeni kurulmakta olan Hellas Theması için stratigos (askeri vali) görevine atadı. II. Justinianos'un amacı bu themanın askeri kaynaklarını geliştirilip Emevilere kaybedilmiş olana eski Bizans topraklarının geri alınmasıydı.

Fakat Leontios başka ve daha büyük görevler peşinde idi. Hapiste iken kendini ziyaret eden iki keşiş onu imparatorluk tacını taşıyan bir şekilde düşlerinde gördüklerini söylemişlerdi. Leontias hapisten çıkar çıkmaz bu düşü gerçekleştirmeye koyuldu. Önce Konstantinopolis'in ana hapishanesine yürüdü; hapishane idarecisini zararsız hale getirerek bu hapishanede bulunan tutukluları serbest bıraktı. Zaten bunlardan birçoğu eski askerdi ve çeşitli askeri suçlardan tutuklanmışlardı. Birçoğu da Leontias general iken onun emri altında eğitim ve savaş yapmışlardı. Bu tutuklular hemen bir ordu birliği şeklini ve düzenini aldılar. İlk işleri Leontias'ı İmparator olarak ilan etmek oldu.

Sonra düzenli halde bu birlik Ayasofya Katedraline yürümeye başladı. Bu birliğe birçok Bizans esnafı, şehirlisi ve Bizans'ta politik kurumlardan Maviler adlı at yarışçıları taraftarları da iştirak etti. Ayasofya önüne gelindiğinde, imparator II. Justinianos ile bir anlaşmazlığı olan ve onun gazaba gelmesinden korkan Konstantinopolis Patriği, yani Ortodoks Kilisesinin başkanı, Patrik Kaillinikos da "İşte bugün Tanrının bize buyurduğu gündür" deyip Leontias'in imparatorluğunu kabul ettiği toplanan güruha açıklandı. O gece Ayasofya'da toplanan halk için imparator Leontios oldu. Ertesi gün Leontios'un hayali gerçek oldu. [2]>

Yeni imparator Leontias taraftarları o gün II. Justinianos'u, onun özellikle vergi memurlarını ve saray bürokrasisinin başında olan Theodorus ve Stephen'i yakaladılar. II. Justinianos zincirlere takılarak Hipodrom'a getirildi ve burada toplanan halka gösterildi. Ahali yüksek aksi tezahürat yapıp ona hakaretler ve küfürler savurdular ve üstüne çeşitli pislikler attılar. Yeni imparatorun daha asker iken II. Justanionos ile yakından arkadaşlığı vardı. Bunun için Leontios, Justinianos'u öldürtmedi. Fakat ileride tekrar imparatorluğa göz dikmesin diye burnu ve dilinin bir parçasını kestirtti. O zamana kadar Bizans geleneklerine göre imparatorun hiç açıktan görülen özürlülüğü ve sakatlığı olmaması gerekirdi ve burnu kesik bir kişinin imparator olması imkânsız olduğu kabul edilmekteydi. Justinianos bundan sonra Konstantinopolis'e hiç dönme imkânı olmadan Kırım'da Yunan ticari şehri olan Chersonesos'a sonsuz sürgüne gönderildi. Diğer taraftan onun vergilerini uygulayan bürokrasinin başında bulunan Theodorus ve Stephen ise elleri kolları bağlı olarak ve çok defa düşüp yerlerde sürüklenmek üzere birer atlı arabaya iple bağlandılar ve Konstantinopolis'in ana caddesi olan Mese'den sürüklenerek şimdiki Aksaray'da bulunan Forum Bovis adlı meydana getirildiler. Buraya adını veren ve orada bulunan içi boş bakır-bronz boğa heykeli içine konulup diri diri yakıldılar.

İmparatorluk dönemi

Yirmi Yıllık Anarşi
Kronoloji
Leontios		695–698
III. Tiberios		698–705
II. Justinianos		705–711
Ortak imparator olarak Tiberius ile, 706–711
Filippikos Bardanes		711–713
II. Anastasios		713–715
III. Theodosios		715–717
Veraset
Öncül: Herakleios Hanedanı		Ardıl: İsauria Hanedanı

Resmen Leo adı ile İmparatorluğa geçen Leontios halk arasında popüler olmadı. İki yıl (684-686) suren saltanatı içinde dış ülkelerle askeri çatışmalardan kaçınmaya gayret etti ve içten imparatorluğu pekiştirmeye çalıştı. Bu hareketsiz ve savunucu stratejisi Bizans'in en büyük düşmanı haline gelen Emeviler halifesi Abdülmelik tarafından anlaşıldı. Bu Emeviler halifesi Mısır üzerinden ve daha önce alınmış olan İfrikiyye üzerinden ordularla Bizans'ın Kuzey Afrika'daki toprağı olan Afrika Eksarhlığı'na hücuma geçti. Kartaca Emevilerin eline geçti ve Bizans'in Kuzey Afrika'da bulunan son arazisi de ortadan kalktı.

Leontios buna karşıt olarak büyük bir donanma topladı ve yük gemileri ile büyük bir orduyu 698da Kuzey Afrika'ya Kartaca'ya sevk etti. Karaya çıkan ordu 698de Emevilere karşı Kartaca Muharebesini kaybetti. Konstantinopolis'e denizden çekilmekte olan ordu kalıntıları imparatora karşı isyan ettiler. Bu Bizans askerlerı donanma komutanını görevinden attılar. Tiberios Apsimaros adında bir Alman asıllı droungarios (tuğamirale eşit) rütbeli bir donanma komutanını Bizans İmparatoru olarak ilan ettiler. Bu yeni imparator da Alman adını değiştirip kendini Tiberios adı ile tanıttı. Bu donanma ve ordu Konstantinopolis'e geldiği zaman şehirde politik kurumlarından olan ve Leontios'un tahta gelmesini sağlayan Mavilerin aleyhtarı olan Yeşiller at yarışı takımı taraftarları desteğini kazandı. İmparator ilan edilmiş olan deniz komutanı Tiberios Apsimaros böylece Konstantinopolis'te 698'de III. Tiberios olarak taç giydi.[2]

Tutuklanışı ve öldürülmesi

Artık Konstantinopolis'te sanki bir önceki tahta geçişe özenti olarak Leontios'un da burnu ve dilinin bir parçası kestirildi ve böylece bir özürlü olarak tekrar tahta geçmesi önlendi. Kendisi de saçları tıraş ettirilip keşiş elbisesi giydirilip Konstantinopolis'te Psamathinon adli bir manastıra keşiş olarak kabul edildi.

Fakat 705de Cherson'a sürgüne gönderilen; orada Hazar valisinin kızı ile evlenen, sonra bir kaçırdığı bir gemi ile Bulgarlara sığınan ve onların bir ordusu ile Konstantinolis'e gelerek III. Tiberios'u tahtan indirip burunu kesik olarak özürlü olamasına rağmen Bizans tahtına 10 yıldan sonra tekrar İmparatorluğa geçen II. Justinianos'u Leontios'un isyanını unutamamıştı. 15 Subat 706'da keşiş Leontios kaldığı manastırdan alınarak III. Tiberios ile birlikte zincirler içinde şehir sokaklarından geçirilerek Hipodrom'a getirildiler. Yine oradaki ahalinin 10 yıl önce Justinianos'a yaptığı gibi bağrılan hakaretlere, sövmeler, taş ve pislik atımlarına hedef oldular. Bundan sonra imparator Justinianos önüne yere atıldılar ve Justinianos onların üzerlerine basarak çıktı ve bu sırada İncil'den uygun bir kıtayı "Sen aslan ve ejderhayı ayaklarının altına alarak çiğnedin" söylediği bildirilir.[2]. Bundan sonra her iki gaspçı imparator da kafaları kılıçla kesilerek idam edildiler.

Kaynakca

1. Mango, Cyril Cyril (Çev. Gül Çağalı Güven) (2008) Bizans - Yeni Roma İmparatorluğu , Istanbul:Yapi Kredi Yayinlari ISBN 978-975-08-1410-5
2. say.334

Dış kaynaklar

• Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2.
• Norwich, John Julius (1999). Byzantium, the apogee (İngilizce). Londra: Penguin. s. 4-7. ISBN 0-14-011448-3.
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. Justinianos	Bizans İmparatoru 695-698	Sonra gelen: III. Tiberius