V. Aleksios

V. Aleksios Dukas Murzuphlus (Yunanca: Αλέξιος Ε' Δούκας) (ö. Aralık 1205 Konstantinopolis) Dördüncü Haçlı Seferi'inde Konstantinopolis'in Latin ve Venedik orduları tarafından kuşatılması sırasında Bizans İmparatorluğu imparatoru olmuştur.

V. Aleksios Dukas Murzuphlus Αλέξιος Ε' Δούκας
Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	5 Şubat 1204 – 12 Nisan 1204
Önce gelen	II. İsaakios ve IV. Aleksios
Sonra gelen	I. Theodoros (İznik İmparatoru olarak)
Eş(leri)	Eudokia Angelina
Ölüm	Aralık 1205 Konstantinopolis

İmparatorluğa yükselişi

İçinden birkac imparator çıkaran Dukas sülalesi mensubu bir asil idi. Ya alnının ortasında birleşen gür kaşları dolayısıyla ya da çok asık suratlı, somurtkan tavırları dolayısıyla herkesce kullanılan lakabı Murzuphlus idi. Saray bürokrasisi içinde, bir bakıma asıl olduğu için, hızla ilerlemişti ve Dördüncü Haçlı Seferi sırasında imparatora çok yakın olan ve imparatorun şahsî dairesine her zaman girebilme hakkı kazandıran Protovestiarios unvanını taşımaktaydı. İki defa evlenmişti ama imparator III. Aleksios'un kızı olan Eudokia Angelina'nın sevgilisi olduğu herkesçe bilinmekteydi. 1200'de İoannis Komnenos'un bir saray darbesi ile imparatorluğu ele alma komplosuna karıştığı için III. Aleksios tarafından hapise konulmuştu. Dördüncü Haçlı Seferi ordularının Venedik gemileri ile Konstantinopolis'e gelip Temmuz 1202'de Haçlıların ilk hücumu ile şehir Haliç surlarını ele geçirmelerinden sonraki Dördüncü Haçlı Seferi komutanlarının istekleri ile II. İsaakios'un ikinci defa tahta geçirilmesi ve Haçlılar ile birlikte gelen oğlu IV. Aleksios'un da iktidarı paylaşan ortak imparator olmuşlardı. Bunun üzerine Aleksios Dukas hapisten çıkarılmış ve saraydaki yüksek görevine tekrar getirilmişti.

1204'te II. İsaakios ve IV. Aleksios başkentin dışında ordugahta bekleyen Latinler ve Venediklilerle yapılan para ve askerî yardım vaatlerini karşılamaları için Haçlılar tarafından zorlanmaktaydılar ama eldeki imkânlar bu vaatleri karşılamaya yeterli gelmediği açığa çıkmıştı. Diğer taraftan Latin ve Venedikli Haçlılardan hiç hoşlanmayan Konstantinopolis ahalisi şehrin savunması için gerekenin yapılmadığı ve Haçlılara yakın olmaları dolayısıyla imparatorlardan çok hoşnutsuzdu. Aleksios Dukas Haçlılar aleyhinde olan asillerin liderlerinden biri olarak ortaya çıkmış ve hatta Haçlılarla yapılan bazı kavgalara şahsen katılmıştı. Ocak 1204'te halk hoşnutsuzluğu bir halk hareketi ortaya çıkarıp büyük kalabalık gruplar oluşmuş, imparatorluk sarayı sarılmış, Ayasofya'yı dolduran ahali ve ileri gelenler yeni bir imparator adayı aramaya başlamışlardır. II. İsaakios ve IV. Alekios sarayda kendilerini muhafızlarıyla savunmaya almışlar ve sarayın yüksek memuru olan Aleksios Dukas'ı Haçlılardan yardım istemeye yollamak istemişlerdi. Bu görevi yapmayan Aleksios Dukas, buna karşılık olarak bir grup yandaşı ile sarayın yan kapısına gelmiş; görevinin yetkilerini kullanarak imparator olan genç IV. Aleksios'un yatak odasına girmiş; isyancıların sarayı hemen ele geçirecekleri için imparatorun hemen kaçmasına yardım edeceğini bildirmiş; onu güya gizlemek niyetiyle genç imparatoru bir pelerine sararak saraydan çıkarıp yanda bekleyen yandaşları ile birlikte hapishaneye götürüp bir hücreye koydurmuştur. Sonra da sarayın ana kapısına gidip dışarıda bekleyen halka imparator olduğunu ilan etmiştir.

Kısa imparatorluğu

Ayasofya'da toplanan halk ve basşehrin ileri gelenleri Nikolaos Kanabos'u imparator seçmelerine rağmen, V. Aleksios Dukas ismi ile imparator olan Aleksios Murzuphlus, önce entrika ile hapis ettirdiği IV. Aleksios'u (bir iki defa başarısız kalan zehirleme girişimden sonra) boğdurarak öldürtmüş; oğlunun ölümünü sarayda haber alan kör ve yaşlı II. İsaakios ise ya üzüntüden, ya da korkudan bir beyin kanaması veya kalp krizi geçirip ölmüş ya da öldürülmüştür. Halk tarafından imparator seçilen Nikolaos Kanabos ise kendi isteğiyle Aya Sofya'dan ayrılmamış ama V. Aleksios tarafından oradan çıkarılıp öldürtülmüştür.

Şubat 1204'te V. Aleksios Murzuphlus'a Ayasofya'da taç giydirilmiştir. Bu törenden sonra V. Aleksios kuşatma altındaki başşehirin savunmasını sağlamak üzere o zamana kadar görülmemiş bir liderlik kalitesi göstermeye başlamıştır. Latinlerle olan bütün müzakereler ve diğer ilişkiler kesilmiştir. Şehrin surlarının devamlı olarak savunması için her eli silah tutan Bizanslı seferber edilmiş ve surlarda ve kulelerde devamlı olarak nöbetle beklenme rotası ortaya çıkartılmıştır. Şehir surları, özellikle Haliç'e bakan surları yükseltilmiş üzerlerine yüksek tahta perdeler çekilmiş ve önceki hücumda zayıf görülen surların bazı kısımları için çifte duvar yapılmaya başlanmıştır. Bizans ordusu, V. Aleksios'un şahsi komutası altında Haçlılarin Galata'da bulunan ordugahına bir sürpriz hucumda yapılmış fakat bu başarılı sonuç vermemiştir.

Haçlılar istekleri yerine getirilmeyince ve müzakereler kesilince Konstantinopolis'i hücumla zaptedip kendilerine uygun bir imparatorluk kurup Bizans'in arazilerini paylaşma kararı almışlardır. Şehrin duvarlarına Latin ve Venediklilerin hücumu 9 Nisan 1204 Cuma günü başlamıştır. Bu hücumun odaklandığı sur kısmı, 9 ay önce Dük Enriko Dandolo ve Venediklilerin girip aldıkları sur ve kuleler olmuştu. Fakat buralardaki duvar ve kuleler yükseltildiği için Venedik gemilerinin direkleri arasında gerilen ağlar bir hücum platformu olmaktan çıkmış ve gemiler yükselen kulelerden Bizanslı mancınıklarının birer hedefi haline gelmişlerdir. O aksam Haçlılar geri çekilmek zorunda kalmışlardır. V. Aleksios sokaklardan atlı olarak dörtnala bir savunma mevkinden gelip diğerine giderek savunuculara verdiği mert ve azimli moralin bir uygun sonuç çıkardığı hissini yaratmıştır. Fakat Haçlılar da azimle iki gün sonra bir diğer hücuma başlamışlardır. Venedik gemileri çifter çifter bağlanıp daha geniş platformlar yaratılmış; uygun yönden esen poyraz rüzgarı ise gemileri duvarlara daha da yaklaştırılmasına elvermiş ve direkler arası platformlardaki hücumculara tahtadan koruyucu çatılar sağlanması ile Bizans savunucularının silahlarının etkisi çok azaltılmıştı. Çok sürmeden Haçlılar iki kuleyi ele geçirmeyi başarmışlar ve surlardaki bir giriş kapısını da açmışlar ve şehrin içine akıp sokak savaşına başlamışlardır. Sokaklarda yapılan savaşlar ta akşam ortalarına kadar sürmüştür. Bir grup Haçlı hücumcu bir karşı hücumu önlemek niyetiyle girdikleri sokaklarda yangın başlatmış ve bu yangın yayılarak bir tarihçinin dediğine göre Fransa Kırallığının en büyük üç şehrinde bulunan ev sayısından daha fazla binanın yanmasına neden olmuştur.[1]

Konstantinopolis'ten kaçış, Trakya'da direniş ve yakalanıp öldürülmesi

Bu sırada savunuculara komuta eden V. Aleksios Bizans durumunun savunulamayacağını anlamış ve Haçlılara esir olmaktansa kaçmayı tercih etmiştir. 12 Nisan akşamı eski imparator III. Aleksios'un karısı Eurphrosyne ve kızı (V. Aleksios'un sevgilisi) Eudokia Angelina ile birlikte bir küçük tekne ile Haliç'in batısına gidip oradan karadan Trakya'ya kaçmıştır. Ertesi gün Konstantinopolis şehri Haçlılara teslim olmuş, böylece ta 306'dan beri Konstantinopolis'ten bir Bizans İmparatoru tarafından yapılan idare, 57 yıl Latin İmparatorluğu'na geçmiştir. Haçlılar bu tarihî şehri, tarihte hiç görülmedik şekilde, talana başlamışlardır.

V. Aleksios Dukas'ta Trakya'da Gümülcine yakınlarındaki (Mosynopolis)de bulunan eski imparator III. Aleksios'un Bizans arazilerini kendi aralarında bölüşen Latinlere karşı direnişine katılmıştır. Önce iki sabık Bizans İmparatorları arasındaki ilişkiler iyi olmuş III. Aleksios'un kızı Eudokia Angelina, V. Aleksios ile evlenmiştir. Fakat Latin Haçlılar, Trakya'daki Bizans direnişine de hücum edip III. Aleksios'u Teselya'ya kaçmaya zorlamışlardır. III. Aleksios bu kaçıştan hemen önce çok kıskanç bir kararla Bizans tahtına tekrar geçmesini önlemek için damadı V. Aleksios Dukas'in gözlerini kör ettirmiştir.

Böylece Thierry de Loos komutanlığında ilerleyen bir Haçlı Latin ordusu Kasım 1204'te gözleri kör edilmiş olan V. Aleksios Dukas'ı esir almıştır. V. Aleksios, Konstantinopolis'e getirilmiş ve Latinlerden kurulu bir komite tarafından meşru Bizans İmparatoru IV. Aleksios'a karşı ihanette bulunmakla suçlanarak ölüme mahkûm edilmiştir. Cezası Theodosius Sütun'unun[2] tepesinden aşağı atılmak suretiyle infaz edilmiştir.

Dipnotlar

1. Geoffroy de Villehardouin, La Conquete de Constantinople
2. Şimdiki Beyazıd Meydanı yerinde Ordu Caddesi başlangıcında bulunan Tauri Forum'unda bulunan I. Theodisus Zafer Takı yanında bulunan ve üzerinde I. Theodosius'un zaferlerini heykellerle gösteren bir sütun

Ayrıca bakınız

• Dördüncü Haçlı seferi

Dış kaynaklar

• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Norwich, John Julius (1999). Byzantium: The Decline and Fall (İngilizce). Londra: Penguin. ISBN 0-14-011447-5.
• Harris, Jonathan (2006). Byzantium and the Crusades (İngilizce). Londra: Hambledon and London. ISBN 1-85285-501-0.
• Phillips, Jonathan (2004). The Fourth Crusade and the Siege of Constantinople (İngilizce). Londra ve New York: Viking Adult. ISBN 0-670-03350-2.

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. İsaakios ve IV. Aleksios	Bizans İmparatoru 5 Şubat 1204 – 12 Nisan 1204	Sonra gelen: I. Theodoros İznik İmparatorluğu İmparatoru