Türk Kurtuluş Savaşı sırasında katliamlar

Türk Kurtuluş Savaşı boyunca, hem Türk Ulusal Hareketi hem de İtilaf Devletleri sorumluluğunda, Türk, Rum ve Ermeni sivillere yönelik birçok katliam gerçekleşti. Katliamlar boyunca tecavüz, işkence ve soygun yaygın olarak yaşandı.

Türklerin Rum ve Ermeni katliamları
Ana maddeler: Rum Kırımı, Ermeni Kırımı ve Samsun tehcirleri
Ermeni siviller Türk kuvvetleri tarafından ele geçirilmesinden sonra Kars'ı terkediyor

Rudolph Rummel'e göre 1919-1922 yılları arasında, 264.000 Rum[1] ve 60.000-250.000[2][3] Ermeni öldürüldü. İngiliz tarihçi ve gazeteci Arnold J. Toynbee, bölgeyi gezdiğinde "sonuna kadar yakılmış" Rum köyleri gördüğünü rapor etti.[4] Savaş boyunca Ermeni ve Rum Kırımlarının sorumluları arasında ciddi bir devamlılık vardı.[5]

Sivas valisi Ebubekir Hazim Tepeyran, 1919'da "katliamların onları rapor etmeye dayanamayacağı kadar korkunç olduğunu" söyledi. Tepeyran ayrıca 1921 yılında Nurettin Paşa komutasında 11,181 Rum'un öldürüldüğünü rapor etti. Taner Akçam'ın söylediğine göre, Nurettin Paşa Anadolu'da kalan bütün Rum ve Ermeni nüfusunu öldürmeyi önerdi ancak Mustafa Kemal tarafından reddedildi.[6]

Maraş Muharebesi ve sonrasında; Fransız işgalini destekleyenlerle Fransız lejyonu olarak savaşan Ermeniler öldürülmüştür.[7] Dönemin Amerikan ve İngiliz gazetelerinde çıkan haberlerde; Fransız raporlarına göre 5.000 civarı Ermeni'nin öldürüldüğü yazılmaktadır.[8] 18 Ağustos 1920'de, 5.000 Hristiyan, Türkler tarafından öldürüldü.[9] 25 Şubat 1922'de, Pontus bölgesinde 24 Rum köyü yakıldı.[10] Belfast News Letter'ın haberine göre 1922'nin ilk aylarında, ilerleyen Türk birlikleri tarafından 10.000 Rum öldürüldü.[11][12] Eylül 1922'de, birkaç çocuk hariç Cunda Adası'nın bütün Rum nüfusu, yani yüzlerce kişi öldürüldü.[13]

1922 İzmir Yangını'nın Yunan kurbanları

9 Eylül 1922'de, Türk ordusu İzmir'e girip; şehri Yunan işgalinden kurtardı. Olayları büyük ölçüde düzensizlik takip etti. Yerel halk ve askerler tarafından, Yunan işgalini desteklemiş[14][15] olan Hristiyanlara, Rumlara ve az sayıdaki Türklere[16] karşı saldırılar gerçekleştirildi. Öldürülen Rumlar arasında Yunan işgalini destekleyen Türk düşmanı Hrisostomos Kalafatis de bulunmaktaydı.[17] 13 Eylül'de başlayan 1922 İzmir Yangını ile şehrin Hristiyan kısmı başta olmak üzere şehir büyük hasar gördü. Yangının sorumlusunun kim olduğu hâlâ bir tartışma konusudur, bazı kaynaklar Türkleri suçlarken bazıları Rumları ve Ermenileri suçlamaktadır. Yangın ve katliamlar sonucu, 2000 ila 100.000 Rum ve Ermeni öldü.[18][19][20][21]

Yunanların Türk katliamları
Ana maddeler: Yalova Katliamı, Menemen Katliamı, İzmit Katliamı ve 1922 Manisa yangını
Yunan birliklerinin geri çekilirken yaktığı bir Türk köyünde sıhhiyeciler yaralıları taşıyor (Ağustos 1922).

Justin McCarthy'ye göre Türk Bağımsızlık Savaşı boyunca 640,000 Türk sivil Yunan ordusu tarafından öldürüldü.[22][23] 14/15 Mayıs 1919 günü İzmir'in işgal edilmesinden sonra Yunan birlikleri şehrin Türk nüfusunun bir kısmını katletti.[24] İtilaf Devletleri'nin kaynaklarına göre 15 Mayıs 1919 günü 300 ila 400 Türk öldürüldü.[25][26] Yunan ordusu Anadolu içlerine doğru ilerledikçe bölgede yaşayan Türkler katliamlar, tecavüzler ve yıkımla karşı karşıya kaldı.[24] Bir Britanyalı askerî yetkili olan Harold Armstrong Yunan ordusunun İzmir'den Anadolu içlerine doğru ilerlerken sivilleri katlederek, yakarak, yağmalayarak ve tecavüz ederek gittiğini bildirdi.[27][28] Britanyalı tarihçi Arnold J. Toynbee, 15 Mayıs 1919 günü İzmir'in Yunanlar tarafından işgalinden sonra organize bir şekilde katliamların yürütüldüğünü yazdı. Toynbee, Yunanların İzmit, Yalova ve Gemlik bölgelerinde yürüttüğü zulme tanıklık ettiğini ve söz konusun bölgelerde evlerin yağmalandığını ve yakıldığını belirtti.[29] Marjorie Housepian'a göre Yunan işgali altındaki İzmir'de 4000 Müslüman idam edildi.[30] Menemen Katliamı'nda 200 Türk sivil öldürüldü. Bir köyde Yunan ordusu köye zarar vermemeleri için 500 altın lira talep etti. Ödeme yapıldı, ancak köy yinede yakılıp yıkıldı.[31] Bergama Baskını sonucu, 80.000[32]-100.000[33] Türk sivil bölgeyi göç etmeye zorlandı.

Savaş boyunca yakılan kasabalar

birçok kaynağa göre, Yunan ordusu savaşın son kısmında Anadolu'dan çekilirken bir yakıp yıkma taktiği izledi.[34] Ortadoğu tarihçisi Sydney Nettleton Fisher'a göre; "Geri çekilme sırasında Yunan ordusu bir yakıp yıkma taktiği izledi ve öfkelerini savunmasız Türk köylülerinden bilinen her yolda çıkardı."[34] Norman M. Naimark'a göre,"Yunan geri çekilişi yerel halk için işgalden daha yıkıcıydı".[35]James Loder Park, dönemin İstanbul ABD Konsolos yardımcısı, Yunanların Anadolu'yu boşaltmasından hemen sonra bölgeyi gezdi ve İzmir'i çevreleyen, gezdiği yerlerdeki durumu ve 1922 Manisa yangını gibi olayları rapor etti.[36]

Kinross'a göre, "Bölgedeki kasabaların çoğu harabeye dönmüştü. Uşak'ın üçte biri artık yoktu. Alaşehir, yamaçları tahrif eden karanlık bir kavrulmuş boşluktan başka bir şey değildi. Köyün ardına köy, Yunan askerleri tarafından kül yığını haline getirildi. Tarihi kutsal şehir Manisa'daki 18,000 binadan sadece 500'ü ayakta kaldı."[37]

Yalova Katliamı sırasında Narlı köyünde öldürülmüş yaşlı bir adam.
Yalova Katliamı'nda yakılmış kasabaların haritası

Ölüm sayısı açısından Türklere yönelik en büyük katliam olan Yalova Katliamı'nda Ermenilerin, Rumların ve Çerkeslerin[38], Yunan ordusu ile işbirliği yaptığı görüldü. Orhangazi, Yenişehir ve Armutlu katliam sırasında yakıldı. Armutlu'da kadınlar sistematik olarak tecavüze uğradı.[39] İstanbul Hükümeti'nin hayatta kalanlar ile yaptığı bir soruşturma sonucu ölü, kayıp ve yaralı sayısı toplam 35 olarak belirlense de, diğer Osmanlı ve Türk belgeleri ölü sayısını 5,500-9,900 olarak tespit etti.[40][41][42]

Kapaklı'da yaralı bir kadın
"Durmuş", elleri kesilmiş, yaralı bir erkek çocuk.

Geri çekilme sırasındaki Yunan vahşeti örneklerinden birinde, 14 Şubat 1922'de Aydın Vilayeti'nin Türk Karatepe köyünde, köy Yunanlar tarafından kuşatıldıktan sonra tüm sakinler camiye konuldu ve cami yakıldı. Ateşten kaçmayı başaran az sayıda kişi vuruldu. Toplam 385 kişi öldürüldü.[43][44] İtalyan konsolosu M. Miazzi, Yunanların 60 kadın ve çocuğu katlettiği bir köyü ziyaret ettiğini rapor etti. Bu rapor, daha sonra Fransız konsolosu Captain Kocher tarafından doğrulandı.[45]

Ebeveynleri öldürülmüş iki küçük Müslüman yetim.

Mart-Nisan 1921'de, Bilecik kasabası geri çekilen Yunan ordusu tarafından yakıldı. 208 kişi öldürüldü.[46] Yunan ordusunun acelesi, yıkımın seviyesini azalttı.[47]

24 Haziran 1921'de İzmit'te, çoğunlukla erkeklerden oluşan 300 kadar kadar sivil Yunan ordusu tarafından idam edildi.[48][49] Bununla birlikte şehir yağmalandı ve bir bölümü ateşe verildi.[50][51]

5 Eylül 1922'de Salihli Yunan ordusu tarafından ateşe verildi. Şehirdeki binaların %65'i yok oldu[36] ve en az 76 kişi yanarak öldü. Ayrıca, 100 kız tecavüz etmek için kaçırıldı.[52]

4 Eylül'de ise Turgutlu kasabası Yunanlar tarafından ateşe verildi. 6 Eylül'e kadar süren yangın sonucu şehrin %90'ı yok oldu ve 1.000 kadar kişi öldü.[36]

Yunan ordusu tarafından çıkarılan yangınlar sonucu Uşak'ta 200[53], Alaşehir'de 3000 kişi yanarak öldü.[54]

1922 Manisa yangını boyunca 3500 kişi yanarak ölürken, 855 kişi Yunan askerleri tarafından vurularak öldürüldü. Ayrıca Türk kaynaklarına göre, 300 kız tecavüz edilmek için kaçırıldı.

1922 Manisa yangını'ndan sonra bir sokak.

Gülfem Kaatçılar İrem, küçük bir kız olarak Manisa'daki yangına tanık oldu ve ailesi ile tepelere kaçtı, onun hatırladıkları:

"Sabaha karşı milislerden kaçtıktan sonra, tepelerde gizlemek için kuru bir dere yatağına tırmandık. Biz tırmanırken, şehir yanıyordu, ve biz onun ışığı ile aydınlatıldık ve ısısı bizi ısıttı. Şehir üç gün ve üç gece yandı. Ben evlerin pencere camlarını bomba gibi patladığını gördüm. Üzüm reçeli gibi köpüren, birbirine yapışmış. Havada kendi ayakları ile ölü inekler ve atları, balonlar gibi. Eski ağaçlar kökleri ile devrildi. Ben bu şeyleri unutmadım. Isı, açlık, korku, koku. Üç gün sonra, aşağıda vadide toz bulutları göründü. At sırtında Türk askerleri; biz onları tepelerde bizi öldürmeye gelen Yunanlar sanıyorduk. Ben yeşil ve kırmızı bayraklar taşıyan üç asker hatırlıyorum. İnsanlar ağlıyor, atlarının toynakları öpüyordu "Bizim kurtarıcılarımız geldi diye."[55]

Johannes Kolmodin, İzmir'deki İsveçli bir doğubilimci idi. Kendisi mektuplarında Yunan ordusunun 250 Türk köyünü yaktığını yazdı.[56] Ayrıca 30.000'den fazla bina Yunan ordusu, yerel Rumlar ve onların Ermeni destekçileri tarafından yakıldı.[57][58][59][60][61]

Savaşın son aşamasında, bilirkişilerin oluşturduğu Tetkik Heyeti, Aydın ve çevresinde incelemelerde bulunmuş ve rapor vermiştir. Bu rapor, "Tetkik Heyeti Raporu" olarak bilinmektedir.

“ Madde 32: Alevler içinde kalan mahalleden kaçmaya çalışan kadın erkek, çocuk, Türklerin büyük bir kısmı mahalleyi şehrin kuzey kısmına bağlayan bütün yolları tutan Yunan askerleri tarafından sebepsiz olarak öldürülmüşlerdir.[62] „
“ Madde 40: Aydın Vilayeti’nin Yunan kuvvetleri tarafından işgali, mahsul ve mülk bakımından büyük maddi hasarlar yaratmıştır.[62] „

Ermenilerin ve Fransızların Türk katliamları
Ana maddeler: Kozan Katliamı, Kahyaoğlu Katliamı ve Kaç Kaç Olayı
Ağzıkaraca köyü şehitliği. Ermeniler tarafından öldürülen Çamurdan Ailesi'ne ait mezarlık.

Türklerin bölgedeki Fransız işgaline karşı direnişi üzerine Antep'te, Maraş'ta ve Urfa'da, büyük ölçüde sivil kayıplara ve katliamlara[63] sebep olan muharebeler yaşandı. Maraş'ta, 4.500 Türk öldürüldü.[64] Kaç Kaç Olayı boyunca sivillere yönelik saldırılar yaygındı. Ermeni Kırımı, katliamları yapan silahlı Ermenileri yaptıklarının haklı olduğuna ikna etti.[65] 1920 yılında, Ermeniler tarafından Kozan Katliamı yapıldı. Ermeniler ayrıca Yalova Katliamı ve 1922 Manisa yangını'nda önemli bir rol oynadı.[66]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Rumel, Rudolph, Turkish Democide, Power Kills, Lines 363 & 382. University of Hawai'i.
  2. Armenia: The Survival of a Nation, Christopher Walker, 1980.
  3. Akçam, Taner (2007). A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. ss. 327. - Profile at Google Books
  4. Toynbee 1922, s. 152.
  5. Akçam 2006, s. 326.
  6. Akçam 2006, s. 323.
  7. Fisk, Robert (18 Ekim 2018). "The story of the Armenian Legion is finally being told – and it is a dark tale of anger and revenge". One Armenian woman was discovered on a train by soldiers, but refused to be separated from her companions. She was removed from the carriage and ‘married to the legionnaire who had rescued her’. The Independent. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
  8. "EYEWITNESS TELLS HOW ARMENIANS WERE MASSACRED". New York Times (1857-1922) 6 Mart 1920 tarihine ait haber. The New York Times. 6 Mart 1920.
  9. "5,000 Christians Massacred, Turkish Nationalist Conspiracy", The Scotsman, August 24, 1920.
  10. "24 Greek Villages are Given to the Fire." Atlanta Constitution. March 30, 1922
  11. "Turk's Insane Savagery: 10,000 Greeks Dead." The Times. Friday, May 5, 1922.
  12. "More Turkish Atrocities", Belfast News Letter, May 16, 1922.
  13. Clark, Bruce (2006). Twice a stranger : the mass expulsion that forged modern Greece and Turkey. Cambridge, (Massachusetts): Harvard University Press. s. 25. ISBN 9780674023680. On the nearby islet which is known in Greek as Moschonisi and in Turkish as Cunda, several hundred civilians of all ages were taken away and killed, only some of the children were spared and sent to orphanages
  14. Mevlüt Çelebi (22 Mart 2019). "BİR İTALYAN GAZETECİNİN KALEMİNDEN İZMİR'İN İŞGALİ". Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
  15. Ortaylı, İlber (17 Mayıs 2009). "90 yıl önceki işgal". Yunanistan bundan 90 yıl önce İzmir’i işgal ederken Türkiye’deki askeri toplumun hızlı örgütlenme yeteneğini hesaba katmadı. Çekildiklerinde ise İzmir’in kozmopolit ve barışsever yapısı tahrip olmuştu. Milliyet. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
  16. "Foreign documents US". 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2014.
  17. Aggelomatis, Chr, "Chronicle of Great Tragedy" (The Epic of Asia Minor), Estia, 1963, pp. 231-2
  18. Trudy Ring; Noelle Watson; Paul Schellinger (2013). Southern Europe: International Dictionary of Historic Places. Routledge. s. 351. ISBN 9781134259588. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. Kemal's triumphant entry into Izmir ... as Greek and Armenian inhabitants were raped, mutilate, and murdered.
  19. Abulafia, David (2011). The great sea : a human history of the Mediterranean. New York: Oxford University Press. s. 287. ISBN 9780195323344. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. As the refugees crowded into the city, massacres, rape and looting, mainly but not exclusively by the irregulars, became the unspoken order of the day
  20. Freely, John (2004). The Western Shores of Turkey: Discovering the Aegean and Mediterranean Coasts. Tauris Parke Paperbacks. s. 105. ISBN 978-1-85043-618-8.
  21. Horowitz, Irving Louis; Rummel, Rudolph J (1994). "Turkey's Genocidal Purges". Death by Government. Transaction Publishers. s. 233. ISBN 978-1-56000-927-6.
  22. "KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE YUNAN MEZALİMİ". https://www.edirnegazetesi.com.tr. 17 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. |website= dış bağlantı (yardım)
  23. "KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE KOCAELİ - YALOVA – İZNİK ÇEVRESİNDE". www.ait.hacettepe.edu.tr. 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020.
  24. Shaw,Stanford J. & Shaw, Ezel Kural (2002), History of the Ottoman Empire and modern Turkey, Volume 2, Cambridge University Press, sf. 342
  25. Archivio Storico Diplomatico Ministero Degli Affari Esteri, Affari Politici, Busta: 1644-7738
  26. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011.
  27. Steven Béla Várdy, T. Hunt Tooley, Ágnes Huszár Várdy, Ethnic cleansing in twentieth-century Europe (2003), Social Science Monographs, sf. 190
  28. Shaw,Stanford J. & Shaw, Ezel Kural (2002), History of the Ottoman Empire and modern Turkey, Volume 2, Cambridge University Press, sf. 342
  29. Toynbee, Arnold J (1922). The Western question in Greece and Turkey: A study in the contact of civilisations. Boston: Houghton Mifflin, sf. 260
  30. Housepian, Marjorie. The Smyrna Affair. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1966, p.153
  31. McCarthy, Justin (1995). Death and exile: the ethnic cleansing of Ottoman Muslims, 1821–1922. Darwin Press. s. 264. ISBN 978-0-87850-094-9.
  32. Turgut Özakman: Vahidettin, M. Kemal ve milli mücadele: yalanlar, yanlışlar, yutturmacalar, Bilgi Yayınevi, 1997, 9754946698, page 219. (Türkçe)
  33. Turgut Özakman: Vahidettin, M. Kemal ve milli mücadele: yalanlar, yanlışlar, yutturmacalar, Bilgi Yayınevi, 1997, ISBN 9754946698, sf. 219
  34. Fisher 1969, s. 386.
  35. Naimark 2002, s. 46.
  36. U.S. Vice-Consul James Loder Park to Secretary of State, Smyrna, 11 April 1923. US archives US767.68116/34
  37. Kinross 1960, s. 318.
  38. Smith, Michael Llewellyn (1999). Ionian vision : Greece in Asia Minor, 1919–1922 (New edition, 2nd impression bas.). Londra: C. Hurst. s. 209. ISBN 9781850653684. At the same time bands of Christian irregulars, Greek Armenian, and Circassian, looted, burned and murdered in the Yalove-Gemlik peninsula.
  39. Sorrowful Shores, Ryan Gingeras, page 111-112, 2009
  40. Gingeras, Ryan (2009). Sorrowful Shores:Violence, Ethnicity, and the End of the Ottoman Empire 1912-1923. Oxford University Press. s. 28. ISBN 9780191609794. In total only thirty-five were reported to have been killed, wounded, beaten, or missing. This is in line with the observations of Arnold Toynbee, who declared that one to two murders were sufficient to drive away the population of a village.
  41. McNeill, William H. (1989). Arnold J. Toynbee: A Life. Oxford University Press. ISBN 9780199923397. To protect their flanks from harassment, Greek military authorities then encouraged irregular bands of armed men to attack and destroy Turkish populations of the region they proposed to abandon. By the time the Red Crescent vessel arrived at Yalova from Constantinople in the last week of May, fourteen out of sixteen villages in that town's immediate hinterland had been destroyed, and there were only 1500 survivors from the 7000 Moslems who had been living in these communities.
  42. "Arşivlenmiş kopya". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
  43. Yunan mezalimi: İzmir, Aydın, Manisa, Denizli : 1919-1923, Mustafa Turan, University of Michigan-Atatürk Araştırma Merkezi, 2006|url=https://books.google.com/books?id=iy1pAAAAMAAJ&q=14+%C5%9Eubatta+ku%C5%9Fat%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1,+c%C3%A2milerin+ate%C5%9Fe+verildi%C4%9Fini,+400+ki%C5%9Fiden+yaln%C4%B1z+15+kad%C4%B1n+ve+erke%C4%9Fin+ka%C3%A7t%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1n+kendisine+bildirildi%C4%9Fini%22+yaz%C4%B1yordu425.&dq=14+%C5%9Eubatta+ku%C5%9Fat%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1,+c%C3%A2milerin+ate%C5%9Fe+verildi%C4%9Fini,+400+ki%C5%9Fiden+yaln%C4%B1z+15+kad%C4%B1n+ve+erke%C4%9Fin+ka%C3%A7t%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1n+kendisine+bildirildi%C4%9Fini%22+yaz%C4%B1yordu425.&hl=nl&sa=X&ei=xW3tUYWALYiHswae0oHYDQ&ved=0CDEQ6AEwAA%7Cquote=14 Şubatta kuşatıldığını, câmilerin ateşe verildiğini, 400 kişiden yalnız 15 kadın ve erkeğin kaçtıklarının kendisine bildirildiğini" yazıyordu
  44. Toynbee, Arnold (6 Nisan 1922) [9 March 1922], "Letter", The Times, Turkey.
  45. Howell, HG (15 Eylül 1922), Report on the Nationalist Offensive in Anatolia, İstanbul: The Inter-Allied commission proceeding to Bourssa, F.O. 371-7898, no. E10383.
  46. State-Nationalisms in the Ottoman Empire, Greece and Turkey: Benjamin C. Fortna,Stefanos Katsikas,Dimitris Kamouzis,Paraskevas Konortas, page 64, 2012
  47. "Arşivlenmiş kopya". 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
  48. Sorrowful Shores, Ryan Gingeras, page 112, 2009
  49. Toynbee, Arnold Joseph (1970). The Western Question in Greece and Turkey:A Study in the Contact of Civilizations (PDF). H. Fertig, originally: University of California. s. 553. 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. ‘ But at 1 P.M. on Friday the 24th June, three and a half days before the Greek evacuation, the male inhabitants of the two Turkish quarters of Baghcheshmé and Tepekhané, in the highest part of the town, away from the sea, had been dragged out to the cemetery and shot in batches. On Wednesday the 29th I was present when two of the graves were opened, and ascertained for myself that the corpses were those of Moslems and that their arms had been pinioned behind their backs. There were thought to be about sixty corpses in that group of graves, and there were several others. In all, over 300 people were missing—a death-roll probably exceeding that at Smyrna on the 15th and 16th May 1919.
  50. Lieberman, Benjamin (2013). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. Rowman & Littlefield. s. 126. ISBN 9781442230385. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014. "In late June the Greek military gathered forces for the offensive by moving troops out of Ismid, leaving a looted city in flames. News of the Greek pullout caused panic among Armenian and Greek refugees who had found safe haven in Ismid.
  51. Toynbee, Arnold Joseph (1922). The Western question in Greece and Turkey. General Books LLC. s. 287–297–298–299. ISBN 9781152112612.
  52. The Atlantic Monthly, Volume 132. Atlantic Monthly Co. 1923. s. 829. Two thirds of Salihli, with a population of 10,000, only a tenth of whom were Greeks, had been burned over, seventy-six people were known to have burned to death, and a hundred young girls were said to have been taken away by Greek
  53. Adıvar, Halide Edib (1928). The Turkish Ordeal: Being the Further Memoirs of Halidé Edib. Century Company, University of Virginia. s. 363.
  54. Mango, Atatürk, p. 343.
  55. Neyzi, Leyla (2008). Remembering Smyrna/Izmir (PDF). History and Memory. s. 115. As Manisa was torched by the Greeks, the townspeople fled to the hills. It was here that they would remain “for three days and three nights.”
  56. Özdalga, Elizabeth. The last dragoman: the Swedish orientalist Johannes Kolmodin as scholar, activist and diplomat (2006), Swedish Research Institute in Istanbul, p. 63.
  57. Özdalga, Elizabeth. "The Last Dragoman: the Swedish Orientalist Johannes Kolmodin as Scholar, Activist and Diplomat (2006), Swedish Research Institute in Istanbul, p. 63".
  58. Várdy, Béla (2003). Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe. Social Science Monographs. p. 190. ISBN 9780880339957. Erişim tarihi: 6 Ocak 2019.
  59. Toynbee, Arnold. "Toynbee, Arnold (6 April 1922) [9 March 1922], "Letter", The Times, Turkey".
  60. Loder Park, U.S. Vice-Consul James. "Smyrna, 11 April 1923. US archives US767.68116/34".
  61. HG, Howell. "Report on the Nationalist Offensive in Anatolia, Istanbul: The Inter-Allied commission proceeding to Bourssa, F.O. 371-7898, no. E10383.(15 September 1922)".
  62. Em. Korg. Hüseyin Işık, Türk-Yunan İlişkileri, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayını, Ankara 1986, s. 377-394
  63. Gary D. Solish (2010) The Law of Armed Conflict: International Humanitarian Law in War 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9780521870887
  64. Kerr, Stanley Elphinstone (1973). The Lions of Marash. SUNY Press. s. 195. ISBN 9781438408828.
  65. Levene, Mark (2013). Devastation. Oxford University Press. ss. 217, 218. ISBN 9780191505546.
  66. Kamil (1982). Manisa ve yöresinde işgal acıları. Kültür ve Turizm Bakanlığı. pp. 26–87.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.