Niğde

Niğde, Niğde medeniyetler şehri olarakda adlandırılınan tarihi hititler dönemine kadar uzanan bir iç anadolu ve tarım şehirdir. Nüfusu 2020 verilerine göre 362.861 dır

Başlığın diğer anlamları için Niğde (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Niğde
İlçe

Ülke Türkiye
İl Niğde
Coğrafi bölge İç Anadolu Bölgesi
İdare
 • Belediye başkanı Emrah Özdemir (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam 2.699,23 km² (104.217 mil²)
Rakım 1.229 m (4.032 ft)
Nüfus
 (2018, 2012)
 • Toplam 224,289, 118,186
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 51000
İl alan kodu 388
İl plaka kodu 51
Resmî site
www.nigde.gov.tr

Tarihçe

Niğde İli'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bibi'de rastlanmıştır.[1]

Eski CHP Niğde Milletvekili Dr. Avram Galanti ise Niğde kitabında:“Niğde’nin en eski ismi Anahita’dır. Anahita, bir ilahenin ismidir ki, kameri ve bereketi temsil eder.” demektedir.[2]

Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.

Yaklaşık 10.000 yıllık bir târihî geçmişe sahip olan Niğde’de yapılan arkeolojik araştırmalar, Paleolitik Çağ’a değin uzanan buluntular vermiştir.[3] Yazılı tarih döneminde ise Niğde’de sırasıyla: Asur Ticaret Kolonileri, Hititler, Tabal Geç Hitit Devleti, Frigyalılar, Persler, Makedonya Krallığı, Kapadokya Krallığı, Romalılar, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Eretna Beyliği, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti hüküm sürmüştür. Niğde, Osmanlı hâkimiyetine 1470 yılında girmiştir.

Daha önceleri belde olan Fertek'in yanı sıra Kumluca ve Hamamlı köyleri, 2012 yılında Niğde'nin merkez ilçesine mahalle olarak bağlandı.[4]

Nüfus
Yıl Toplam Şehir Kır
1965[5]98.29221.66376.629
1970[6]117.02526.93690.089
1975[7]134.33631.844102.492
1980[8]148.83939.835109.004
1985[9]164.22649.068115.158
1990[10]142.78555.03587.750
2000[11]177.39678.08899.308
2007[12]188.999100.41888.581
2008193.373100.41892.955
2009[13]195.407105.70289.705
2010[14]196.087109.72486.363
2011[15]198.088114.37683.712
2012[16]200.044118.18681.858
2013[17]201.597124.77476.823
2014[18]205.753127.98077.773
2015[19]211.092132.15578.937
2016[20]Veri yokVeri yokVeri yok

İklim

Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar haline kışın, yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır.

Sıcaklık

En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına denk gelir. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en sıcak örneğidir.

Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7 derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise (-)21 derece ile şubat ayına rastlar.

Yağışlar

Nisan, Mayıs ve Haziran ayının ilk yarılarına kadar sağanak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış yapan şartları görünür.

Niğde'de yağış ortalaması 0.9 mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay 78,5 mm ile nisan, en az olduğu ay ise, 0,2 mm ile temmuz ayıdır.

Nemlilik

Niğde'de ortalama nispi nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük olduğu ay %30 ile ağustos ayıdır.

Eğitim

Üniversiteler

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Türkiye'nin Niğde ilinde bulunan bir devlet üniversitesidir. 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı kanunun ek 22. maddesine göre 11 Temmuz 1992 tarihinde Niğde Üniversitesi adıyla kuruldu. Ağustos 2016'da üniversiteye Ömer Halisdemir'in adı verildi.

Ekonomi

Niğde ilinin ekonomisi tarıma dayanır. Özellikle patates, elma,şeker pancarı üretimi ile ön plana çıkan tarım faaliyetlerinin yanı sıra; halı, şeker, meyve suyu, un, çimento ve kimya sanayilerinin önemli bir bölümü Niğde ilinde mevcuttur. Son dönemlerde kentteki yoğun öğrenci nüfusundan dolayı hizmet sektörü de gelişmektedir.

Turizm

Niğde; doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Günümüzden itibaren 10 bin yıllık kesintisiz bir yerleşim merkezi olan Niğde'de bu süreç içinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış birçok tarihi eser mevcuttur.

ulukışla ilçesinden görüntü

Roma döneminden günümüze ulaşan en önemli tarihi eserler Roma havuzu ve o havuzun suyunu eski kent merkezi olan Kemerhisar’a (Tyana) taşıyan su kemerleridir.

Bizans döneminden günümüze ulaşan en önemli kültür varlığı Gümüşler Manastırıdır. Selçuklu döneminden ise günümüze ulaşan en özenli tarihi eserler arasında Alâeddin Camii, Sungurbey Camii, Ak Medrese ve Hüdavent Hatun türbesini sayabiliriz. Osmanlı dönemi eserleri arasında en önemli kültür varlığı büyük Türk şairi Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiirinin esin kaynağı Ulukışla Öküz Mehmet Paşa kervansarayıdır.

Niğde Etnografya ve Arkeoloji Müzesi

1976'da yapılmıştır. Antik Çağa ait eserlerle, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait 12 bin eser sergilenir. Akmedrese de müze olarak kullanılmaktadır.

Gümüşler Manastırı

Gümüşler Manastırı, Niğde'ye 8 km mesafede, Gümüşler kasabasındadır. Roma devrinde yapılmıştır.

Niğde Kalesi

Niğde Kalesi, bir höyük olan Alaaddin Tepesi’nin kuzey kısmı üzerine inşa edilmiştir. İnşa kitabesi olmadığı için yapım tarihini kesin olarak bilinmemekle; muhtemelen IX. yüzyılda Bizanslılar zamanında inşa edilmiştir. Esas şeklini ise Anadolu Selçuklu hükümdarları II. Kılıçarslan (1155–1192), II. Rüknettin Süleyman Şah (1196–1204) ve I. Alâeddin Keykubat (1220–1237) dönemlerinde almıştır.

Yapı, iç kale ile onu çevreleyen ve konut alanlarını kuşatan kalın bir surla dış kaleden oluşmaktadır. İç kale ve surlar, şehrin doğu tarafında yer alan ve fazla yüksek olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan tepenin üzerine inşa edilmiştir. Bu tepeye daha sonra üzerinde bulunan Alâeddin Camii’nden dolayı “Alâeddin Tepesi” adı verilmiştir. Kale bugün fonksiyonunu kaybetmiş olup; burada iç kale, Alâeddin Camii (1223) Hatıroğlu Çeşmesi (1267–68) ve Rahmaniye Camii (1747) ile Alâeddin Tepesi bulunmaktadır. Kalenin eteklerine sonradan ev ve dükkanlar yapılmıştır.

Niğde Kalesi’nin kapalı mekanlarındaki Geleneksel Yaşam Sergileri, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ücretsiz olarak gezilebilmektedir

Saat Kulesi

Niğde’de iç kalenin güneybatı köşesindeki burcun yarısı yıkılıp içi doldurularak, üstüne Saat Kulesi (1901–2) yapılmıştır. Dıştan minare görünümünde olan saat kulesi, dört bölümden oluşur. Kaide ve gövde ongen planlıdır. Saat kulesi yapma geleneği Avrupa’da 14. yüzyılda başlamasına rağmen, Osmanlı topraklarında 18. yüzyılda görülmeye başlar. Anadolu’da ilk örneklerine XIX. yy. başında görülür. Sultan Abdülhamit’in tahta çıkışının 25.yılında (1901–2) valilere gönderilen fermanla Anadolu’da saat kulesi yapma geleneği hızlanır. Zamanın mimari üslubunu yansıtan saat kulelerinden yalnızca elli (50) tane günümüze gelmiştir.

Alâaddin Camii

Birinci Alâaddin Keykubâd zamanında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır.Selçuklu sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat abidesidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan caminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Damalı minaresi camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silueti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini bu motiflere işler.

Sungur Bey Camii ve Türbesi

İlhanlı döneminde Niğde Valisi olan Sungur Bey tarafından 1335'te yaptırılmıştır. On sekizinci asırda geçirdiği yangından sonra yeniden yapılmıştır. Mîmarî özelliği ve taş işçiliği süslemeleri çok zengindir. İlk yapıldığında iki minareli olan caminin yanında Sungur Bey'e ait sekiz köşeli bir türbe vardır.

Şah Mescidi

Sungur Bey Camii yakınında olup 1413'te yaptırılmıştır. Kare plânlı bir camidir.

Hanım Camii

Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır, Rahmaniye veya Kale camii olarak da adlandırılır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.

Ak Medrese

Karamanoğlu Alâaddin Ali Bey tarafından 1409'da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz mermerden alır. Selçuklu mîmarî tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey Medresesi de denir. 1936'da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak kullanılmıştır. Geometrik motiflerle süslü giriş kapısı çok güzeldir.

Hüdâvend Hatun Kümbeti

Taç kapısı üzerindeki inşa kitabesine göre, 712H./1312–13 M. yılında yapılmıştır. Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamanında Anadolu Selçuklu hükümdarı IV. Rukneddin Kılıç Aslan’ın kızı Hüdavend Hatun yaptırmıştır. Günümüze bazı onarımlar görerek gelen türbe, orijinal özelliğini korumaktadır.

Hüdâvend Hatun türbesi Niğde

Yapı, tek katlı ve sekizgen planlı türbeler grubuna girer. Yapı inşasında sarımtırak renkte ince yönü trakit taşı; kapı ve pencerelerin söve, kemer ve lentolar ile kasnaktaki kuşak ve kitabelerde beyaz mermer kullanılmıştır. Kasnaktaki sivri kemerli alınlıklardaki bezemelerle, pencerelerdeki fi gürlü süslemelerde ve pencere şebekelerinde daha ince dokulu ve sert olan kırmızımtırak renkte taş; iç mekânın kubbe kasnağında sağır sivri kemerlerde siyah kesme taş kullanılarak oldukça zengin malzemeye yer verilmiştir. Yapının inşasında oldukça temiz ve itinalı bir işçilik görülür.

Türbe, sekiz kenarlı bir kaide üzerinde sekizgen gövde olarak yükselmekte ve üstte On altı kenarlı kasnağa dönüşerek içten kubbeye, dıştan da sekiz kenarlı piramidal külahla kapatılmıştır. Türbe yapı bakımından olduğu kadar, bitkisel, geometrik ve özellikle figürlü plastik bezemeleri bakımından özeldir.

Gündoğdu Türbesi

Hüdavend Hatun Kümbetinin yanındadır. 1344'te ölen Hakkı Besvap için yaptırılmıştır. Kare plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı ile örtülüdür. Türbenin kapısı geometrik, bitki ve örgü motiflerinden meydana gelen kuşaklarla çevrilidir.

Sungurbey Kütüphanesi

Emîr-ül-ümerâ Seyfeddîn Sungur Ağa tarafından 1335 senesinde yaptırılmıştır. Günümüzde İl Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır.

Paşa Camii

17. yüzyıla ait Osmanlı eseridir. 1670 yılında Murat Paşa tarafından yaptırılan camiyi oğlu Ali Paşa genişletmiştir. 1909'da tamir gören caminin yanında türbe ve çeşme vardır.

Dışarı Camii

Saruhan mahallesi Bor caddesi üzerindedir. Yapının inşa kitabesi yoktur, Fakat XVI. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Günümüze bazı onarımlarla gelen camii, orijinal özelliğini büyük ölçüde korumakta ve işlevini devam ettirmektedir.

Yapı, tek kubbeli camiler sınıfındadır. Dıştan 17.10x17.10 m ölçülerinde harim, kuzeyinde 5.40x17.10 m ölçülerinde üç kubbeli son cemaat yeri ve kuzeybatı köşesinde yer alan tek şerefeli minareden oluşur. Daha önce yıkılan son cemaat yeri aslına uygun yeniden inşa edilmiştir. Cephe duvarlarında ve kubbe kasnağında sarımtırak ince yonu trakit taşı, minare de kül renginde mihrapta ise kül rengi kesme taş kullanılmıştır. İtinalı işçilik göze çarpar. Cephe duvarları oldukça yüksek tutulmuştur. Yapının bütün duvarlarında iki sıra pencere açılarak monotonluk giderilmeye çalışılmıştır. Son cemaat yeri köşelerden pandantiflerle geçilen üç kubbeyle örtülmüştür. Harime girişi sağlayan 1.15x2.10 m ölçülerinde cümle kapısı kuzey duvarının ortasına yerleştirilmiş, basık kemer ve söveler mermerden yapılmıştır. İç mekana aydınlık, her duvarda eşit şekilde sekizi alt sırada, sekizi üst sırada ve biri de kubbe kasnağında olmak üzere on yedi pencereyle sağlanmıştır. Camiide aşırı süsleme yoktur. Dikkati çeken bezeme mihrap ve müezzin mahfilindedir.

Basın ve yayın kuruluşları

Televizyon Kanalları
  • Niğde Televizyonu

Radyo Kanalları
  • Niğde FM (91.3)
  • Bor FM (95.0)
  • Niğde Polis Radyosu (97.0)
  • Umut FM (98.0)
  • Niğde Tempo FM (104.0)

Gazete ve Dergiler
  • Niğde Hamle Gazetesi
  • Niğde Haber Gazetesi
  • Niğde Anadolu Haber Gazetesi
  • Dünden Bugüne Gündem Gazetesi
  • Günaydın Gazetesi
  • Yeşil Bor Gazetesi

Kardeş şehirler
Ayrıca bakınız: Kardeş şehir

Kaynakça
  1. [Yurt Ansiklopedisi, C.8, Anadolu Yayıncılık, Istanbul 1982-1983, s.6159]
  2. [Avram Galanti; Niğde, s.5.]
  3. [Türkiye’nin Turizm Degerleri 4, TC Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlügü, Giris Bolumu]
  4. "Fertek Kasabası Resmen Yok". borhaber.net. 11 Mart 2012. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
  5. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  17. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  18. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  19. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  20. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar

Kaynak Kitaplar
  • Niğde Kapadokyanın Başkenti (Yazar:Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Söylence Şaka Fıkra Anlatı (Yazar Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Spor Tarihi, (Yazar Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Kızılca Bektiklerin Yurdu (Yazar Ömer Fethi Gürer)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.