Tuzluca, Iğdır

Tuzluca (Kürtçe: Qulp), Iğdır ilinin bir ilçesidir. 1992'de Iğdır'ın Kars'tan ayrılarak il olmasından önce bu ilçe Kars'a bağlıydı.

Tuzluca
İlçe

Türkiye'de yeri
Ülke Türkiye
İl Iğdır
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Salih Çiğdem[1]
 • Belediye başkanı Ahmet Sait Sadrettin Türkan (SP)
Yüzölçümü
 • Toplam 1,254 km² (484 mil²)
Rakım 870 m (2.850 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 24,560
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 76900
İl alan kodu 0476
İl plaka kodu 76

Genel Bilgiler

Eski adı Kulp'tur. Tuzluca, ilin batısında yer almaktadır. Yeryüzü şekilleri bakımında dağlar çoğunluktadır. Suyunun bol ve lezzetli olması, her türlü sebze ve meyvenin yetişebilmesi bölgeye ayrı bir önem katmaktadır. İlçeye bağlı 81 köy bulunmaktadır.

Türkiye'ye İran, Azerbaycan ve Ermenistan'a bağlanan karayolu Tuzluca'dan geçer. Yaklaşık 1,254 km²'lik bir alana sahip ilçe, Iğdır ili topraklarının (3,539 km²) yaklaşık % 35,4'ünü oluşturmaktadır. Bilinen ilk ismi Kulp olan daha sonradan Tuzluca'ya ismini veren, kaya tuzu madenleridir. Tuz mağaraları 35 dönümlük bir araziyi kaplamaktadır. Bu maddenin yıllarca işlenmesinden sonra oluşan tuz mağaralarında astım hastalarına hizmet veren şifa merkezi mevcuttur. İspanyol elçisi Ruy González de Clavijo, burayı seyahatnamesinde şöyle anlatmaktadır:

“ Mayıs 1404'te tekrar Aras Nehri kıyısında ilerlemeye devam ettik. Yol bozuk ve birçok yeri dimdik idi. Ertesi gün yine bir köyde kaldık. Burada dağın tepesine kurulmuş bir kale vardı. Dağ, taş tuz kayalarıyla kaplıydı. Civar köylerden gelenler buradan tuz alıp yemeklerinde kullanıyorlarmış.[2] „

Nüfus yapısı

Tuzluca ilçesine bağlı 81 köy yerleşmesi bulunurken, yine bu köylere bağlı olarak 19 mahalle bulunmaktadır. İlçe, göç veren bir konumdadır. Yaz aylarında il dışına giden Tuzlucalılar yayla tatili için gelirler.

Yıl Toplam Şehir Kır
1886[3]19.8993.07416.825
1908[4]29.1064.12324.983
1927[4]10.5271.1149.413
1935[4]12.8601.25811.602
1940[4]15.6192.36613.253
1945[5]18.0532.57715.476
1950[5]18.1642.43416.190
1955[5]21.7262.28719.292
1960[5]24.1372.28721.850
1965[6]26.7833.23423.549
1970[7]30.1764.27025.906
1975[8]32.7575.20927.548
1980[9]33.2976.91126.386
1985[10]34.2418.10426.137
1990[11]28.8867.69821.188
2000[12]25.9548.82717.127
2007[13]25.68211.23914.443
2008[14]25.7399.79015.949
2009[15]25.0429.20315.839
2010[16]24.9968.95916.037
2011[17]24.7698.99315.776
2012[18]24.6489.17715.471
2013[19]24.3939.17515.218
2014[20]24.1749.58614.588
2015[21]23.5509.78213.768
2016[22]23.40210.09813.304

Göç Sorunu ve tarih

Uzun yıllar Rus ve kısa süreliğine Ermeni egemenliği altında kalan bu ilçe, 1920 yılında tekrar ana vatana katılmıştır. Yörenin nüfusu ile ilgili ilk bilgiler Rus işgali döneminde yapılan (1908) sayımlardan edinilen bilgilerdir. Bu sayımda Tuzluca ilçesinde sadece erkek nüfus sayılmış ve ilçedeki erkek nüfus sayısı 25.520 kişiden oluşmaktaydı. Bu sayı kadar da kadın nüfusunun olduğu düşünüldüğünde yörenin bu yıllarda ne kadar canlı ve kalabalık olduğu kanısına varılabilir. Sonraki yıllarda cumhuriyet dönemiyle birlikte 1927 yılında yapılan nüfus sayımında nüfusunun 10.527 kadara indiğini görülür. Bu dönemde nüfusun azalmasında Ermeni çetelerinin yörede yaptığı katliamın etkisi vardır. Örneğin 2 Temmuz 1920'de Ermeni çeteleri Tuzluca ahalisinden 300 kişiyi seçerek katletmişlerdi.Kâzım Karabekir, 8 Temmuz 1919 tarihli telgrafla Hasankale'de bulunan Erzurum İngiliz Kaymakamı Rowlinson'a köyde Ermenilerin Müslümanlara karşı yaptığı katliamı bildirmiştir.[23] Bu yıllardan sonra insanlar toparlamış, hızlı bir gelişme sağlanmış ve nitekim 1950, 1960 ve 1970 yıllarında Tuzluca ilçe merkezinden başka Aliköse, Gaziler, Güzeldere, Güllüce, İnce, Üçkaya gibi köy merkezleri oluşmuş, bu merkez köyler etrafındaki köyler için birer ekonomik, ticaret, sağlık ve eğitim merkezleri olmuşlardır. Yine bu dönemde Iğdır'da, Tuzluca'da satılan eşyaların çoğunluğunu bu köylerde de bulmak mümkündü. 1960 yılında 24.137 kişi olan yöre nüfusu 1980 yılında 33,297 kişiye çıkmış ve çeşitli sebeplerden dolayı 2000 yılında 25.954 kişiye inmiştir. Ve nüfus sürekli bir azalma içerisindedir.

Ekonomik durum

Ekonomi, tarımdan çok hayvancılık, madencilik ve yaylacılığa dayanmaktadır. Tuzluca'da Iğdır'ın meşhur kayısısı ile beraber değişik meyve ve sebzelerin tarımı yapılır. Tuzluca'nın güneyinde Ağrı ili ile arasında sınır oluşturan dağlık kuşak üzerinde Aslanlı, Kırahtin, Hıdık, Güllük, Yassıbulak, Kızılziyaret, Guh (Çıngıl), Davul, Mirgemir, Barbaro, Sinek yaylası gibi birçok yayla bulunmaktadır. Bütün bu yaylalar yaz mevsimi boyunca yeşil çayırlıkların bulunduğu geniş otlaklardan oluşmaktadır. Açık berrak havası ve su kaynaklarının fazla olduğu bu alanlar hayvancılık faaliyetleri için çok cazip imkânlar sunmaktadır.

İlçenin Hayvan Varlığı (2004)
Küçükbaş Hayvan 98,538
Kümes Hayvanı 24,542
Büyükbaş Hayvan 15,527
Arı Kovanı 4,997

Tuğla Fabrikası ve bölgenin bütün tuz ihtiyacını karşılayan Tuz Dağı burada bulunmaktadır.

İlçe Arazisinin Kullanımı (2004)
Çayır/Mera %35
Tarıma Elverişsiz Alan %34
Tarıma Elverişli Alan %31

Yönetim

Belediye başkanlığı
Seçildiği yıl Belediye başkanları
2019[24] Ahmet Sait Sadrettin Türkan (SP)
2014[25] Mehmet Gültekin (BDP)
2009 Ahmet Sait Sadrettin Türkan (AKP)
2004 İsmet Yüce (AKP)
1999 İsmet Yüce (FP)
1994 Abbas Ada (DYP)
1989 Mehmet Emin Türkan (SHP)
1984 Abbas Ada (BĞMSZ)
1977 Mitat Gültekin (AP)
1973 Mehmet Emin Türkan (BĞMSZ)
1968 Abbas Tarak (CGP)
1963 ? (BĞMSZ)

Genel seçimler
YılPartiOy Oranı
1961AP%55
1965AP%51
1969AP%68
1973CHP%40
1977CHP%49
1983ANAP%38
1987ANAP%41
1991DYP%31
1995DYP%41
1999HADEP%26
2002DEHAP%34
2007Bağımsız (lar)%35
2011Bağımsız (lar)%35
Haziran 2015HDP%64
Kasım 2015HDP%57

Ulaşım

Tuzluca ilçesinin bulunduğu alan, ulaşım sistemi açısından çok önemli bir konuma sahiptir. Ülkemizin üç ülkeye birden ortak sınırı olan Iğdır ilinin diğer il ve bölgelere karayolu bağlantısı Tuzluca üzerinden geçmektedir. Bunun yanında Kars ilini Ağrı iline bağlayan en kısa karayolu bağlantısı ve yine Kars üzerinden, Karadeniz limanları (Hopa, Trabzon) ile İran'a, Azerbaycan'a olan karayolu bağlantısı buradan geçmektedir.

Yerel yönetim

Eylül 2016'da "PKK-KCK'ya yardım ve destek verdiği gerekçesiyle 13 Ekim 2015'te tutuklanan belediye başkanı Mehmet Gültekin' in yerine 1 Eylül 2016 tarihinde yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kaymakam İbrahim Civelek atandı.[26] 2019 yerel seçiminde yerini yeni seçilen belediye başkanına devretti.[27]

Kaynakça
  1. "Salih Çiğdem". tuzluca.gov.tr. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
  2. Ruy González de Clavijo (2007). Timur Devrinde Kadis'ten Semerkand'a Seyahat, Çeviren: Ömer Rıza Doğrul, Kesit Yayınları, İstanbul. ISBN 994432124-9
  3. "КУЛЬПИНСКИЙ УЧАСТОК (1886 г.)" (Rusça). Ethno-Kavkaz.narod.ru. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
  4. Şimşek, Oğuz (2017). "Tuzluca İlçesinde Nüfusun Gelişimi". Kafdağı Dergisi. 2 (1). dergipark.org.tr. ss. 47-50. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
  5. Cumhuriyetimizin 50. Yılında Kars 1973 İl Yıllığı, Kars Valiliği, sf. 22-23
  6. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  19. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  20. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  21. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  22. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  23. Çetinkaya, Nihat (1996). Iğdır Tarihi (Tarih, Yer Adları Ve Bazı Oymaklar Üzerine). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. s. 112.
  24. www.sozcu.com.tr https://www.sozcu.com.tr/secim2019/igdir/tuzluca. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  25. "Seçim 2014 Iğdır Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". www.haberturk.com. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
  26. "28 belediyeye kayyum atandı" 12 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birgün. 11 Eylül 2016. En son 11 Eylül 2016 tarihinde erişildi.
  27. Şafak, Yeni (31 Ocak 2021). "Iğdır Tuzluca Seçim Sonuçları – Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Yeni Şafak. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.