2019 Türkiye yerel seçimleri

2019 Türkiye yerel seçimleri, Türkiye'deki yerel yönetimlerin belirlenmesi için 31 Mart 2019 tarihinde yapılmış ve seçim sonucunda belediye başkanı, büyükşehir belediye başkanı, belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, muhtarlar ve ihtiyar heyetleri belirlenmiştir.[1]

2019 Türkiye yerel seçimleri

31 Mart 2019
Katılım	% 84,67
Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti   Lider Recep Tayyip Erdoğan Kemal Kılıçdaroğlu Meral Akşener Parti AK Parti CHP İYİ Parti İttifak Cumhur İttifakı Millet İttifakı Millet İttifakı Liderlik tarihi 21 Mayıs 2017 22 Mayıs 2010 25 Ekim 2017 Son seçim 818 belediye, 11.309 meclis üyesi, %42,87 232 belediye, 4.320 meclis üyesi, %26,34 Yeni parti Alınan oy 20.574.371 13,980,640 3.458.631 Yüzde %44,33 %30.12 %7,45 Değişim %1,42 %3,78 %7,45   Dördüncü parti Beşinci parti   Lider Devlet Bahçeli Sezai Temelli Pervin Buldan Parti MHP HDP İttifak Cumhur İttifakı Liderlik tarihi 6 Temmuz 1997 11 Şubat 2018 Son seçim 169 belediye, 3.675 meclis üyesi, %17,82 99 belediye, 1,570 meclis üyesi, %6.29 Alınan oy 3.393.574 1.969.622 Yüzde %7,31 %4,24 Değişim %10,37 %2,05
İllere ve ilçelere göre kazanan partiler      AK Parti        CHP        MHP        HDP        TKP        Bağımsız      İYİ        SP        DSP        DP        BBP

Seçim sonuçlarına göre CHP ve İYİ Parti'den oluşan Millet İttifakı ülkenin başkenti Ankara ve en büyük şehri İstanbul dahil olmak üzere metropol bölgelerinde güçlü bir performans sergileyerek bu şehirlerde iktidar partilerinin gerilemesine yol açtı ve yönetimi ele aldı. Millet İttifakı ülkenin en büyük üçüncü şehri İzmir'i elinde tutmaya devam ederken Adana, Antalya ve Mersin gibi diğer büyükşehirleri de kazandı ve ülkenin en fazla nüfusa sahip 6 şehrinin 5'inde başa geçti. Buna karşın Cumhur İttifakı ise kırsal kesimlerde ve daha küçük şehirlerde gücünü korudu ve bir önceki yerel seçimlere kıyasla buralarda sahip olduğu ilçe belediyesi sayısını artırdı. Tunceli'de galip gelen Türkiye Komünist Partisi ilk kez bir il belediyesi kazanmış oldu. AK Parti ve MHP'nin her ikisinin de ayrı partiler olarak aday çıkardığı pek çok yerde MHP adayları AK Parti adaylarını önemli ölçüde oy kaybına uğrattı. Buna rağmen AK Parti lideri Recep Tayyip Erdoğan Cumhur İttifakı'nın oyların %51.67'sine sahip olduğunu gerekçe göstererek zafer kazandıklarını iddia etti.[2]

Seçim gecesinde devlete ait Anadolu Ajansı'nın İstanbul Büyükşehir Belediyesi için 10 saatten fazla bir süre boyunca sandıklardan gelen sonuçları açıklamayı durdurması yüzünden oy sayımlarındaki değişimlerden uzun bir süre haberdar olunamadı.[3] Muhalefet, kendi adayının İstanbul Büyükşehir Belediyesi koltuğunu tam kazanmak üzereyken veri akışının birden kesildiğini belirterek ajansı eleştirdi. Bu zamanlama özellikle İstanbul'da manipülasyon endişelerini gündeme getirdi ve seçim hileleriyle ilgili birtakım komplo teorilerine yol açtı.[4]

Seçimlerde adaylık dağılımda cinsiyet eşitliği gözetilmedi, kadın aday oranı sadece %7,89 olarak gerçekleşti.[5]

AK Parti ve MHP'nin İstanbul seçimlerindeki itirazlarını değerlendiren Yüksek Seçim Kurulu, "kamu görevlisi olmayan sandık kurulu başkan ve üyelerinin seçimde görevlendirilmesi" gerekçesiyle 4'e karşı 7 oyla İstanbul seçimlerini iptal etti.[6][7] İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminin 23 Haziran 2019'da yapılmasına karar verildi.

Seçim Takvimi

Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunu'nun 8. maddesindeki "Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir, Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür"[8] şartı nedeniyle seçim 2019 yılının Mart ayının son Pazar günü olan 31 Mart 2019'da düzenlendi. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 13 Aralık 2018'de, seçim takvimini yayınladı. Buna göre seçim süreci, 1 Ocak 2019 itibarıyla başladı. YSK 2 Ocak 2019 tarihinde seçimlere katılabilecek partileri açıkladı, bu kapsamda 13 partinin seçimlere katılma yeterliliğine sahip olduğu belirlendi. Seçimlere katılma yeterliliği olan partilerden Hür Dava Partisi (HÜDA PAR), 12 Ocak'ta yerel seçimlere katılmama kararını açıkladı.[9] Böylece seçimlere 12 parti katıldı.

Seçmen listeleri 4 ile 17 Ocak arasında askıda kaldı. Kesin aday listeleri 3 Mart'ta ilan edildi.[10]

Oy Kullanma

30 Büyükşehir Belediyesi'ndeki seçmenler, "büyükşehir belediye başkanı", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy kullandı. Büyükşehir olmayan illerde ise "il genel meclisi üyeliği", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ve "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy verildi. Köylerde ise "il genel meclisi üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar meclisi" için oy atıldı.

Büyükşehir belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "beyaz", il genel meclisi üyeliklerine ilişkin pusula "turuncu", belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "mavi", belediye meclisi üyeliğine ilişkin oy pusulası ise "sarı" renkli oldu. Oy pusulaları tek zarfa konuldu.

YSK kararına göre Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkâri, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis ile bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında oy vermenin başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak uygulandı. Bu illerin dışında kalan diğer illerde oy verme saatleri 08.00-17.00 oldu.[11]

Seçim yapılan pozisyonlar

2019 yerel seçimleri, birkaç belediyeyi birleştiren, seçilen belediye başkanı ve belediye başkanlarının sayısını önemli ölçüde azaltan 2013 yerel yönetim yeniden yapılandırılmasının ardından yapılan ikinci seçimlerdir. 31 Mart 2019 mahalli idareler seçimlerinde 30 büyükşehir belediyesi, 51 il belediyesi (merkez ilçe), 922 ilçe belediyesi ve 386 belde belediyesi için seçim yapıldı.[12] Belediye başkanları ve meclis üyeleri ayrı ayrı seçildi.

Seçim yapılan pozisyonlar aşağıda gösterilmiştir.

Belediyeler Tür Seçilen Büyükşehir Belediyesi 30 İl Belediyesi 51 İlçe Belediyesi 922 Belde Belediyesi 386

Meclisler Tür Seçilen Belediye Meclisleri 20,745 İl Genel Meclisleri 1,272

Bu parti mevkilerine ek olarak, muhtar ve ihtiyar heyetleri gibi çok sayıda yerel partisiz makam seçildi. 2018 rakamlarına göre, seçilecek olan muhtar sayısı 50.229'dur.[13]

2014'ten bu yana değişimler

Belediye başkanlarının görevden alınması

2017'de Cumhurbaşkanı'nın açıklamasıyla istifa etmesi istenen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe, Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Edip Uğur, Düzce Belediye Başkanı Mehmet Keleş ve Niğde Belediye Başkanı Faruk Akdoğan'ın istifası ile sonuçlanan süreç " Metal Yorgunluğu " olarak adlandırılmıştır.

İttifaklar

Cumhur İttifakı

İlçelere göre kazanan İttifaklar      Cumhur İttifakı      Millet İttifakı      HDP  

MHP Konya Milletvekili Esin Kara, 19 Eylül'de yaptığı açıklamada 30'a yakın ilde olası bir CHP-HDP ittifakının AK Parti ve MHP açısından kaybetme riski doğurduğunu, bu nedenle seçim ittifakına olumlu bakıldığını söyledi.[14] MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 20 Eylül'de yaptığı açıklamayla İstanbul'da bir aday çıkartmayacaklarını duyurdu.[15] Ancak 23 Ekim'de bir açıklama yaparak AK Parti ile bir seçim ittifakı yapılmayacağını duyurdu.[16] AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, "tabanların beklentisi" olduğunu söyleyerek[17] Devlet Bahçeli ile seçimler üzerine ilk kez 21 Kasım 2018'de görüşme gerçekleştirdi, ama görüşmenin ayrıntıları kamuoyu ile paylaşılmadı.[18] Daha sonra Aralık'ta ittifakın yerel seçimlerde devam edeceği duyuruldu.[19]

Kürt Partileri İttifakı

Yerel seçimler öncesi yedi siyasi parti ve oluşum ortak deklarasyon yayınlayarak "Kürdistani İttifak" adında bir seçim ittifakı kurduklarını açıkladı. İttifaka katılan Kürdistan İslami Hareketi, Demokratik Bölgeler Partisi, Devrimci Demokratik Kürt Derneği, İnsan ve Özgürlük Partisi, Kürdistan Demokratik Platformu, Kürdistan Komünist Partisi ve Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi seçime Halkların Demokratik Partisi çatısı altında girdiklerini açıkladı. HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan, "İttifakla Kürt halkının ulusal birliğine hizmet edecek tarihsel bir adım atmış olacağız." açıklamasında bulundu.[20][21]

Millet İttifakı

Millet İttifakı, ilk olarak 5 Mayıs 2018 tarihinde Türkiye'de 2018 genel seçimlerine katılmak için oluşturulmuş ve dört muhalif parti olan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İYİ Parti, Saadet Partisi (SP) ve Demokrat Parti'yi (DP) içine almış bir seçim ittifakıydı.[22] İttifak genel seçimlerden sonra dağılmış olmasına rağmen,[23] 12 Aralık 2018 tarihinde CHP ve İYİ Parti, 2019 yerel seçimlerinde işbirliği yapmak amacıyla yaptıkları görüşmeler sonucunda 21 büyükşehir ile bazı il ve ilçelerde işbirliği yapma kararı aldı.[24]

Tunceli'deki İttifaklar

Tunceli özelinde özel ittifak görüşmeleri gerçekleşti. Aralarında Türkiye Komünist Hareketi, Sosyalist Emekçiler Partisi[25] ve Avrupa Demokratik Dersim Birlikleri Federasyonu'nun[26] da bulunduğu pek çok sosyalist kuruluş Sosyalist Meclisler Federasyonu (SMF) altında "Demokratik Halk Dayanışması" adıyla ittifak yaptı ve Tunceli'de Fatih Mehmet Maçoğlu'nu ortak adayları olarak gösterdi. Maçoğlu Türkiye Komünist Partisi'nden aday gösterildi.[27] Halkların Demokratik Partisi bu ilanın ardından SMF ile görüşmeler gerçekleştirdi[28][29] Görüşmelerden ortak bir ittifak sağlanamadı, "demokratik yarış" fikri ön plana çıktı ve partilerin ayrı adaylar çıkararak seçime girme tutumu benimsendi.[28] Ardından HDP, Emek Partisi, Ezilenlerin Sosyalist Partisi Partizan ile "Dersim Devrimci Güç Birliği" adıyla bir ittifak kuruldu.[30]

Kampanya

Kampanyalarda belediye başkanlarından ziyade parti genel başkanlarının miting düzenlemesi, seçimlere yerel seçimden çok genel seçim havasını verdi.[31]

Cumhur İttifakı Kampanyası

Kampanya sırasında AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, MHP ile kurduğu kendi ittifakı olan Cumhur İttifakı'nın karşısında rakip duran ve CHP ve İYİ Parti'den oluşan Millet İttifakı'nı "terör örgütleriyle ilişkili veya terör örgütlerinin güdümünde" olmakla suçladı.[32]

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde kurulan Millet İttifakı'nı, ilk defa 19 Haziran 2018'de ‘zillet ittifakı’ olarak andı ve bu ittifağın öne çıkması durumunda FETÖ'nün Türkiye'yi yeniden işgal edeceğini iddia etti.[33] Daha sonraki dönemlerde de Millet İttifakı'na sık sık zillet olarak seslenen Bahçeli[34][35], bu ittifağı ‘çamur ve çürüme’[36], ‘rezaletin çukurunda’[37] gibi ifadelerle nitelendirmiş, ittifakta bulunmayan HDP ile ÖDP'nin ve ayrıca PKK ve FETÖ'nün de bu ittifakta yer aldığını ve bu ittifağın milli güvenlik sorunu hâline dönüştüğünü iddia etmiştir.[38] Yine MHP Genel Başkan Yardımcıları Sadir Durmaz[39] ve Yaşar Yıldırım da Millet İttifakı'nı zillet olarak nitelendirmiştir.[40] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bir konuşmasında Millet İttifakı yerine "zillet ittifakı" ifadesini kullanmış[41], diğer bir konuşmasında ise Millet İttifakı'nın ülkeyi bölmeye çalıştığını iddia etmiştir.[42] İçişleri Bakanı Süleyman Soylu da Millet İttifakı'nı zillet olarak anmış ve PKK'yla ilişki içinde olmakla suçlamıştır.[43] Sabah[44][45], Yeni Asır[46], A Haber[47][48] ve Takvim[49][50][51] gibi iktidar destekçisi[52] gazetelerin haberlerinde de Millet İttifakı sık sık "zillet ittifakı" şeklinde adlandırılmıştır.

Tartışma ve olaylar

Af teklifi tartışması

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 30 Eylül'de ise af konusunda alınan tutumlar ile ittifak konusunun birbirinden ayrı konular olduğunu, Cumhur İttifakı'nın yaşayacağını ve İstanbul'da aday çıkartmayacaklarını söyleyerek yerel seçim ittifakı yapılacağı yönünde tekrar sinyal verdi.[53]

Medya Sansürü

Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 2018 yılını 157. sırada tamamlayan Türkiye'de basının büyük çoğunluğu iktidardaki AK Parti taraftarıdır.[54] Sözcü'nün araştırmasına göre medya sektörünün %30'una sahip olan Doğan Holding'in Mart 2018'de medya sektöründen çıkışıyla birlikte 26 gazeteden 18'i dahil yazılı ve görsel ulusal basının %90'ı AK Parti'ye yakın medya gruplarının yönetimine geçti.[55] Erdoğan ile zaman zaman anlaşmazlıklar yaşayan medya patronu Aydın Doğan'ın elinde tuttuğu dergi, gazete ve televizyon kanallarının hükûmete yakın Demirören Holding'e satılması Financial Times'a göre "medya gruplarının hükûmet yanlısı agresif bir çizgi" izlediği bir dönemde gerçekleşti.[56] Ayrıca ekonomik krizle birlikte artan maliyetler pek çok düşük gelirli muhalif medya kuruluşunun kapanmasına ve böylelikle sektörde iktidar yanlısı medya gruplarının tekelinin daha da artmasına yol açtı.[57]

Seçim döneminde Akşam, Hürriyet, Sabah, Star ve Yeni Şafak dahil olmak üzere iktidar taraftarı aileler tarafından yönetilen pek çok basın kuruluşu taraflı yayınlarla gündeme geldi.[58] Zaman zaman sahte haber ürettikleri de ortaya çıkan[59] ve anaakım medyayı oluşturan bu kuruluşların seçim döneminde de AK Parti lehine taraflı yayınlar yapması, medyanın bağımsızlığı ve adaletsiz seçim yarışı hakkında tartışmalara yol açtı. Televizyon kanallarında AK Parti adaylarına muhalefet adaylarından daha fazla söz hakkı tanındı.[54] HDP'nin yerel seçimler için hazırladığı reklamlar televizyon kanallarında yayınlanmadı.[60] Türkiye Gazeteciler Sendikası Başkanı Gökhan Durmuş, seçimlerde anaakım medyanın adil bir yaklaşım sergilemediğini "Televizyonlarda iktidar partisinin adaylarını izliyoruz. Muhalefet partisi adayları geçiştiriliyor. Muhalefetteki İYİ Parti, Saadet Partisi ve HDP adaylarını, onların projelerini dinleyemiyoruz." sözleriyle anlattı.[54]

Mart 2019'da CHP'nin İstanbul Büyükşehir Başkan Adayı Ekrem İmamoğlu, önceki yıl Demirören Holding'in eline geçen Hürriyet ve CNN Türk'e yalan haber yaptıkları gerekçesiyle tepki gösterdi.[57][61] CHP bunun üzerine tarafsızlık ilkesinin ihlali sebebiyle CNN Türk'ü CNN International'a şikayet etti ve CNN International konu hakkında soruşturma başlattı.[62] Devlete ait Anadolu Ajansı, İmamoğlu'nun İstanbul seçimlerinde AK Parti adayı Binali Yıldırım'ın önüne geçtiğini açıklamasıyla birlikte sandıklara ait bilgi akışını kesti ve İmamoğlu'nun yarışta öne geçtiği bilgisi ne Anadolu Ajansı ne de AK Parti taraftarı kanallarda kendine yer bulamadı.[58] Devletin resmî oluşumu olan Anadolu Ajansı'nın AK Parti taraftarı yayın çizgisi seçim gecesinden itibaren tartışma konusu oldu ve manipülasyon iddialarını gündeme getirdi.[63] Aynı sıralarda İmamoğlu'nun İstanbul'da öne geçtiğini duyuran Demirören Haber Ajansı ise ilgili haberi bir saat içinde sildi.[64] İmamoğlu'nun tartışmalı geçen İstanbul Büyükşehir seçimlerine dair seçim gecesi yaptığı basın toplantıları televizyon kanallarının birçoğu tarafından verilmedi.[65]

Mersin'de İYİ Parti Aday Sorunu

19 Şubat tarihinde İyi Parti, Mersin Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Burhanettin Kocamaz’ın adaylık başvurusunun İl Seçim Kurulu tarafından kabul edilmediği duyuruldu. Partiden yapılan açıklamada, evrak teslimatının saat 17:00'den sonra yapıldığı gerekçesiyle başvurunun kabul edilmediği belirtildi.[66] İyi Parti Burhanettin Kocamaz’ın adaylığı reddedildikten sonra Demokrat Parti adayı Ayfer Yılmaz’ı destekleme kararı aldı.[67] Ayfer Yılmaz, Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimlerini üçüncü sırada bitirmiştir.[68]

Şiddet

Malatya'nın Pütürge ilçesinde Saadet Partili bir seçim gözlemcisi ve bir görevli, bir AK Parti üyesi tarafından ateş edilerek öldürüldü. AK Parti destekçisi cinayet nedeni olarak gözlemci ve görevlinin açık oy verilmesine engel olduğunu ve oyların gizli verilmesini sağlamaya çalıştıklarını ve buna engel olmak için ateş ettiğini söyledi.[69] Diğer bölgelerde de seçim günü ve takip eden hafta boyunca AK Parti ve muhalefet destekçileri arasında şiddet olayları meydana geldi.[70][71]

Polis ve HDP gözlemcileri arasında da özellikle Güneydoğu bölgelerinde şiddet gözlemlendi.[72] HDP'nin Diyarbakır, Batman, Siirt ve diğer pek çok Kürt çoğunluğa sahip bölgede yaptığı kazanmasına ilişkin kutlamalara polis tarafından engel olundu ve HDP merkezleri ve çevresinin zorla tahliyesi yapıldı.[73]

Avrupa Konseyi'ne bağlı Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin yerel seçimleri gözlemlemesi için gönderdiği heyetin başkanı, Türkiye'yi oy kullanma özgürlüğüne saygı duymamakla suçladı.[74]

İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri

Türkiye'nin en kalabalık ve ekonomik açıdan en büyük şehri olan İstanbul'da büyükşehir belediyesi, kazanan parti ve bu partiye yakın duran kurumlar için büyük bir rant kaynağıdır ve sembolik bir önem taşır.[75] Şehirde 1994'te Recep Tayyip Erdoğan'ın Refah Partisi'nden belediye seçimlerini kazanıp İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olmasının ardından her yerel seçimi Erdoğan'ın mensubu olduğu partiler kazandı. Ancak 2019 yerel seçimlerinde bu durum sona erdi ve belediye ana muhalefetteki CHP'nin eline geçti.[76] İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin başkanlık seçimlerinde yarış, daha önceden başbakanlık görevi de yapmış olan AK Parti adayı Binali Yıldırım ve daha önceden aynı partinin Beylikdüzü Belediye Başkanı olarak görev yapmış CHP adayı Ekrem İmamoğlu arasında geçti. İki adayın oy oranlarının birbirine yakınlığı iktidar partisinin seçimleri tartışmaya açmasına sebep oldu. AK Parti temsilcileri seçim öncesinde güvenlik zaafiyeti tartışmalarına "Türkiye'nin seçim güvenliğini en iyi gerçekleştiren ülke" cevabını verse de aynı temsilciler Ekrem İmamoğlu'nun daha fazla oy alması üzerine seçimi "demokrasi tarihinin en büyük şaibesi" olarak nitelendirdi.[77]

6 Mayıs 2019 günü Yüksek Seçim Kurulu, "kamu görevlisi olmayan sandık kurulu başkan ve üyelerinin seçimde görevlendirilmesi" gerekçesiyle 7'ye karşı 4 oyla İstanbul seçimlerini iptal etti.[6][7]

YSK kararları

YSK, kanun hükmünde kararname ile ihraç edilmiş olan seçilen adaylara mazbata verilmemesini kararlaştırdı. YSK, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı dışında, Artvin'in Yusufeli, Denizli'nin Honaz ve Kırıkkale'nin Keskin ilçeleri ile Adıyaman'ın Besni İlçesine bağlı Kesmetepe beldesindeki seçimleri iptal etti. Buradaki seçimler 2 Haziran tarihinde yenilendi.[78]

Anketler

Seçim sonuçları

Türkiye Geneli

Aşağıdaki tabloda Türkiye geneli seçim sonuçlarına en yakın sonuç olarak kabul edilebilecek büyükşehir belediyeleri olan 30 il için ilçe belediye meclis üyeliği seçimleri ile diğer 51 ildeki il genel meclisleri oylarının toplamı esas alınmıştır;

Toplam Sandık	194.678
Toplam Seçmen	57.087.743
Toplam Kullanılan Oy	48.271.511
Toplam Geçerli Oy	46.263.775
Toplam Geçersiz Oy	2.007.736
Katılım Oranı (%)	84,56

Parti	Genel başkanı	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı
Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	19.766.640	42,7
Cumhuriyet Halk Partisi	Kemal Kılıçdaroğlu	13.218.754	28,6
Milliyetçi Hareket Partisi	Devlet Bahçeli	3.756.245	8,1
İYİ Parti	Meral Akşener	3.376.292	7,3
Halkların Demokratik Partisi	Sezai Temelli, Pervin Buldan	2.703.595	5,8
Saadet Partisi	Temel Karamollaoğlu	1.312.780	2,8
Büyük Birlik Partisi	Mustafa Destici	868.393	1,9
Demokrat Parti	Gültekin Uysal	411.190	0,9
Demokratik Sol Parti	Önder Aksakal	378.706	0,8
Bağımsızlar		139.989	0,3
Bağımsız Türkiye Partisi	Haydar Baş	126.836	0,3
Türkiye Komünist Partisi	Aydemir Güler	111.775	0,2
Vatan Partisi	Doğu Perinçek	92.580	0,2
Hür Dava Partisi	İshak Sağlam	-	-
Toplam		46.263.775	% 100,00

Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimleri

2019 Türkiye yerel seçimleri Büyükşehir Belediye Başkanlığı sonuçları:[79] 23 Haziran 2019'da yapılan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yenileme seçimleri dahil edilmiştir.[80]

Kayıtlı Seçmen Sayısı	44.212.704
Sandık Sayısı	143.008
Oy Kullanan Seçmen Sayısı	37.423.512
Katılım Oranı (%)	84,64
Geçerli Oy Sayısı	36.126.842
Geçersiz Oy Sayısı	1.296.670
Belediye Başkanlığı Sayısı	30

Parti	Oy sayısı	Oy oranı (%)	+/–	Büyükşehir Belediye Başkanlığı sayısı	+/–
Adalet ve Kalkınma Partisi	16.000.992	44,29	1,25	15	3
Cumhuriyet Halk Partisi	12.721.822	35,21	4,17	11	5
İYİ Parti	2.607.640	7,22	—^¶	0	—^¶
Milliyetçi Hareket Partisi	1.418.091	3,93	9,72	1	2
Halkların Demokratik Partisi	1.137.552	3,15	0,81	3	3
Saadet Partisi	942.939	2,61	0,95	0	•
Demokratik Sol Parti	401.165	1,11	0,97	0	•
Bağımsızlar	397.205	1,10	0,51	0	1
Demokrat Parti	243.250	0,67	0,46	0	•
Bağımsız Türkiye Partisi	112.685	0,31	0,13	0	•
Vatan Partisi	89.348	0,25	—^¶	0	—^¶
Türkiye Komünist Partisi	54.153	0,15	0,12	0	•
Büyük Birlik Partisi	-	-	0,71	-	•
Hür Dava Partisi	-	-	0,15	-	•
Toplam geçerli oy	36.126.842	100		30

İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu    54.21% Binali Yıldırım    44.99% Diğer    0.80% Kazanan: Ekrem İmamoğlu, CHP (fark: 9.22%)       CHP,       AK Parti'den şehri aldı.

Ankara Belediye Başkanı Mansur Yavaş    50.91% Mehmet Özhaseki    47.10% Diğer    1.99% Kazanan: Mansur Yavaş, CHP (fark: 3.81%)       CHP,       AK Parti'den şehri aldı.

İzmir Belediye Başkanı Tunç Soyer    58.08% Nihat Zeybekçi    38.66% Diğer    3.26% Kazanan: Tunç Soyer, CHP (fark: 19.42%)       CHP konumunu korudu.

Diğer şehirler

Şehir Kazanan Parti Adana Zeydan Karalar Cumhuriyet Halk Partisi Antalya Muhittin Böcek Cumhuriyet Halk Partisi Aydın Özlem Çerçioğlu Cumhuriyet Halk Partisi Balıkesir Yücel Yılmaz Adalet ve Kalkınma Partisi Bursa Alinur Aktaş Adalet ve Kalkınma Partisi Denizli Osman Zolan Adalet ve Kalkınma Partisi Diyarbakır Adnan Selçuk Mızraklı Halkların Demokratik Partisi Erzurum Mehmet Sekmen Adalet ve Kalkınma Partisi Eskişehir Yılmaz Büyükerşen Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Fatma Şahin Adalet ve Kalkınma Partisi Hatay Lütfü Savaş Cumhuriyet Halk Partisi Kahramanmaraş Hayrettin Güngör Adalet ve Kalkınma Partisi Kayseri Memduh Büyükkılıç Adalet ve Kalkınma Partisi Kocaeli Tahir Büyükakın Adalet ve Kalkınma Partisi Konya Uğur İbrahim Altay Adalet ve Kalkınma Partisi

Şehir Kazanan Parti Malatya Selahattin Gürkan Adalet ve Kalkınma Partisi Manisa Cengiz Ergün Milliyetçi Hareket Partisi Mardin Ahmet Türk Halkların Demokratik Partisi Mersin Vahap Seçer Cumhuriyet Halk Partisi Muğla Osman Gürün Cumhuriyet Halk Partisi Ordu Hilmi Güler Adalet ve Kalkınma Partisi Sakarya Ekrem Yüce Adalet ve Kalkınma Partisi Samsun Mustafa Demir Adalet ve Kalkınma Partisi Şanlıurfa Zeynel Abidin Beyazgül Adalet ve Kalkınma Partisi Tekirdağ Kadir Albayrak Cumhuriyet Halk Partisi Trabzon Murat Zorluoğlu Adalet ve Kalkınma Partisi Van Bedia Özgökçe Ertan Halkların Demokratik Partisi

Belediye Başkanlığı Seçimleri

Belediye başkanlığını illerde tutabilen ve yeni kazananlar.

2019 Türkiye yerel seçimleri Belediye Başkanlığı sonuçları;[81] (Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimleri hariç, YSK tarafından iptal edilen Artvin'in Yusufeli, Denizli'nin Honaz ve Kırıkkale'nin Keskin ilçeleri ile Adıyaman'ın Besni İlçesine bağlı Kesmetepe beldesindeki seçimler dahil edilmemiştir. Buradaki seçimler 2 Haziran tarihinde yenilendi.

Kayıtlı Seçmen Sayısı	53.169.212
Sandık Sayısı	172.314
Oy Kullanan Seçmen Sayısı	44.860.777
Katılım Oranı (%)	84.37
Geçerli Oy Sayısı	43.164.371
Geçersiz Oy Sayısı	1.696.406
Belediye Başkanlığı Sayısı	1.355

Parti	Oy sayısı	Oy oranı (%)	Belediye Başkanlığı sayısı
Adalet ve Kalkınma Partisi	18.368.421	42,55	742
Cumhuriyet Halk Partisi	12.868.053	29,81	240
İYİ Parti	3.351.438	7,76	24
Milliyetçi Hareket Partisi	3.211.038	7,44	233
Halkların Demokratik Partisi	1.951.185	4,52	57
Saadet Partisi	1.256.235	2,91	21
Büyük Birlik Partisi	685.793	1,59	10
Demokratik Sol Parti	418.055	0,97	6
Demokrat Parti	415.213	0,96	8
Bağımsızlar	383.282	0,89	13
Bağımsız Türkiye Partisi	137.887	0,32	0
Vatan Partisi	69.156	0,16	0
Türkiye Komünist Partisi	48.615	0,11	1
Hür Dava Partisi	-	-	-
Toplam geçerli oy	43.164.371	100	1.355

İlçelere göre dağılım

• 
  İstanbul'un ilçelerinde oy dağılımı.
• 
  Ankara'nın ilçelerinde oy dağılımı.
• 
  İzmir'in ilçelerinde oy dağılımı.

Belediye Meclisi Üyelikleri

31 Mart 2019 Yerel Seçimleri kesinleşmiş resmi belediye meclisi üyelikleri seçim sonuçları;

Toplam Sandık	172.445
Toplam Seçmen	53.203.842
Toplam Kullanılan Oy	44.881.860
Toplam Geçerli Oy	42.998.754
Katılım Oranı (%)	84,06
Belediye meclisi üye sayısı	20.745

Parti	Genel başkanı	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Belediye meclisi üyesi sayısı
Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	18.299.576	42,56	10.173
Cumhuriyet Halk Partisi	Kemal Kılıçdaroğlu	12.625.346	29,36	4.613
Milliyetçi Hareket Partisi	Devlet Bahçeli	3.209.416	7,46	2.819
İYİ Parti	Meral Akşener	3.142.757	7,31	1.092
Halkların Demokratik Partisi	Sezai Temelli Pervin Buldan	2.409.485	5,60	1.230
Saadet Partisi	Temel Karamollaoğlu	1.291.757	3,00	295
Büyük Birlik Partisi	Mustafa Destici	818.872	1,90	269
Demokratik Sol Parti	Önder Aksakal	379.689	0,88	98
Demokrat Parti	Gültekin Uysal	378.093	0,88	135
Türkiye Komünist Partisi	Aydemir Güler	125.109	0,29	11
Bağımsızlar		120.097	0,28	8
Bağımsız Türkiye Partisi	Haydar Baş	115.466	0,27	0
Vatan Partisi	Doğu Perinçek	83.091	0,19	2
Hür Dava Partisi	İshak Sağlam	-	-	-
Toplam		42.998.754	% 100,00	20.745

İl Genel Meclisi Üyelikleri

31 Mart 2019 Yerel Seçimleri kesinleşmiş resmi il genel meclisi üyelikleri seçim sonuçları;[82]

Toplam Sandık	51.670
Toplam Seçmen	12.837.077
Toplam Kullanılan Oy	10.975.294
Toplam Geçerli Oy	10.505.314
Toplam Geçersiz Oy	469.980
Katılım Oranı (%)	85,50
Belediye meclisi üye sayısı	1.272

Parti	Genel başkanı	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Belediye meclisi üyesi sayısı
Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	4.371.692	% 41,61	757
Milliyetçi Hareket Partisi	Devlet Bahçeli	1.976.694	% 18,82	188
Cumhuriyet Halk Partisi	Kemal Kılıçdaroğlu	1.834.598	% 17,46	184
İYİ Parti	Meral Akşener	852.582	% 8,12	23
Halkların Demokratik Partisi	Sezai Temelli - Pervin Buldan	833.237	% 7,93	101
Saadet Partisi	Temel Karamollaoğlu	259.091	% 2,47	3
Büyük Birlik Partisi	Mustafa Destici	191.087	% 1,82	6
Demokrat Parti	Gültekin Uysal	67.892	% 0,65	1
Bağımsızlar		46.021	% 0,44	6
Bağımsız Türkiye Partisi	Haydar Baş	26.950	% 0,26	0
Demokratik Sol Parti	Önder Aksakal	20.693	% 0,20	0
Vatan Partisi	Doğu Perinçek	14.930	% 0,14	0
Türkiye Komünist Partisi	Aydemir Güler	9.847	% 0,09	3
Hür Dava Partisi	İshak Sağlam	-	-	-
Toplam		10.505.314	% 100,00	1.272

Genel Görünüm

Parti	Adalet ve Kalkınma Partisi AK Parti	Cumhuriyet Halk Partisi CHP	İYİ Parti İYİ Parti	Milliyetçi Hareket Partisi MHP	Halkların Demokratik Partisi HDP	Saadet Partisi SAADET	Demokratik Sol Parti DSP	Demokrat Parti DP	Komünist Parti TKP
Başkan	Recep Tayyip Erdoğan	Kemal Kılıçdaroğlu	Meral Akşener	Devlet Bahçeli	Sezai Temelli Pervin Buldan	Temel Karamollaoğlu	Önder Aksakal	Gültekin Uysal	Aydemir Güler
							–		–
Büyükşehir Belediyeleri	15 (50.00%)	11 (36.67%)	0 (0.00%)	1 (3.33%)	3 (10.00%)	0 (0.00%)	0 (0.00%)	0 (0.00%)	0 (0.00%)
	15 / 30	11 / 30	0 / 30	1 / 30	3 / 30	0 / 30	0 / 30	0 / 30	0 / 30
İlçe/Belde Belediyeleri	742 (54.76%)	240 (17.71%)	24 (1.77%)	233 (17.20%)	57 (4.21%)	21 (1.55%)	6 (0.44%)	8 (0.59%)	1 (0.07%)
	742 / 1.355	240 / 1.355	24 / 1.355	233 / 1.355	57 / 1.355	21 / 1.355	6 / 1.355	8 / 1.355	1 / 1.355
Belediye Meclisleri	10,173 (49.04%)	4,613 (22.24%)	1,092 (5.26%)	2,819 (13.59%)	1,230 (5.93%)	295 (1.42%)	98 (0.47%)	135 (0.65%)	11 (0.05%)
	10.173 / 20.498	4.613 / 20.498	1.092 / 20.498	2.819 / 20.498	1.293 / 20.498	295 / 20.498	98 / 20.498	135 / 20.498	11 / 20.498
İl Genel Meclisleri	757 (59.51%)	184 (14.47%)	23 (1.81%)	188 (14.78%)	101 (7.94%)	3 (0.24%)	0 (0.0%)	(0.08%)	3 (0.24%)
	757 / 1.251	184 / 1.251	23 / 1.251	188 / 1.251	101 / 1.251	3 / 1.251	0 / 1.251	1 / 1.251	3 / 1.251

Özet

- Parti / İttifak: Önceki: Seçilen: Değişim:

Partiler AK Parti CHP MHP HDP İYİ Diğer 48 14 7 0 1 11 39 21 11 8 0 2 -9 +7 +4 +8 -1 -9

İttifak Cumhur Millet HDP İttifaksız 55 15 0 11 50 21 8 2 -5 +6 +8 -9

Tam liste

Tam liste şu şekildedir;[83][lower-alpha 1]

İl Önceki Parti Kazanan Parti Adana MHP CHP Adıyaman AK Parti AK Parti Afyon AK Parti AK Parti Ağrı BDP[lower-alpha 2] AK Parti Amasya AK Parti MHP Ankara AK Parti CHP Antalya AK Parti CHP Artvin AK Parti CHP Aydın CHP CHP Balıkesir AK Parti AK Parti Bilecik AK Parti CHP Bingöl AK Parti AK Parti Bitlis BDP[lower-alpha 2] AK Parti Bolu AK Parti CHP Burdur CHP CHP Bursa AK Parti AK Parti Çanakkale CHP CHP

İl Önceki Parti Kazanan Parti Çankırı AK Parti MHP Çorum AK Parti AK Parti Denizli AK Parti AK Parti Diyarbakır BDP[lower-alpha 2] HDP Edirne CHP CHP Elâzığ AK Parti AK Parti Erzincan AK Parti MHP Erzurum AK Parti AK Parti Eskişehir CHP CHP Gaziantep AK Parti AK Parti Giresun CHP AK Parti Gümüşhane AK Parti AK Parti Hakkâri BDP[lower-alpha 2] HDP Hatay CHP CHP Isparta MHP AK Parti Mersin MHP[lower-alpha 3] CHP İstanbul AK Parti CHP

İl Önceki Parti Kazanan Parti İzmir CHP CHP Kars MHP HDP Kastamonu AK Parti MHP Kayseri AK Parti AK Parti Kırklareli CHP BAĞ Kırşehir AK Parti CHP Kocaeli AK Parti AK Parti Konya AK Parti AK Parti Kütahya AK Parti MHP Malatya AK Parti AK Parti Manisa MHP MHP K. Maraş AK Parti AK Parti Mardin BAĞ[lower-alpha 2] HDP Muğla CHP CHP Muş AK Parti AK Parti Nevşehir AK Parti AK Parti Niğde AK Parti AK Parti

İl Önceki Parti Kazanan Parti Ordu AK Parti AK Parti Rize AK Parti AK Parti Sakarya AK Parti AK Parti Samsun AK Parti AK Parti Siirt BDP[lower-alpha 2] HDP Sinop CHP CHP Sivas AK Parti AK Parti Tekirdağ CHP CHP Tokat AK Parti AK Parti Trabzon AK Parti AK Parti Tunceli BDP[lower-alpha 2] TKP Şanlıurfa AK Parti AK Parti Uşak AK Parti AK Parti Van BDP[lower-alpha 2] HDP Yozgat AK Parti AK Parti Zonguldak CHP AK Parti Aksaray AK Parti AK Parti

İl Önceki Parti Kazanan Parti Bayburt AK Parti MHP Karaman AK Parti MHP Kırıkkale AK Parti AK Parti Batman BDP[lower-alpha 2] HDP Şırnak BDP[lower-alpha 2] AK Parti Bartın MHP MHP Ardahan AK Parti CHP Iğdır BDP HDP Yalova CHP CHP Karabük MHP MHP Kilis AK Parti AK Parti Osmaniye MHP MHP Düzce AK Parti AK Parti

Haritalar

• 
  AK Parti'nin illere göre oy dağılımı.
• 
  CHP'nin illere göre oy dağılımı.
• 
  HDP'nin illere göre oy dağılımı.
• 
  İYİ Parti'nin illere göre oy dağılımı.
• 
  MHP'nin illere göre oy dağılımı.

Notlar

Kalın işaretli şehirler büyükşehirleri betimlemektedir. Seçilmiş belediye başkanı görevden alınmış ve yerine hükûmet tarafından kayyım atanmıştır. Belediye başkanı görevde iken parti değiştirerek İYİ Parti'ye geçmiştir.

Kaynakça

1. "Yüksek Seçim Kurulunun 13/12/2018 Tarihli ve 1105 Sayılı Kararı ve Eki - 31 Mart 2019 Pazar Günü Yapılacak Olan Mahalli İdareler Seçimlerinde Uygulanacak Seçim Takvimi" (PDF). Resmî Gazete. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
2. "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
3. ""Veri akışı kesildi"". Bianet. Erişim tarihi: 31 Mart 2019.
4. "O gece Anadolu Ajansı'nda neler oldu?". Ahval News. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
5. "Türkiye Kadın Aday Konusunda Yine Sınıfta Kaldı". Amerika'nın Sesi. 26 Mart 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
6. "Son dakika: İstanbul seçim sonuçları iptal edildi!". sozcu.com.tr. 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2019.
7. "SON DAKİKA....YSK İstanbul seçimini iptal etti". cumhuriyet.com.tr. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2019.
8. "Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun" (PDF). mevzuat.gov.tr. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
9. "HÜDA PAR'dan flaş yerel seçim kararı". sabah.com.tr. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
10. "YSK açıkladı, yerel seçime 13 parti katılacak". sabah.com.tr. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
11. "31 Mart'ta kullanılacak oy pusulaları hazır". trthaber.com. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
12. bilirkişi. "Türkiye'de kaç tane ilçe, kaç tane belediye, kaç tane köy vardır?". Bi'Soru Bi'Cevap. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2019.
13. "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2019.
14. "MHP'li Kara: 30'a yakın ilde ittifak olacak". Sputnik Türkçe. Erişim tarihi: 19 Eylül 2018.
15. "Bahçeli: İstanbul'da aday çıkartmayacağız". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.
16. "Bahçeli 'ittifak yok' dedi: Yerel seçimlere kendi adaylarımızla, kendi amblemimizle gireceğiz". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 23 Ekim 2018.
17. "Cumhurbaşkanı Erdoğan: Seçim ittifakını masaya yatıracağız". Yeni Şafak. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.
18. "Erdoğan ile Bahçeli'den Beştepe'de ittifak zirvesi". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 21 Kasım 2018.
19. "İttifakı bozdurmayız". Hürriyet. Erişim tarihi: 8 Aralık 2018.
20. "'Kürdistani seçim ittifakı' ilan edildi". Gazeteduvar. 7 Ocak 2019. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
21. Cesim, İlhan (1 Nisan 2019). "'Kürdistani Seçim İttifakı' başarılı oldu mu?". K24. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
22. "4 parti birleşti! Millet İttifakı geliyor". Haberiniz. 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2018.
23. "İYİ Parti Sözcüsü Aytun Çıray: Millet İttifakı sona erdi". ntv.com.tr. 4 Temmuz 2018. 4 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2018.
24. "Son Dakika... CHP ile İYİ Parti ittifak konusunda anlaşma sağladı". Milliyet. 12 Aralık 2018. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2018.
25. ""Sosyalist Emekçiler Partisi olarak Dersim'de Fatih Maçoğlu'nu destekliyoruz. Maçoğlu'nun Ovacık'ta geçmiş dönemde ortaya koyduğu halkçı, katılımcı ve şeffaf belediyecilik anlayışı "Komünist Başkan" sıfatıyla sosyalistler için yüzakı bir deneyim oluşturmuştur."". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019.
26. "ADEF'ten Dersim Demokratik Halk Dayanışmasına Destek". Sosyalist Meclisler Federasyonu. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019.
27. "TKP adaylarını açıkladı". 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019.
28. "SMF yaşanan ittifak sürecini kamuoyu ile paylaştı". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
29. "Tunceli'de HDP ile 'Komünist Başkan' Maçoğlu arasında ittifak görüşmesi". Sputnik. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
30. "HDP, 'komünist başkan'a karşı ittifak kurdu". Sputnik Türkiye. 30 Ocak 2019. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019.
31. "How Turkey's Local Elections Became a Vote on Erdogan". Bloomberg. 26 Mart 2019. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019.
32. "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019.
33. "'Zillet ittifakı öne çıkarsa işgal girişimi yeniden zemin bulacak'". Hürriyet. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2018.
34. "Bahçeli'den MHP teşkilatına ittifak genelgesi". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
35. "Bahçeli: Cumhur İttifakı iyi gidiyor, karşılıklı jestler olabilir". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 1 Aralık 2018.
36. "Bahçeli: Zillet ittifakı çamurdur, çürümedir; Cumhur İttifakı helaldir, hakikattir". NTV. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
37. "Bahçeli: Sarı yelek giyen çıplak yatmayı göze almalıdır". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018.
38. "Bahçeli: Zillet ittifakı milli güvenlik sorunu haline dönüştü". Gazete Duvar. Erişim tarihi: 26 Şubat 2019.
39. "Sadir Durmaz Tweet'i". Twitter. Erişim tarihi: 7 Aralık 2018.
40. "MHP'li Yıldırım: Karşımızda zillet ittifakı var". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 1 Aralık 2018.
41. "Sakarya adaylarını tanıtan Erdoğan: CHP belediyeciliği grev demek". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019.
42. "Erdoğan: Zillet ittifakı ülkemizi bölmeye çalışıyor". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
43. "Bakan Soylu seçim irtibat bürosu açılışına katıldı". Hürriyet. Erişim tarihi: 6 Mart 2019.
44. "Zillet ittifakı'nda liste kumpası". Sabah. Erişim tarihi: 27 Şubat 2019.
45. "Zillet ittifakının PKK sevdası". Sabah. Erişim tarihi: 6 Mart 2019.
46. "Kandil'den 'Zillet İttifakı'na açık destek". Yeni Asır. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.
47. "'Zillet İttifakı' seçmenle alay ediyor! İşte logo detayı..." Sabah. Erişim tarihi: 22 Şubat 2019.
48. "Zillet İttifakı'nı deşifre eden A Haber'e çirkin saldırı". Takvim. Erişim tarihi: 11 Mart 2019.
49. "Zillet İttifakı ihanette tam gaz!". Takvim. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
50. "HDP Zillet İttifakı'nı ifşa etti CHP panikledi". Takvim. Erişim tarihi: 18 Mart 2019.
51. "Terörist cenazesinde Zillet İttifakı iş başında". Takvim. Erişim tarihi: 18 Mart 2019.
52. "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
53. "Bahçeli: İttifak başka, af teklifi başka". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 30 Eylül 2018.
54. Köylü, Hilal (8 Mart 2019). "Türkiye'de 31 Mart öncesi medyanın bağımsızlığı tartışması". Ankara: DW Türkçe. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
55. "Doğan Medya Grubu satıldı… İşte Türk medyasının son hali". Sözcü. 27 Mart 2018. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
56. "FT: Doğan Grubu'nun satılması, Türkiye medyasına büyük bir darbe". BBC Türkçe. 22 Mart 2018. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
57. Yazıcıoğlu, Yıldız (7 Kasım 2018). "Türkiye'de Medya Sektöründe Yaprak Dökümü Hızlandı". Amerika'nın Sesi. 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
58. "İktidar kaybetti medya rezil oldu". BirGün. 2 Nisan 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
59. Lowen, Mark (16 Kasım 2018). "Türkiye'de sahte haberler: Komplo teorilerinin gezdiği topraklarda doğrunun avı". BBC Türkçe. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
60. "HDP'nin yerel seçim için hazırladığı videoya TV kanallarından ambargo". Evrensel. 15 Mart 2019. Erişim tarihi: 15 Nisan 2019.
61. "Ekrem İmamoğlu, Hürriyet ve CNN Türk'e isyan etti: Ayıptır, yazıktır, günahtır, utanın!". Cumhuriyet. 17 Mart 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
62. "CNN International, CNN Türk için soruşturma başlattı". Independent Türkçe. 26 Mart 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
63. "Türk Medyasının Seçim Sürecindeki Yayıncılık Tercihleri Eleştiriliyor". Amerika'nın Sesi. 2 Nisan 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
64. "DHA: YSK'nin verilerine göre İmamoğlu önde gidiyor". 1 Nisan 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
65. "İmamoğlu medya patronlarını uyardı: Gün gelir adlarını anmaktan bile vazgeçerim". Diken. 8 Nisan 2019. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
66. "Mersin'de İYİ Parti'ye büyük şok! Burhanettin Kocamaz'ın adaylığı kabul edilmedi!". sozcu.com.tr. 19 Şubat 2019. 19 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
67. "İyi Parti Mersin'de Desteklediği Adayı Tanıttı". amerikaninsesi.com. 4 Mart 2019. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
68. "MERSİN". sozcu.com.tr. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
69. "Two killed at polling station in Turkey's Malatya - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
70. "Four killed, 310 incidents reported to police in local elections - interior ministry". Ahval (İngilizce). 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
71. "AKP members injure three people in attack on newly-elected mayor". IPA NEWS (İngilizce). 2 Nisan 2019. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
72. "Polisten HDP milletvekiline: Teröristlerin vekilisin". mezopotamyaajansi16.com. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
73. "Batman Belediyesi'ne yürüyen kitleye polis müdahalesi". mezopotamyaajansi16.com. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
74. "Poll observers raise concerns over curbs on freedom in Turkey". Reuters (İngilizce). 1 Nisan 2019. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
75. Dönmez Ersöz, Begüm; Polat, Erhan (2 Nisan 2019). "İstanbul'un Kaybedilmesi Sembolik ve Mali Açıdan Önemli Olur". Amerika'nın Sesi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
76. Selvi, Abdulkadir (18 Nisan 2019). "İmamoğlu ile yeni dönem". Hürriyet. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
77. "AKP'li Yavuz seçimden önce 'Dünya'daki en güvenilir seçim bizde' demişti". Sözcü. 3 Nisan 2019. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
78. "Yenilenen seçim sonuçları belli oldu". yenicaggazetesi.com.tr. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
79. 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimi Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimleri Sonuçları
80. 23 Haziran İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Yenileme Seçimi
81. 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimi Belediye Başkanlığı Seçimleri Sonuçları
82. 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimi İl Genel Üyeliği Seçimleri Sonuçları
83. "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.