Osmanlı Hanedanı

Osmanlı Hanedanı, Osmanlı İmparatorluğu'nu yaklaşık 622 yıl yöneten hanedandır. Osmanlılar, Osmanoğulları, Âl-i Osman ve Hanedan-ı Âl-i Osman olarak da bilinir. Hanedan, adını Osmanlı Beyliği’nin kurucusu olan Osman Bey’den alır. Osmanlı Hanedanı’nın 1299 yılında başlayan yönetimi, 1922 yılında Ankara Hükûmeti'nin saltanatı kaldırmasıyla son bulmuş ve "Osmanlı Hanedan Defteri"ne kaydedilen son hanedan üyesi[2] Fatma Neslişah 2012 yılında ölmüştür.[3]

Rukiye Sabiha Sultan’ın düğün günü, 29 Nisan 1920, soldan sağa: Fatma Ulviye Sultan, Hatice Hayriye Ayşe Dürrüşehvar Sultan, Emine Nazikeda Kadınefendi, Rukiye Sabiha Sultan, Mehmed Ertuğrul Efendi, Şehsuvar Hanımefendi

Osmanlı Hanedanı Hanedan-ı Âl-i Osman
Ülke	Osmanlı İmparatorluğu
Milliyet	Türk (erkek soyu)[lower-alpha 1]
Ana hanedan	Kayı (tartışmalı)[lower-alpha 2]
Kuruluş	1299
Kurucu	Osman Gazi
Devriliş	1 Kasım 1922
Son hükümdar	VI. Mehmed
Unvan(lar)	Padişah, Sultan, Bey, Han, Gazi, Şehzade, Hakan, Halife

Osmanlı Hanedanı’ndan hükümdar olanlar yaygın olarak padişah olarak bilinir. Ancak kuruluş yıllarında hükümdarlık unvanı bey ve gazi idi ve bunun yerine daha sonra han unvanı kullanıldı. Sultan unvanı da Osmanlı Hanedanı’nda yaygın kullanılan bir unvandı; ama bu unvan erkek hükümdarların yanı sıra kadınlar için de kullanılıyordu.

Osmanlı saltanatında unvanlar babadan oğla geçer, padişah oğulları "şehzade", kızları "sultan"dır. Şehzadelerin çocukları yine şehzade, kızları yine sultandır. Sultanların çocukları Osmanlı hanedan üyesi sayılmazlar. Sultanların erkek çocukları "beyzade" olarak anılırlardı. Akrabalığı olan kimselerdir; ama silsile itibarıyla hanedandan düşerler.[4]

Osmanlı Devleti’nin kuruluşu

Osmanlı Hanedanı’nın kurucusu Osman Bey, Anadolu Selçuklu Devleti’nin uç beylerinden biriydi. Bizans sınırına yakın bir bölgede Anadolu Selçuklu Devleti’ne uç beyi olarak hizmet ediyordu. Başarıların ardından Anadolu Selçuklu Devleti tarafından Osman Bey bulunduğu bölgenin kendisine sancak ve tuğ verilerek eyalet beyi ilan edildi. Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra küçük bir uç beyliğinin çekirdeğini oluşturduğu bu eyalet bağımsız kaldı ve zamanla Osmanlı Beyliği olarak adlandırıldı. Kendisi de bu devletin ve hanedanın ilk hükümdarı oldu. Osman Bey’den sonra devletin başına oğlu Orhan Bey geçti.

Fatih Kanunnamesi

Fatih Sultan Mehmet’in saltanatının son yıllarında oluşturulan "Kanunname-i Âli Osman", daha önceki padişahların yazılı kurallarını bir araya getirmekle birlikte, devlet yönetimini aşırı merkeziyetçi bir yapıya dönüştürmüş ve padişahı mutlak hakim kılmıştır. Fatih Kanûnnâmesi olarak anılan bu düzenlemede, tahta çıkan şehzadenin, erkek kardeşlerini devletin zarar görmesini engellemek için öldürmesine yasallık kazandırmıştır.

Hanedanın sonu

Osmanlı Hanedanı’ndan son padişah olan Vahidettin, I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış Osmanlı İmparatorluğu’nun da son hükümdarıydı. Anadolu topraklarının bölünmesini öngören Sevr Antlaşması’na karşı Anadolu’da gelişen Türk Kurtuluş Savaşı’nın başarıya ulaşmasının ardından padişah, çevresiyle birlikte İstanbul'dan ayrılan İtilaf Devletlerinin donanması ile TBMM kararıyla Türkiye dışında istediği yere gitmek üzere sürgün edildi.[5]

Günümüz

Şehzade Ali Vâsıb Efendi ve hanedan üyesi kadınlar

Günümüzde Osmanlı Hanedanı ile soy bağı olanların bir kısmı Türkiye'de, bir kısmı ise yurt dışında değişik ülkelerde yaşamaktadırlar.[6][7] Bu kişilerden şehzade unvanını devam ettiren erkek çocukların en yaşlısı ve kıdemli üyesi ise "Hanedan reisi" adıyla adlandırılmaktadır.[8] Osmanlı Hanedanlığı ise 1922 yılında Ankara Hükûmeti tarafından saltanatın kaldırılması ile son bulmuştur. Osmanlı Hanedanı 1922 tarihine kadar hâlen Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nde muhafaza edilen Osmanlı Hanedan Defteri'ne kaydediliyordu. Bu deftere kaydedilen[2] son hanedan üyesi Neslişah Sultan 2 Nisan 2012 tarihinde ölmüştür.[3] Bu nedenle günümüzdeki kayıtları aile içerisinde tutulan Osmanoğulları ailesindeki "Hanedan reisi" kullanımı ile "Osmanlı Hanedanı"ndaki kayıtları "Osmanlı Hanedan Defteri"ne kaydolan "Hanedan reisi" kullanımını birbirlerinden farklıdır.

Osmanlı sultanları ve halifeleri

İlhanlı Hanı Hülagü, 1258’da halifeliğin merkezi konumundaki Bağdat’ı fethetmiş, Abbasi soyundan gelenleri de öldürerek bu makama son vermişti. Fakat fetih sırasında kaçan bazı Abbasi üyeleri, Memlüklüler’e sığınarak burada halifeliği tekrar ilan ettiler (13. yüzyıl). Bu halifeliğin dini törenlerde protokolde durmaktan başka bir siyasi otoritesi yoktu. Bu şekilde yaklaşık üç yüz yıl devam eden bu durum I. Selim’in Mısır’ı fethetmesiyle sona erdi. Hilâfetin koruyuculuğu Osmanoğullarına geçti. O dönemin halifesi III. Mütevekkil İstanbul’a getirilerek hayatını siyasi yetkisi olmadan burada geçirmiştir.

1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılmasından sonra da Ankara Hükûmeti halife olarak, TBMM’nin seçtiği Abdülmecid Efendi’den, sadece "Halife-i Müslimîn" (Müslümanların Halifesi) unvanını kullanması ve gösterişli hareketlerde bulunmamasını istemişti. Abdülmecid Efendi, TBMM yönetimi tarafından halife seçildikten sonra kendisine verilen talimata aykırı olarak, Halife-i Müslimîn unvanından başka sıfat ve unvanlar kullanarak, Cumhuriyet hükûmetinin talimatı dışına çıktı. Son Osmanlı Halifesi Abdülmecid Efendi’nin, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın cumhuriyetin ilanından sonra gerçekleştirmeyi planladığı devrimlere engel olabilmesi ihtimal dahilinde bulunan bir Hilâfet kurumuna karşı en sert tedbirleri alacağı belliydi. Bir taraftan Abdülmecid Efendi’nin söz konusu davranışları halifeliğin kaldırılması için bahane edilerek ve diğer taraftan da başka sebepler ileri sürülmek suretiyle, Hilâfet müessesesi 3 Mart 1924 tarihli Halifeliğin kaldırılması ve Hanedan-ı Osmaniye’nin Türkiye Cumhuriyeti memâlik-î hariciyesine çıkarılmasına dair kanûn ile sona erdirildi.

Soyağacı

Süleyman Şâh / Gündüz Âlp[9] (?–1227)

Hayme Hatun

Ertuğrul Gazi[10] أرطغرل غازی (1227–1281)

Halime Hatun

1. (Gazi-Bey) I. Osman[11] عثمان غازى 1281-1326

Malhun Hatun

2. (Gazi-Bey) Orhan Gazi اورخان غازی 1326-1359

Nilüfer Hatun

3. (Hüdâvendigâr) I. Murad Han مراد اول خداوندگار 1359-1389

Gül-Çiçek Hatun

4. (Yıldırım-Gazi) I. Bayezid ییلدیرم بايزيد الأول 1389-1403

Devlet Hatun

5. (Çelebi-Kirişçi) I. Mehmed چلبی محمد 1421-1423

Emine Valide Hatun

6. (Koca Sultân) II. Murad مراد ثانى 1421-1451

Hadice Âlime Hümâ Valide Hatun

7. (Fatih Sultân) II. Mehmed محمد الثانى الفاتح 1432-1481

Emîne Gül-Bahar Valide Hatun (Öz Anne)[12][13] & Sitt-î Mükrîme Hatun (Üvey Anne)[14]

8. (Sultân Bayezid-î Velî Han) II. Bayezid بايزيد ثانى 1481-1512

Gül-Bahar Hatun (Üvey Anne)[15] & Ayşe Hatun (Öz Anne)[16][17]

9. (Yavuz Sultân Selim Han) I. Selim Gazi سليم الأول 1512-1520 İlk Osmanlı Halifesi (1517-1520)

Hafîze (Ayşe Hafsa) Vâlide Sultân

10. (Kanûnî Sultân Süleyman Han) Muhteşem Süleyman القانونى‎ سليمان 1520-1566

Hürrem Haseki Sultân خرم سلطان

11. (Sarı Selim) II. Selim Han سليم ثانى 1566-1574

Afîfe Nûr-Banû Vâlide Sultân

12. (Sefih Sultân) III. Murad مراد ثالث 1574-1595

Sâfiye Vâlide Sultân

Handan Vâlide Sultân (Öz Anne)

13. (Adlî) III. Mehmed محمد ثالث 1595-1603

Hâlime / Fûl-Dâne Vâlide Sultân (I.Mustafa’nın Öz / Mânevî Annesi)[18]

Mâhirûze Hadice Vâlide Sultân ‎ماہ فروز خاتون[19][20]

14. (Bakhtî) I. Ahmed احمد اول 1603-1617

Mâh-Peyker Kösem Vâlide Sultân[20] كوسم سلطان

15. (Deli) I. Mustafa مصطفى اول 1617-1618 1622-1623

16. (Genç - Şehid) II. Osman عثمان ثانى 1618-1622

17. (Bağdad Fatihi, Sahib-î-Kıran) IV. Murad مراد رابع 1623-1640

Turhan Hatice Vâlide Sultân تورخان سلطان‎

18. (Girit Fâtihi, Şehid Han) İbrahim Gazi ابراهيم اول 1640-1648

Sâliha Dil-Âşûb Vâlide Sultân صالحہ دل اشوب سلطان‎[21][22]

Hatice Mû’azzez İkinci Haseki Sultân معزز سلطان‎

Meh-Pâre Ummetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Vâlide Sultân[23] رابعه کلنوش سلطان‎

19. (Avcı-Gazi) IV. Mehmed Han محمد رابع 1648-1687 Vak’a-i Vakvakiye: 26 Şubat 1656

20. (Gazi-Han) II. Süleyman سليمان ثانى 1687-1691

21. (Gazi-Han) II. Ahmed احمد ثانى 1691-1695

Sâliha Sebkat-î Vâlide Sultân صالحہ سلطان‎[24][25][26]

22. (Gazi-Han) II. Mustafa مصطفى ثانى 1695-1703 Edirne Vak’ası: 15 Temmuz 1703 - 22 Ağustos 1703

Şâh-Süvar Vâlide Sultân شھسوار سلطان‎

Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi امینه مھرشاہ قادین

23. (Lâle Devri Padişâhı, Gazi) III. Ahmed Han احمد ثالث 1703-1730 Patrona Halil İsyanı: 28 Eylül 1730

Râbi’a Şerm-î Kadın Efendi رابعہ شرمی قادین

24. (Kambur-Gazi) I. Mahmud محمود اول 1730-1754

25. (Sofu Sultân) III. Osman عثمان ثالث 1754-1757

Mihr-î-Şâh Vâlide Sultân مھرشاہ سلطان‎

26. (Yenilikçi Sultân) III. Mustafa مصطفى<ثالث 1757-1774

Ayşe Sine-Pervar (Seniyeperver) Vâlide Sultân عایشه سینه پرور سلطان (Öz Anne)[27] ‎ & Baş İkbâl Nüzhet-Zâde Nükhet-Sedâ Hânım Efendi (Üvey Anne)

27. (Islâhatçı Sultân) Gazi-Han I. Abdülhamid عبد الحميد اول 1774-1789

Nakş-î-Dil [28][29][30][31] Vâlide Sultân نقش دل سلطان‎

28. (Bestekâr Sultân, Nizâmî, Şehid) III. Selim سليم ثالث 1789-1807 Kabakçı Mustafa İsyanı: 25 Mayıs 1807

29. (Bî-gâne Sultân) IV. Mustafa مصطفى رابع 1807-1808

Bezm-î Âlem Vâlide Sultân

30. (İnkılâpçı Sultân) II. Mahmud محمود ثانى 1808-1839 Vak’a-i Hayriye: 16 Haziran 1826

Pertav-Nihâl (Pertevniyâl) Vâlide Sultân

Şevk-Efzâ Vâlide Sultân

Tîr-î-Müjgan Üçüncü Kadın Efendi (Öz Anne) & Rahîme Pîristû Vâlide Sultân (Mânevî Anne)

31. (Tanzimâtçı Sultân) Abdülmecid عبد المجيد اول 1839-1861

Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi

Gül-İstü (Gülistan Münire) Dördüncü Kadın Efendi

32. (Bedbaht - Şehid) Abdülaziz Han عبد العزيز 1861-1876

Hayrân-î-Dil Kadın Efendi

33. (Deli) V. Murad مراد خامس 1876

34. (Ulû Sultân) Gazi II. Abdülhamid عبد الحميد ثانی 31 Ağustos 1876 - 27 Nisan 1909 I. Meşrûtiyyet: 23 Kasım 1876 - 13 Şubat 1878 II. Meşrûtiyyet: 3 Temmuz 1908 31 Mart Vak’ası: 13 Nisan 1909

35. (Sultân Reşâd) V. Mehmed محمد خامس 1909-1918 Çanakkale Savaşı: 18 Mart 1915

36. (Vahîd-üd-Dîn) VI. Mehmed محمد سادس 4 Temmuz 1918 - 18 Kasım 1922 Mondros Mütarekesi: 30 Ekim 1918 İstanbul'un işgali: 13 Kasım 1918 Sevr Antlaşması: 10 Ağustos 1920 Saltanat’ın Lağvı: 1 Kasım 1922

(Son Halife) Abdülmecid Efendi عبد المجيد الثانى 18 Kasım 1922 - Hilâfet’in Lağvı: 3 Mart 1924

Osmanoğulları ailesi

Ayrıca bakınız

• Osmanlı İmparatorluğu kronolojisi

Notlar

1. 36 padişahtan 35'inin anneleri (2'si tartışmalı olmakla beraber) Abaza, Bulgar, Çerkes, Giritli, Gürcü, Leh, Rum, Yahudi, Sırp, Ukraynalı ve Venedikli kökenliydi. Ayrıntılar için Osmanlı padişahlarının anneleri listesine bakınız.
2. Osmanlı Hanedanı'nın bu boydan geldiği iddia edilse de Halil İnalcık dahil olmak üzere birçok tarihçi bunun hanedanı yüceltmek için uydurulmuş bir mit olduğu görüşündedir.[1]

Kaynakça

1. "İnalcık: Osmanlı Kayı Boyu'ndan değil". Haber7.com. 23 Ağustos 2009. Erişim tarihi: 11 Mart 2019.
2. Ortaylı, İlber (5 Şubat 2011). "Prenseslik zor meslek". milliyet. 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013. Hanedan defterine yapılan son kayıt Neslişah Sultan’ın ismidir. Ondan sonra doğan hanedan üyeleri artık saltanat kalktığı için aile içinde kayıtlıdır.
3. "Onunla bir dönem sona erdi!". gazetevatan. 2 Nisan 2012. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013. Neslişah Sultan, saltanat altında doğan ve Osmanlı Hanedan Defteri’ne kaydedilen son hanedan mensubuydu.
4. Osmanlı Sarayında Hayat, ISBN 978-9944-766-04-3, sf: 29, Yitik Hazine Yayınları-2008, İlber Ortaylı
5. Armağan, Mustafa (2009). Vahdettin kaçtı mı, kaçırıldı mı?. Zaman.
6. "Sürüldüler ama bitmediler". turkiyegazetesi. 10 Mart 2013. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013.
7. "Osmanlı Hanedanı dört kıtada yaşıyor". milliyet. 15 Temmuz 2010. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013.
8. "95'i gören ilk Osmanlı". sabah. 20 Ağustos 2006. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013.
9. İnalcık, Halil (Ağustos 2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten, 261. sayı. Ankara. ss. 487-490. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
10. "Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 314-315, 1995". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
11. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 33, sayfa: 443-453, 2007.
12. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 112. ISBN 978-9-753-29623-6..
13. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 136. ISBN 978-9-753-29623-6..
14. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ss. 113-117. ISBN 978-9-753-29623-6. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020..
15. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ss. 135-136. ISBN 978-9-753-29623-6. (Âişe ile Gül-Bahar adlarının iki ayrı kişiyi mi işaret ettiği, yoksa Yavuz Sultan Selim'in annesi öz olan aynı şahsın iki ayrı isimleri mi olduğu tartışmalı bir konudur).
16. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 136. ISBN 978-9-753-29623-6. (Yavuz Sultan Selim'in öz annesinin ismi İ. H. Danişmend'in İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi'nde Dülkadir Hanedanı'ndan Âişe Hâtûn olarak kaydedilmiştir).
17. "Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 36, sayfa: 407-414, 2009 (Âişe Hâtûn Dülkadiroğulları Beyliği'nden Alaüddevle Bozkurt Bey'in kızıdır. (Bazı kaynaklarda annesi Gülbahar binti Abdüssamed diye gösterilirse de bunun bir yakıştırmadan ibaret olduğu anlaşılır)". 23 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020.
18. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 221. ISBN 978-9-753-29623-6.
19. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 238. ISBN 978-9-753-29623-6.. (Mâh-i Rûze adı Farsça Mâh=Ay ile Rûz=Gündüz kelimelerinden oluşmuştur.)
20. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 224. ISBN 978-9-753-29623-6..
21. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 280. ISBN 978-9-753-29623-6..
22. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ss. 253-254. ISBN 978-9-753-29623-6..
23. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 14, sayfa: 248-249, 1996. 3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Farsça Meh=Ay ile Pâre=Parça kelimelerinden oluşmuş olan Meh-Pâre adı "Ay parçası" demektir.)
24. "Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 36, sayfa: 45, 2009". 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
25. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 326. ISBN 978-9-753-29623-6..
26. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 286. ISBN 978-9-753-29623-6.. İstanbul'un Azapkapı semtindeki yoksul bir ailenin kızıdır.
27. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 380. ISBN 978-9-753-29623-6..
28. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt: 32, sayfa: 343-344, 2006 (Kafkas kökenlidir. 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransız kraliyet ailesine mensup Aimée du Buc de Rivéry olduğu bilgisi doğru değildir.)
29. Necdet Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 356. ISBN 978-9-753-29623-6. (Marthe Aimée du Buc de Rivéry.)
30. Necdet Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 355. ISBN 978-9-753-29623-6. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. (Nakşîdil Sultan Çerkes asıllıdır).
31. Necdet Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 356. ISBN 978-9-753-29623-6. 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. (Nakşîdil Sultan Gürcü asıllıdır).

Bibliyografya

• Aşiroğlu, Orhan Gâzi (1992). Son halife, Abdülmecid. İstanbul: Burak Yayınevi. ISBN 9789757645177. OCLC 32085609.
• Duran, Tülay (1999). Padişah Portreleri (Portraits of the Ottoman Empire's Sultans). Sirkeci: TTT Vakfı Yayınları. ISBN 9789756926079. OCLC 248496159.
• Findley, Carter V. (2005). The Turks in World History. New York: Oxford University Press US. ISBN 9780195177268. OCLC 54529318. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
• Glazer, Steven A. (1996). "bölüm 1: Historical Setting". Metz, Helen Chapin (Ed.). A Country Study: Turkey (5 bas.). Washington, D.C.: Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 9780844408644. OCLC 33898522. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2009.
• Kafadar, Cemal (1996). Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 9780520206007. OCLC 55849447. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009.
• Karateke, Hakan T. (2005). "Who is the Next Ottoman Sultan? Attempts to Change the Rule of Succession during the Nineteenth Century". Weismann, Itzchak; Zachs, Fruma (Edl.). Ottoman Reform and Muslim Regeneration: Studies in Honour of Butrus Abu-Manneb. Londra: I. B. Tauris. ISBN 9781850437574. OCLC 60416792. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2009.
• d'Osman Han, Nadine Sultana (2001). The Legacy of Sultan Abdulhamid II: Memoirs and Biography of Sultan Selim bin Hamid Han. Santa Fe, NM: Sultana Pub. OCLC 70659193. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2009.
• Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press US. ISBN 9780195086775. OCLC 243767445. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
• Quataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922 (2nd bas.). Cambridge University Press. ISBN 9780521839105. OCLC 59280221. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009.
• Stavrides, Theoharis (2001). The Sultan of Vezirs: The Life and Times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelović (1453–1474). Leiden: Brill. ISBN 9789004121065. OCLC 46640850. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009.
• Sugar, Peter F. (1993). Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354–1804 (3rd bas.). Seattle: University of Washington Press. ISBN 9780295960333. OCLC 34219399. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009.
• Toprak, Binnaz (1981). Islam and Political Development in Turkey. Leiden: Brill. ISBN 9789004064713. OCLC 8258992. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
• Uğur, Ali (2007). Mavi Emperyalizm. İstanbul: Çatı Kitapları. OCLC 221203375. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
• Toynbee, Arnold J. (1974). "The Ottoman Empire's Place in World History". Karpat, Kemal H. (Ed.). The Ottoman State and Its Place in World History. 11. Leiden: Brill. ISBN 9789004039452. OCLC 1318483. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2009.
• Montgomery-Massingberd, Hugh (1980). "The Imperial Family of Turkey". Burke's Royal Families of the World. Volume II: Africa & the Middle East. Londra: Burke's Peerage. ISBN 9780850110296. OCLC 18496936. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010.

Dış bağlantılar

• Osmanlı Araştırmaları Vakfı. Osmanlı Araştıtma Vakfı. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010.
• Ottoman History (Osmanlı Tarihi). Osmanlı Tarihi Web sitesi. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010.
• Ottoman Sultans "Padişah Portreleri / Portraits of Ottoman Sultans". The Association of Historical Research and Istanbul Research Centre with the assistance of the Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010.
• Bahadıroğlu, Yavuz (2009). Resimli Osmanlı Tarihi (Ottoman History with Illustrations). 1. İstanbul: Nesil Yayınları. ISBN 9789752692992. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010.
• TURKEY: "The Genealogy of the Imperial House of Osman", Publisher: The Royal Ark.
• Ottomanfamily.com19 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.