Yusuf Kâmil Paşa
Yusuf Kâmil Paşa (Osmanlıca:يوسف كامل پاشا) (d. 1808, Arapkir- ö. 1876, İstanbul) Osmanlı devlet adamı.
| Yusuf Kâmil Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863 | |
| Hükümdar | Abdülaziz |
| Yerine geldiği | Keçecizade Fuat Paşa |
| Yerine gelen | Keçecizade Fuat Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1808 Arapkir |
| Ölüm | 1876 (67-68 yaşlarında) İstanbul |
Abdülaziz saltanatında 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863 tarihleri arasında dört ay yirmi yedi gün sadrazamlık yapmıştır.
Türk edebiyatının ilk çeviri romanı olarak bilinen Fenelon'un Telemaque adlı eserini çevirmesi nedeniyle Türk edebiyat tarihinde kendisinden söz edilenler arasında yer alır.
Gençliğinde Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’nın emrinde çalışmış; paşanın kızlarından Zeynep Hanım ile evlenmiştir. Eşi ile birlikte yaptırdıkları hayır eserleri ile anılır. Bugün Zeynep Kamil Hastanesi adıyla İstanbul'da hizmet vermeye devam eden hastane, vakfettikleri eserler arasında en bilinenidir.
Hayatı
Ailesi ve gençliği
1808 yılında Arapkir’de dünyaya geldi. Akkoyunlu hanedanının Gökbeyi sülalesine mensuptur. Küçük yaşta babasını kaybettiği için amcası Vezir Gümrükçü Osman Paşa himayesinde yetiştirildi. Amcası ile birlikte İstanbul’a gelip, bu şehirde eğitim gördü. 1829’da tahsilini tamamladıktan sonra[1] Dîvân-ı Hümâyûn kaleminde dört yıl çalıştı.
Mısır yılları
1833’te Mısır’a gitti. Bir rivayete göre Mısır’a gidiş nedeni, gördüğü bir rüyadan sonra talihinin kendisini orada karşılayacağına inanmasıdır.[2] Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın hizmetinde bulundu ve kızı Zeynep Sultanla evlendi. Bu evlilik, Mısır sarayının tepkisini çekti.
1845’te Mehmet Ali Paşa onu bir görevle İstanbul’a gönderdi. II. Mahmut’un kızı, Adile Sultan ile Kaptan-ı Derya Mehmet Ali Paşa’nın düğününde Mısır valisinin tebriklerini ve hediyelerini Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecit’e sundu. Padişah, Yusuf Kamil Bey’e mîr-i mîrânlık unvanı verdi.
1849’da Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın vefatı üzerine yerine geçen Abbas Halim Paşa tarafından Sudan’da bir göreve tayin edildi. Bu görevi kabul etmeyince Asvan’a sürgün edildi. Hapsedilerek Zeynep Hanım’dan boşanmaya ve Mısır’daki mallarından vazgeçmeye zorlandı.[1]. Sürgündeki üçüncü ayın sonunda sadrazam Mustafa Reşit Paşa'ya bir dilekçe göndererek durumunu aktardı. Padişah Abdülmecit’in fermanıyla hapisten çıkıp İstanbul’a gidebildi.[2] Eşi Zeynep Hanım ile Reşit Paşa ve sultan Abdülaziz’in girişimleri sonucu İstanbul’da buluşabildi.[2]
Osmanlı Devleti’ndeki hizmetleri
Adliye işlerini yürütmek için kurulan Meclis-i Vâlâ’ya üye tayin edildi ve ardından bu görevine ilave olarak eğitim işleri ile ilgilenen Meclis-i Maarif-i Umumiye üyeliğine getirildi. Bu arada Encümen-i Daniş’in dahili üyeleri arasında girdi. 1853’te kısa bir süre Ticâret Nâzırlığında bulundu. 1854’te ikinci defâ Ticâret Nâzırlığına getirilen Kâmil Paşa, aynı yıl Meclis-i Âlî-i Tanzimat başkanı oldu. Bir ay sonra Meclis-i Vâlâ-yı Âhkâm-ı Adliyye başkanlığına getirildi.
Süveyş Kanalı imtiyazının Fransızlara verilmesinin Mısır’a yabancı müdahalesini arttıracağı düşüncesindeki Paşa, konağında yapılan bir Meclis-i Vükela toplantısında alınan kararla, imtiyazın iptali için kayınbiraderi olan Mısır valisi Said Paşa’ya bir mektup yazdı. Mektup Fransız elçisinin eline geçince Reşit Paşa sadrazamlıktan, Yusuf Kamil Paşa Meclis-i Vâlâ-yı Âhkâm-ı Adliyye başkanlığından istifa etmek zorunda kaldı.
1857’de tekrar Meclis-i Vâlâ başkanlığına getirildi. İki yıl bu vazifeyi yürüten Kâmil Paşa, istifa edip Mısır’a gitti. Abdülaziz padişah olduktan sonra yeniden İstanbul’a geldi.
Sadrazamlığı
Suriye’de bulunan Keçecizade Fuad Paşa sadrazamlığa getirilince sadrazam kaymakam oldu ve bu dönemde ortaya çıkan mali krizi, kendi hazinesinden bir miktar altını piyasaya sürerek önledi.[1] Fuat Paşa’nın 1863’teki istifasından sonra padişah Sultan Abdülaziz’den devlet işlerine fazla müdahale etmemesi konusunda güvence alan Yusuf Kâmil Bey sadrazamlığa getirildi. Âli Paşa’nın Hariciye Nazırlığı’nda kalmasını sağladı, Ali Fuat Paşa’yı kendisinden boşalan Meclis-i Vâlâ başkanlığına getirdi.
Sadrazamlığı döneminde padişahın Mısır seyahatine çıkmasını sağlaması devrinin önemli olaylarındandır. Mısır’ın Osmanlı Devleti’ne bağlılığını arttırmaya amaçlayan bu seyahate Fuat Paşa ile birlikte çıkan Abdülaziz, dönüşünde onu sadrazamlığa getirmiş, Yusuf Kamil Paşa ise tekrar Meclis-i Ahkâm-ı Adliye başkanlığına getirilmiştir.
Son yılları
1869’da Mithat Paşa’nın yerine Şura-yı Devlet başkanlığına getirildi. 27 Şubat 1869-21 Ekim 1871, 4 Ağustos 1872-21 Ağustos 1875 ve 31 Mart 1876-5 Haziran 1876 tarihlerinde 3 kez Şura-yı Devlet başkanlığı yaptı. Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye Nâzırlığı vazifesini de üstlendi. Hastalığı sebebiyle 1875’te bu vazifeden ayrıldı.
Sultan Abdülaziz'in 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirilerek ölmesine çok üzülen Kâmil Paşa, aynı sene İstanbul’da vefât etti. İstanbul’da yaptırdığı hastanenin bahçesindeki türbesine defnedildi.
Mirası
İstanbul’da birçok hayır ve hasenâtı vardır. Bunların başında, hanımı ile birlikte yaptırdıkları, Üsküdar'daki Zeynep Kâmil Hastanesi(1862) ve Zeynep Kamil İlk Öğretim Okulu(1878) gelmektedir. Kendi özel mülklerinde hastalara ücretsiz hizmet vermek üzere yaptırdıkları hastanenin bulunduğu semte de Kamil Paşa ve eşinin adından dolayı Zeynep Kamil adı verilmiştir. Ayrıca Elazığ’da kütüphaneli bir medrese yaptırmışlar, İstanbul’da Bebek'ten Zinicirlikuyu'ya kadar şose bir yol yaptırmışlar, Gülhane’deki yıkılan Beşirağa Camii’ni imar etmişler Yakacık memba suyunu Kartal'a getirmişler, birçok çeşme ve tarihi yapıyı restore ettirmişlerdir. Vezneciler'de uzun zaman İstanbul Üniversitesi’nin Fen ve Edebiyat Fakültesi olarak kullanıldıktan sonra yanan meşhur konak da Yusuf Kâmil Paşa ile Zeynep Hanım'ın ülkeye bağışı idi (Günümüzde yerinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bulunur).
Kadıköy Moda'daki Barış Manço'nun evinin bulunduğu sokağa ismi verilmiştir.
Edebi çalışmaları
Arapça, Farsça, Fransızca bilen Yusuf Kamil Paşa, François de la Monthe Fénelon’un Les Adventures de Telemaque adlı Fransızca eserini Arapça tercümesinden Türkçeye çevirerek 1862’de Tercüme-i Telemak adıyla yayımlamıştır. Kâmil Paşanın şiirleri ve münşeâtı (nesir-mektuplar) da mevcuttur.
Notlar
Dış bağlantılar
- Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
- Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
- Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.
- Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Keçecizade Fuat Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863 |
Sonra gelen: Keçecizade Fuat Paşa |