Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi

Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1972 yılında yayımlanan Dünya Mirası Sözleşmesi'nin 11.4 maddesine uygun olarak[nb 1] Dünya Miras Komitesi tarafından Dünya Mirası Alanları'nı belirlemek ve yönetmek amacıyla derlenmiştir. Listelenen alanlar, korunması için büyük operasyonların gerekli olduğu ve "yardım talep edilen" Dünya Mirası Alanları'ndan oluşmaktadır.[1] Listenin amacı uluslararası farkındalığı artırmak ve tehditlere karşı önlemler almaktır.[2] Alana yönelik tehditler arasında yakın zamanlı, gerçekleşmesi kesinleşmiş tehditler veya alanda olumsuz etkilere neden olabilecek potansiyel tehlikeler sayılabilir.

Dünya Mirası alanları tehlikede olan ülkeleri gösteren görsel. Görseldeki renklerin anlamları şu şekildedir:

  Altı ya da daha fazla alan

  Beş alan

  Dört alan

  Üç alan

  İki alan

  Bir alan

Geleneksel olarak İsa'nın doğum yeri olarak görülen Doğuş Kilisesi, aynı yıl içinde Dünya Mirası ve Tehlike Altındaki Dünya Mirası olarak belirlenmiş birkaç alandan biridir.

Doğal alanlar değerlendirilirken nesli tükenmekte olan veya diğer değerli türlerin nüfusunda ciddi bir düşüş gerçekleşip gerçekleşmediğine ya da aşırı kesim, kirlenme, yerleşim, madencilik, tarım gibi insan faaliyetleri nedeniyle doğal güzelliğin bozulup bozulmadığına bakılarak alan tehlike altında ilan edilir. Kültürel bir alan ise, malzemelerin, yapıların, süslerin veya mimari tutarlılığın ciddi biçimde bozulması nedeniyle ya da tarihi orijinallik veya kültürel önemin kaybolması durumunda tehlike altında ilan edilir. Hem kültürel hem de doğal alanlar için potansiyel tehlikeler arasında, kalkınma projeleri, silahlı çatışmalar, yetersiz yönetim sistemleri veya sit alanlarının yasal koruyucularının statülerindeki değişiklikler bulunmaktadır. Kültürel alanlar söz konusu olduğunda, jeoloji, iklim veya çevresel değişiklikler de potansiyel tehlikeler oluşturabilir.[3]

Bir alan Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edilmeden önce durumu değerlendirilir ve ilgili taraf devletin işbirliğiyle düzeltici tedbirler için potansiyel bir program geliştirilir. Alan hakkındaki nihai karar komite tarafından verilir. Listelenen alanlar için Dünya Miras Fonu'ndan maddi destek tahsis edilebilir. Koruma durumu yılda bir kez gözden geçirilir ve komite toplantının ardından ek önlemler talep edilebilir, artık tehlikede değilse alanı Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden çıkartabilir veya gerekli görürse alanı hem Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden hem de Dünya Mirasları listesinden çıkarmayı düşünebilir.[3] İki eski UNESCO Dünya Mirası alanından, Dresden Elbe Vadisi, Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edildikten sonra Dünya Mirasları listesinden çıkartılmışken, Arabistan Oriksi Barınağı listeden doğrudan çıkartılmıştır.[4][5] "İsa'nın Doğum Yeri, Doğum Yeri Kilisesi ve Hac Yolu, Beytüllahim" gibi bazı alanlar, aynı yıl içinde hem Dünya Mirası hem de Tehlike Altındaki Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

Bazı miraslar için listelenme, koruma çalışmalarının başlatılmasını ve bölgelere fon aktarılmasını sağladı. Bu gelişmeler, Galápagos Adaları ve Yellowstone Millî Parkı gibi daha sonradan Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarılan alanlar için olumlu bir ilerleme sağladı, buna rağmen, listenin kendisi ve UNESCO'nun uygulamaları eleştirilere konu oldu.[6][7] Özellikle, Taraf Devletler ve Dünya Mirası Alanları'nın diğer paydaşları, kendi rızaları olmadan komitenin bir alanı tehlike altında olarak listeleme yetkisini eleştirdi.[8] 1992 yılına kadar, UNESCO, bir alanı kendi yetkisine dayanarak tehlike altında ilan edene kadar, Taraf Devletler, alanlar için bazı koruyucu önlemler almış olurlardı.[9] Tehlikedeki Dünya Mirası Listesi, bazı ülkeler tarafından bir kara liste olarak algılanıyordu ve Kanada Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Profesörü olan Prof. Dr. Christina Cameron'a göre Taraf Devletlerin ilgisini çekmek için politik araç olarak kullanıyordu.[10][11] Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN), UNESCO'nun, Taraf Devlet tarafından tehdidin kolayca ele alınabileceği bir dizi durumda Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi'ne (alanı gerçekten listelemeden) başvurduğunu ifade etmektedir.[12] Birlik ayrıca, bir alanın uzun süre tehlike altında olarak listelenmesinin şüpheli olduğunu ve bu durumlarda koruma için başka mekanizmalar aranması gerektiğini ifade etmektedir.[13]

Temmuz 2019 itibarıyla, Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nde 17 doğal ve 36 kültürel olmak üzere toplam 53 alan bulunmaktadır. UNESCO tarafından listelenen alanların 21'i Arap ülkelerinde (6'sı Suriye'de, 5'i Libya'da), 16'sı Afrika'da (5'i Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde), 6'sı Latin Amerika ve Karayipler'de, 6'sı Asya ve Pasifik'te ve 4'ü Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da bulunmaktadır. Tehlike altındaki doğal alanların çoğunluğu (12) Afrika'da bulunmaktadır.[14][15]

Güncel alanlar

Ad: Dünya Miras Komitesi tarafından listelenmiş adı[16]

Konum: Koordinatları ile ülkelerin bulunduğu yerler, varsayılan olarak ülkelere göre sıralanmıştır[nb 2]

Kriter: Alanların bulunduğu ölçütler

Alan: UNESCO tarafından belirlenen alan

Yıl (WHS): Alanın listeye alınma tarihi

Tehlike altında: Alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne alınma tarihi

Gerekçe: Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne alınma sebebi

  * Sınır aşan bölge

Ad	Fotoğraf	Konum	Kriter	Alan ha (acre)	Yıl (WHS)	Tehlike Altında	Gerekçe	Kaynak
Abu Mena		EgyEbusir,  Mısır 30°50′30″K 29°39′50″D	Kültürel: (iv)	182 (450)	1979	2001–	Kilden yapılma mağaraların sıvıya maruz kaldıklarından dolayı yarı sıvı bir hale gelmeye başlaması	[17][18] [19]
Aïr ve Ténéré Ulusal Doğa Koruma Alanı		Niger1Arlit ,  Nijer 18°17′K 8°0′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	7.736.000 (19.120.000)	1991	1992-	Bölgedeki çatışma ve sivil karışıklıkların yanı sıra yaban hayatı nüfusunun azalması ve bitki örtüsünün bozulması	[20][21]
Askia'nın Türbesi		MalGao, Gao Bölgesi,  Mali 16°17′21.60″K 0°2′41.68″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	424 (1.050)	2004	2012-	Mağrip el-Kaidesi ve Ensarüddin gibi bazı yasa dışı örgütler tarafından gerçekleştirilen saldırılar neticesinde bölgedeki bazı tarihi eserlerin tahrip edilmesi	[22][23]
Asur (Şerkat Kale)		IraqSelahaddin,  Irak 35°27′24″K 43°15′45″D	Kültürel: (iii), (iv)	70 (170)	2003	2003-	Bölgeyi kısmen sular altında bırakacak olan ancak Irak Sivil Savaşı nedeni ile askıya alınan bir baraj inşaatı çalışması, bölgedeki yönetim zafiyeti	[24][25]
Atsinanana'daki Yağmur Ormanları		MadDoğu Madagaskar,  Madagaskar 14°28′G 49°42′D	Doğal: (ix), (x)	479.660 (1.185.300)	2007	2010-	Yasa dışı kesim ve nesli tükenmekte olan lemurların avlanması	[26][27]
Bamyan Vadisi Kültürel Bölgesi		AfgBamyan,  Afganistan 34°49′55″K 67°49′36″D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv), (vi)	159 (390)	2003	2003-	Bölgedeki tarihi heykellerden bazılarının Taliban tarafından dinamitle patlatılarak yok edilmesi, bölgedeki yönetim zafiyeti, tarihi eserlerin yok olma tehlikesi altında bulunması	[28][29]
Cam'daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar		AfgGur,  Afganistan 34°23′48″K 64°30′58″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	70 (170)	2002	2002-	Yasal koruma eksikliği, koruma önlemleri ve yönetim planı eksikliği, alanın durumundaki bozulmalar	[30][31]
Chan Chan Antik Kenti		PerLa Libertad,  Peru 8°6′40″G 79°04′30″B	Kültürel: (i), (iii)	600 (1.500)	1986	1986-	Doğal erozyon	[32][33]
Coro ve Limanı		VenFalcón,  Venezuela 11°25′K 69°40′B	Kültürel: (iv), (v)	107 (260)	1993	2005-	Kasım 2004-Şubat 2005 tarihleri arasında gerçekleşen şiddetli yağmurlar nedeniyle çok sayıda yapının hasar görmesi ve tampon bölgede yeni bir anıt, bir plaj yolu ve şehre giriş kapısının inşası	[34][35]
Doğu Rennell		Solomon IslandRennell ve Bellona illeri,  Solomon Adaları 11°40′59″G 160°10′59″D	Doğal: (ix)	37.000 (91.000)	1998	2013-	Aşırı kesim ve bunun doğal ekosistem üzerindeki etkileri	[36]
Everglades millî Parkı		United StatesFlorida,  ABD 25°19′K 80°56′B	Doğal: (viii), (ix), (x)	592.920 (1.465.100)	1979	1993-2007, 2010-	Andrew Kasırgası, hasat ve tarımsal bozulma ve kentsel gelişim nedeniyle su akışı ve kalitesinin bozulması (1993), alanın bozulmaya devam etmesinin deniz canlılarının habitat kaybına ve deniz canlısı türlerinde azalmaya neden olması (2010)	[37][38][39]
Filistin, Zeytin ve Üzüm Toprakları, Güney Kudüs Kültürel Peyzajı, Battir		PalBattir,  Filistin 31°43′11″K 35°7′50″D	Kültürel: (iv)(v)	349 (860)	2014	2014-	İsrail Batı Şeria bariyerinin "çiftçileri yüzyıllar boyunca ekip biçtikleri tarlalardan ayırması"	[40][41]
Garamba Ulusal Parkı		DemOrientale,  Kongo DC 4°0′K 29°15′D	Doğal: (vii), (x)	500.000 (1.200.000)	1980	1984-1992, 1996-	Bölgedeki gergedan nüfusunun azalması (1984); Bölgedeki kaçak avcılık ve gerekli tedbirlerin alınmaması (1996)	[42][43][44]
Hatra		IrqNineveh ili,  Irak 35°35′17.016″K 42°43′5.988″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (vi)	324 (800)	1985	2015-	Silahlı gruplar tarafından verilen hasarlar	[45]
Hebron/El-Halil Eski Şehri		PalHebron,  Filistin 31°31′27″K 35°6′32″D	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	206 (510)	2017	2017-	Silahlı grupların yapılara verdiği hasarlar	[46]
Kahuzi-Biéga Millî Parkı		DemSouth Kivu ve Maniema,  Kongo DC 2°30′G 28°45′D	Doğal: (x)	600.000 (1.500.000)	1980	1997-	Ormansızlaşma, avlanma, savaş ve iç savaş	[47][48]
Kaliforniya Körfezi'ndeki Adalar ve Koruma Alanları		MexicoBaja California, Baja California Sur, Sonora, Sinaloa veNayarit,  Meksika 27°38′K 112°33′B	Doğal: (vii), (ix), (x)	688.558 (1.701.460)	2005	2019–	Körfezde yaşayan endemik bir domuz balığı türü olan vaquitanın popülasyonunun yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalması	[49][50]
Kasubi'deki Buganda Kraliyet Mezarları		UgandaKampala ,  Uganda 0°19′45″K 32°33′12″D	Kültürel: (i), (iii), (iv), (vi)	27 (67)	2001	2010-	Mart 2010'da meydana gelen yagında, alandaki ana bina olan Muzibu Azaala Mpanga'nın hasar görmesi	[51][52]
Kirene Antik Kenti		LibCebel Ahdar,  Libya 32°49′30″K 21°51′30″D	Kültürel: (ii), (iii), (vi)	—	1982	2016-	Libya'daki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihi eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi	[53][54]
Kosova'daki Ortaçağ Anıtları: Dečani Manastırı, İpek Patrikhanesi, Gračanica Manastırı ve Prizren'deki Meryem Ana Kilisesi		Kosova[nb 3] 42°39′40″K 20°15′56″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	288 (710)	2004	2006-	Yasal koruma ve yönetim zafiyeti; siyasi istikrarsızlık ve güvenlik sorunları	[55][56]
Krak des Chevaliers ve Salah Ed-Din Kalesi		Humus ve Lazkiye illeri,  Suriye 34°46′54″K 36°15′47″D	Kültürel: (ii)(iv)	9 (22)	2006	2013-	Bölgedeki iç savaş nedeni ile birçok tarihi eserin yok olma tehlikesi altında bulunması	[57]
Kuzey Suriye'nin Antik Köyleri		Suriye 36°20′3″K 36°50′39″D	Kültürel: (iii)(iv)(v)	12.290 (30.400)	2011	2013-	İsyancılar tarafından sürdürülen Suriye İç Savaşı, isyancı grupların yağma ve yıkımları	[58]
Leptis Magna Antik Kenti		LibKhoms,  Libya 32°38′18″K 14°17′35″D	Kültürel: (i), (ii), (iii)	—	1982	2016-	Libya İç Savaşı sırasında, silahlı grupların saldırılarının bölgeye büyük çapta hasar vermesi ve bu hasarın büyümesi tehdidi	[54][59]
Liverpool, Ortaçağ Ticari Liman Şehri		United KingdomLiverpool,  Birleşik Krallık 53°24′24″K 2°50′40″B	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	136 (340)	2004	2012-	Liverpool Waters olarak bilinen tarihi dok alanlarına dair yeniden geliştirme projeleri	[60][61]
Manovo-Gounda St Floris Millî Parkı		CenBamingui-Bangoran,  Orta Afrika Cumhuriyeti 9°0′K 21°30′D	Doğal: (ix), (x)	1.740.000 (4.300.000)	1988	1997-	Yasa dışı otlatma ve kaçak avlanma, güvenlik durumunun bozulması	[62][63]
Nan Madol: Doğu Mikronezya Tören Merkezi		MicronesiaTemwen Adası,  Mikronezya Federal Devletleri 6°50′23″K 158°19′51″D	Kültürel: (i), (iii), (iv), (vi)	767 (1.900)	2016	2016-	Su yollarının sürekli siltasyonunun aşırı büyümeye neden olması ve mevcut yapıların altını oyması	[64][65]
Nimba Dağı Yasaklı Doğa Siti		CotLola Bölgesi,  Fildişi Sahili*  Gine* 7°36′K 8°23′B	Doğal: (ix), (x)	18.000 (44.000)	1981	1992-	Dünya Mirası Alanı'nın bir bölümünde demir madenciliği yapılması ve bölgenin Gine kesimine yüksek sayıda mülteci akını	[66][67]
Niokolo-Koba Ulusal Parkı		SenTambacounda Bölgesi ve Kédougou Bölgesi,  Senegal 13°0′K 12°40′B	Doğal: (x)	913.000 (2.260.000)	1981	2007-	Parkın niteliğinin bozulması, memeli popülasyonunun azalması, yönetim sorunları ve Gambiya Nehri üzerinde yapılması planlanan bir barajın olası etkileri	[68][69]
Okapi Doğa Siti		Dem Orientale,  Kongo DC 2°0′K 28°30′D	Doğal: (x)	1.372.625 (3.391.830)	1996	1997-	Bölgedeki çatışmalar sonucu park tesislerinin yağmalanması ve fillerin öldürülmesi	[70][71]
Palmira Antik Kenti		Humus (il),  Suriye 34°33′15″K 38°16′0″D	Kültürel: (i)(ii)(iv)	036 (89)	1980	2013-	Suriye İç Savaşı sırasında meydana gelen saldırılar	[72]
Panama'nın Karayip Tarafındaki Kaleler: Portobelo-San Lorenzo		PanColón ili,  Panama 9°33′14″K 79°39′21″B	Kültürel: (i), (iv)	—	1980	2012-	Çevresel etkenler, bakım eksikliği ve kentsel gelişme	[73][74]
Potosí Şehri		Potosí,  Bolivya 19°35′1″G 65°45′11″B	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	11.810 (29.200)	1987	2014–	Devam eden madencilik faaliyetlerinin dağları gözenekli ve dengesiz bir hale getirmesi, zirvenin bazı kısımlarında göçüklerin meydana gelmesi ve ayrıca Bolivya Madencilik Şirketinin bölge ile ilgili hedefleri; alanı korumaya yönelik önerilerin yerine getirilmemesi	[75]
Río Plátano Biyosfer Rezervi		HonLa Mosquitia,  Honduras 15°44′40″K 84°40′30″B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	—	1982	1996-2007, 2011-	Kesim, balıkçılık ve toprak işgali; kaçak avlanma ve devletin alanı yönetme kapasitesinin azalması; büyük oranda hukukun bozulması ve uyuşturucu kaçakçılarının varlığı	[76][77]
Sabratha Antik Kenti		LibSabratha,  Libya 32°48′19″K 12°29′06″D	Kültürel: (iii)	—	1982	2016-	Libya İç Savaşı, silahlı grupların saldırılarının bölgeye büyük çapta hasar vermesi ve bu hasarın büyümesi tehdidi	[54][78]
Salonga Millî Parkı		DemÉquateur ve Bandundu Bölgesi,  Kongo DC 2°0′G 21°0′D	Doğal: (vii), (ix)	3.600.000 (8.900.000)	1984	1999-	Toplumsal düzenin varlığının ortadan kaybolması	[79][80][81]
Samarra Antik Kenti		IraqSelahaddin,  Irak 34°12′K 43°52′D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	15.058 (37.210)	2007	2007-	Irak İç Savaşı sonucu bölgede meydana gelen yönetim zafiyeti	[82][83]
Selous Av Sahası		TanzaniaCoast, Morogoro, Lindi, Mtwara ve Ruvuma bölgeleri,  Tanzanya, 9°0′0″G 37°24′0″D	Doğal: (ix), (x)	5.120.000 (12.700.000)	1982	2014–	Maden arama, çıkarma ve büyük altyapı projeleri	[84]
Sumatra'daki Tropik Yağmur Ormanları		IndonesiaSumatra,  Endonezya 02°30′G 101°30′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	2.595.124 (6.412.690)	2004	2011-	Kaçak avlanma, yasadışı ağaç kesimi, tarımsal ihlaller ve bölge içinde yollar inşa etme planları	[85][86]
Tadrart Acacus Kaya Resimleri		LibFizan,  Libya 24°50′00″K 10°20′00″D	Kültürel: (iii)	—	1985	2016-	Libya Sivil Savaşı sonucunda bölgedeki birçok tarihi eserin yok olma tehdidi altında bulunması	[54][87]
Tarihi Busra Şehri		Dera (il),  Suriye 32°31′5″K 36°28′54″D	Kültürel: (i)(iii)(vi)	—	1980	2013-	Suriye'deki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihi eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi.	[88]
Tarihi Cenne Şehri		MalCenne,  Mali 13°54′23″K 4°33′18″B	Kültürel: (iii), (iv)	—	1988	2016-	Bölgesel güvenlik sorunları, tarihi kentin bozulan statüsü, kentleşme ve erozyon	[89][90]
Tarihi Gadames Şehri		LibGadames,  Libya 30°08′00″K 9°30′00″D	Kültürel: (v)	—	1986	2016-	Libya İç Savaşı dolayısıyla silahlı güçler tarafından gerçekleştirilen saldırılar	[54][91]
Tarihi Halep Şehri		Halep,  Suriye 36°14′0″K 37°10′0″D	Kültürel: (iii)(iv)	350 (860)	1986	2013-	Suriye'deki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihi eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi	[92]
Tarihi Kudüs Şehri ve Surları		JerKudüs (UNESCO tarafından bir devlete bağlı olarak tanınmıyor)[nb 4]31°46′36″K 35°14′03″D	Kültürel: (ii), (iii), (vi)	—	1981	1982-	Kontrolsüz kentsel gelişme, turizm nedeniyle genel koruma durumunun bozulması ve bakım eksikliği	[93][94][95]
Tarihi San'a Şehri		YemSana'a ili,  Yemen 15°21′20″K 44°12′29″D	Kültürel: (iv), (v), (vi)	—	1986	2015-	Yemen Sivil Savaşı ve buna bağlı olarak Suudi Arabistan tarafından gerçekleştirilen bombardımanlar[96]	[97]
Tarihi Şam Şehri		Şam (il),  Suriye 33°30′41″K 36°18′23″D	Kültürel: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	86 (210)	1979	2013-	Suriye İç Savaşı, isyancıların silahlı saldırıları ve esas olarak Cubar'ın kenar mahallelerinden gelen havan toplarının yapıları tehlikeye atması	[98]
Tarihi Şehr-i Sebz Şehri		UzbKaşkaderya,  Özbekistan 39°3′0″K 66°50′0″D	Kültürel: (iii), (iv)	240 (590)	2000	2016-	Orta Çağ mahallelerindeki binaların tahrip edilmesi ve kentsel gelişmenin devam etmesi	[99][100]
Tarihi Şibam Şehri		YemHadramut ,  Yemen 15°55′36.984″K 48°37′36.012″D	Kültürel: (iii), (iv), (v)	—	1982	2015-	Silahlı çatışmaların potansiyel tehdidi, bölgede halihazırda gözlemlenen koruma ve yönetim sorunlarının bir araya gelmesi	[97]
Tarihi Viyana Şehri		AutViyana,  Avusturya 48°12′K 16°22′D	Cultural: (ii)(iv)(vi)	371 (920)	2001	2017-	Şehir sülietini bozan yeni yüksek binaların yapılması	[101]
Tarihi Zabid Şehri		YemEl Hudeyde,  Yemen 14°12′K 43°19′D	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	—	1993	2000-	Tarihi binaların yapılarındaki bozulmalar	[102][103]
Timbuktu		MalTimbuktu, Timbuktu Bölgesi,  Mali 16°46′24″K 2°59′58″B	Kültürel: (ii), (iv), (v)	—	1988	2012-	Mağrip el-Kaidesi, Ensarüddin ve Boko Haram gibi yasa dışı örgütler tarafından yapılan saldırılar neticesinde bölgedeki bazı tarihi yapıların tahrip edilmesi	[22][104]
Turkana Gölü Ulusal Parkları		Ken Kenya 3°3′8″K 36°30′13″D	Doğal: (viii)(x)	161.485 (399.040)	1997	2018–	Etiyopya'daki Gilgel Gibe III Barajı'nın gölün akıntısı ve ekosistemi üzerindeki etkisi	[105][106]
Virunga Millî Parkı		DemKuzey Kivu ve Orientale,  Kongo DC 0°55′K 29°10′D	Doğal: (vii), (viii), (x)	800.000 (2.000.000)	1979	1994-	Ruanda İç Savaşı yüzünden mültecilerin akın etmesi sonucu ormansızlaşma ve kaçak avlanma	[107][108]

Önceden listelenen alanlar

Daha önce tehlikede olarak listelenen bir dizi alan bulunmaktaydı, ancak daha sonra yönetim ve korumadaki iyileştirmelerden sonra listeden çıkarıldı. Everglades Milli Parkı 1993'ten 2007'ye kadar ve 2010'dan itibaren tekrar listelenmiştir; Rio Plátano Biyosfer rezervi 1996'dan 2007'ye kadar ve 2011'den itibaren tekrar listelenmiştir. Bu nedenle, her ikisi de şu anda listelenen alanlar listesine dahil edilmiştir (yukarıda).

  Dünya Mirası Listesi'nden çıkarıldı

  Dünya Mirası Listesinin kısmen listeden çıkarılması

Ad	Fotoğraf	Konum	Kriter	Alan ha (acre)	Yıl(WHS)	Tehlike Altında	Gerekçe	Kaynaklar
Abomey Kraliyet Sarayları		Zou Departmanı,  Benin 7°11′26″K 1°59′36″D	Kültürel: (iii), (iv)	48 (120)	1985	1985-2007	Alanın özgün mimarisi ile çatışan unsurlar ve uygun olmayan restorasyon çalışmaları nedeniyle meydana gelen genel bozulma durumu	[109][110] [111][112]
Angkor		Siem Reap,  Kamboçya 13°26′K 103°50′D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv)	—	1992	1992-2004	Kamboçya'nın 1980'lerde başlayan iç savaş sonucunda bölgedeki kontrolü kaybetmesi. Listeleme başlangıçta etkili yasal koruma, sınır ve tampon bölgelerin kurulması ve uluslararası koruma çabalarının izlenmesi ve koordine edilmesi gereken üç yıllık bir süre (1993-1995) ile sınırlıydı.	[113][114][115]
Bagrati Katedrali ve Gelati Manastırı		GeorImereti,  Gürcistan 42°15′44″K 42°42′59″D	Kültürel: (iv)	787 (1.940)	1994	2010–2017	Geri dönüşü mümkün olmayan müdahalelere yol açacak büyük bir yeniden yapılanma projesi. Alanın sınırları 2017 yılında değiştirildi.[nb 5] Bagrati Katedrali yeniden inşa edildikten sonra Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarıldı, ancak Gelati Manastırı listede kaldı.	[116][117][118]
Bahla Kalesi		Bahla,  Umman 22°58′K 57°18′D	Kültürel: (iv)	—	1987	1988-2004	Kale ve Bahla Vahası'nın toprak yapılarının bozulması	[119][120][121][122]
Belize Set Resifi KorumaSistemi		BelBelize, Stann Creek ve Toledo  Belize 17°19′K 87°32′B	Doğal: (vii), (ix), (x)	96.300 (238.000)	1996	2009–2018	Mangrov kesimi ve aşırı gelişme	[123][124][125]
Bem ve Çevresi		IranKerman,  İran 29°07′01″K 58°22′07″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (v)	—	2004	2004-2013	2003 yılındaki Bam Depremi nedeni ile meydana gelen yıkılmalar	[126][127][128]
Butrint		Ayasaranda ilçesi,  Arnavutluk 39°45′K 20°01′D	Kültürel: (iii)	3.980 (9.800)	1992	1997-2005	Yönetim ve koruma zafiyeti nedeniyle meydana gelen zararlar	[129][130][131]
Comoé Millî Parkı		CotZanzan,  Fildişi Sahili 9°10′K 3°40′B	Doğal: (ix), (x)	1.150.000 (2.800.000)	1983	2003-2017	Sivil karışıklık, kaçak avlanma ve etkin yönetim mekanizmalarının olmaması	[132][133]
Djoudj Kuş Barınağı		Biffeche,  Senegal 16°30′K 16°10′B	Doğal: (vii), (x)	16.000 (40.000)	1981	1984-1988, 2000-2006	Bölgede inşa edilmesi planlanan bir baraj projesi (1984) nedeniyle listelendi.[nb 6] 1988 yılında parka su temini için bir kanal inşası ve bir yönetim planı hazırlanması sonucunda listeden çıkarıldı;[nb 5] 2000 yılında Salvinia molesta ve Pistia stratiotes türlerinin meydana getirdiği çevresel ve ekonomik tehditler ve ayrıca parkta su yönetimi ile ilgili sorunlar nedeniyle yeniden listelendi.	[43][134] [135][136] [137][138]
Dresden Elbe Vadisi		Saksonya,  Almanya 51°03′K 13°49′D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (v)	1.930 (4.800)	2004	2006-2009	Kültürel Bölge'de inşa edilmesi planlanan Waldschlösschen Köprüsü nedeniyle listeye alınan alan, köprünün inşasının başlamasından sonra 2009 yılında Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarıldı.	[139][140]
Dubrovnik		Dubrovnik-Neretva,  Hırvatistan 42°38′25″K 18°06′30″D	Kültürel: (i), (iii), (iv)	97 (240)	1979	1991-1998	Hırvatistan Savaşı	[141][142] [143]
Filipin Sıradağlarındaki Pirinç Terasları		PhiIfugao,  Filipinler 16°55′K 121°3′D	Kültürel: (iii), (iv), (v)	500.000 (1.200.000)	1995	2001-2012	Sistematik izleme programının veya kapsamlı bir yönetim planının bulunmaması	[144][145]
Galapagos Adaları		Galápagos,  Ekvador 0°40′G 90°30′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	14.066.514 (34.759.110)	1978	2007-2010	Yabancı türlerin giriş imkânlarının yetersizliği, koruma kurumları ve park yönetimi için kaynak dağılımının yetersizliği, çok sayıda yasa dışı göçmenin varlığı, turizmde hızlı kontrolsüz büyüme, balıkçılık kapasitesinin aşırı artması ve spor balıkçılığı gibi çeşitli tehditler	[146][147] [148][149]
Hampi'deki Anıtlar Grubu		Ballari,  Hindistan 15°20′6″K 76°27′43″D	Kültürel: (i), (iii), (iv)	—	1986	1999-2006	Hampi'nin koruma altındaki arkeolojik alanlarına iki asma köprünün inşa edilmesinin alanın bütünlüğünü ve özgünlüğünü tehdit etmesi	[150][151] [152]
Humberstone ve Santa Laura Güherçile Madeni		ChilTarapacá,  Şili 20°12′30″G 69°47′40″B	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	—	2005	2005–2019	40 yıllık bakım eksikliğinden dolayı yapıların kırılgan doğası; ayrıca yapısal hasarlar, vandalizm ve yapılarda gerçekleştirilen sökümler; yağma	[153][154][155]
Ichkeul millî Parkı		Bizerte,  Tunus 37°10′K 9°40′D	Doğal: (x)	12.600 (31.000)	1980	1996-2006	Bölgeye tatlısu akışını sınırlayan barajların inşa edilmesinin göl ve bataklığın tuzluluğunun artmasına ve göçmen kuş nüfusunun sayısında dikkat çeken bir azalmaya neden olması	[156][157] [158]
Iguaçu Şelalesi		Paraná,  Brezilya 25°41′G 54°26′B	Doğal: (vii), (x)	170.086 (420.290)	1986	1999-2001	Iguazu Nehri üzerindeki barajlar, helikopter uçuşları, yasa dışı yollarla açılan yol ("Estrada do Colono", Portekizce "Settler'in Yolu").	[81][159] [160]
İsa'nın Doğum Yeri: doğuş Kilisesi ve Hac Yolu, Beytüllahim		Pal Beytüllahim,  Filistin 31°42′16″K 35°12′27″D	Kültürel: (iv), (vi)	298 (740)	2012	2012–2019	Su sızıntılarından kaynaklanan hasarlar	[161][162][163]
Katmandu Vadisi		Kathmandu Vadisi,    Nepal 27°42′14″K 85°18′31″D	Kültürel: (iii), (iv), (vi)	167 (410)	1979	2003-2007	Yedi anıt bölgesinin altısının geleneksel unsurlarının kısmen veya önemli ölçüde kaybedilmesi ve genel mülkiyetin özgünlüğünün ve bütünlüğünün kaybolması	[164][165] [166]
Kilwa Kisiwani ve Songo Mnara Harabeleri		TanKilwa District,  Tanzanya 8°57′28″G 39°31′22″D	Kültürel: (iii)	—	1981	2004-2014	Erozyon veya bitkilerin yapılara verdiği zararlar gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak alanın bozulmaya devam etmesi	[167][168]
Kotor'un Doğal ve Kültürel-Tarihi Bölgesi		Kotor Körfezi, Kotor ve çevreleyen alanlar Karadağ 42°29′K 18°42′D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv)	—	1979	1979-2003	15 Nisan 1979'daki deprem sonrasında meydana gelen hasarlar	[169][170] [171]
Köln Katedrali		Kuzey Ren-Vestfalya,  Almanya 50°56′29″K 6°57′29″D	Külürel: (i), (ii), (iv)	—	1996	2004-2006	Katedralin yakınındaki bir yüksek katlı bina inşa planı, yapının bütünlüğünü tehdit etmekte iken[nb 5], bina planı durdurulduktan ve bir tampon bölge oluşturulduktan sonra alan listeden çıkarıldı.	[172][173] [174]
Lahor'daki Kale ve Şalemar Bahçeleri		PakPencab,  Pakistan 31°35′25″K 74°18′35″D	Kültürel: (i), (ii), (iii)	—	1981	2000-2012	Bir yolun genişletilmesi ve bahçenin çevre duvarlarının bozulması ve 1999'da tarihi su depolarının tahrip edilmesinden sonra Pakistan hükumetinin isteği üzerine listeye alınmıştır.	[175][176]
Los Katíos Millî Parkı		Antioquia ve Chocó,  Kolombiya 7°40′0″K 77°0′0″B	Doğal: (ix), (x)	72.000 (180.000)	1994	2009-2015	Ormansızlaşma, yasa dışı balıkçılık ve avlanma. Park yönetimi tarafından gerçekleştirilen önemli iyileştirmelerden sonra listeden çıkarıldı.	[177]
Manas Doğal Hayatı Koruma Alanı		Assam,  Hindistan 26°30′K 91°51′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	39.100 (97.000)	1985	1992-2011	1992 yılında Bodo kabilesi militanları tarafından istila edildikten sonra, kaçak avlanma ve parkın altyapısında meydana gelen zararlar nedeniyle özellikle Büyük Tek Boynuzlu Gergedan ve diğer bazı türlerin popülasyonunda azalma	[178][179] [180]
Mtsheta'daki Tarihi Yerler		GeorMtsheta-Mtianeti Gürcistan41°51′K 44°43′D	Kültürel: (iii), (iv)	—	1994	2009-2016	Alanın korunması ile ilgili endişeler	[181][182]
Ngorongoro Koruma Alanı		Arusha Bölgesi,  Tanzanya 3°11′G 35°32′D	Doğal: (iv), (vii), (viii), (ix), (x)	—	1978	1984-1989	Azalan koruma statüsü.	[183][184] [185]
Plitvice Gölleri millî Parkı		Lika-Senj,  Hırvatistan 44°53′K 15°37′D	Doğal: (vii), (viii), (ix)	19.200 (47.000)	1979	1992-1997	Hırvatistan Savaşı nedeniyle ortaya çıkan potansiyel tehditler	[186][187] [188]
Rwenzori Dağları Millî Parkı		Bundibugyo, Kabarole ve Kasese,  Uganda 0°13′K 29°55′D	Doğal: (vii), (ix)	99.600 (246.000)	1994	1999-2004	Güvenlik zafiyeti ve parkın önemli bir bölümünün izlenememesi	[81][189] [190]
Sangay Ulusal Parkı		Chimborazo, Morona-Santiago ve Tungurahua,  Ekvador 1°50′G 78°20′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	271.925 (671.940)	1983	1992-2005	Aşırı kaçak avlanma, yasa dışı hayvancılık ve bir yol yapımı projesi	[191][192] [193]
Simien Ulusal Parkı		EthAmhara Bölgesi,  Etiyopya 13°11′K 38°4′D	Doğal: (vii), (x)	22.000 (54.000)	1978	1996-2017	Walia ibex nüfusunun azalması	[194][195]
Srebarna Doğa Koruma Alanı		Srebarna, Silistre,  Bulgaristan 44°06′50″K 27°04′40″D	Doğal: (x)	638 (1.580)	1983	1992-2003	Mevsimlik taşkınlar ve tarımsal kullanımın, su canlıları ve kuş popülasyonlarında azalmaya veya kaybolmaya neden olması	[196][197] [198]
Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kulesi ile birlikte Surlarla Çevrili Bakü Şehri		Bakü,  Azerbaycan 40°21′58.9″K 49°50′07.0″D	Kültürel: (iv)	—	2000	2003-2009	2000 Bakü depremi sırasında meydana gelen hasar, kentsel gelişim ve yetersiz koruma çalışmaları	[199]
Timbuktu		Circle and Region of Tombouctou,  Mali 16°46′24″K 2°59′58″B	Kültürel: (ii), (iv), (v)	—	1988	1990-2005	Mağrip el-Kaidesi, Ensarüddin ve Boko Haram gibi grupların imha tehdidi, bazı anıtların yağmalanması ve yok edilmesi	[200][201] [202]
Tipasa		Tipaza,  Cezayir 36°33′24″K 2°23′00″D	Kültürel: (iii), (iv)	52 (130)	1982	2002-2006	Alanın ve tampon bölgesinin bütünlüğünü etkileyen yetersiz bakım çalışmaları	[203][204] [205]
Wieliczka Tuz Madeni		Wieliczka, Wieliczka County, Küçük Polonya Voyvodalığı,  Polonya 49°58′45″K 20°03′50″D	Kültürel: (iv)	969 (2.390)	1978	1989-1998	Nem sorunu.	[185][206] [207]
Yellowstone Millî Parkı		Wyoming; Montana ve Idaho'nun küçük bir kısmı,  ABD 44°30′K 110°50′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	898.349 (2.219.870)	1978	1995-2003	Yellowstone katil alabalığına yönelik tehlikelerin yanı sıra parkın bazı kısımlarında kanalizasyon sızıntısı ve atık kirliliğinin belirlenmesi; su miktarı ve kalitesine yönelik potansiyel tehditler, geçmiş ve planlanan madencilik faaliyetleri, bizon sürülerinde brusellozun ortadan kaldırılması için önerilen bir kontrol programı	[208][209] [210]

Notlar

1. Tam başlık: Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi
2. Kudüs bölgesi, UNESCO tarafından bir devletle ilişkilendirilmemiştir ve "Kudüs" olarak listelenmiştir.
3. Kosova, Kosova Cumhuriyeti ve Sırbistan Cumhuriyeti arasında toprak anlaşmazlığına konu. Kosova Cumhuriyeti 17 Şubat 2008'de tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti, ancak Sırbistan Kosova'yı kendi egemenliğinin bir parçası olarak talep etmeye devam ediyor. İki hükümet, Brüksel Anlaşması kapsamında 2013'te ilişkilerini normalleştirmeye başladı. Kosova, Birleşmiş Milletler üyesi 193 devletten 111'i tarafından bağımsız bir devlet olarak resmen tanındı.
4. Ürdün tarafından önerilen alan. UNESCO "İlgili BM kararları doğrultusunda Doğu Kudüs işgal altındaki Filistin toprağının bir parçası olmaya devam ediyor ve Kudüs'ün statüsü İsrail ile Filistinliler arasındaki sürekli statü müzakerelerinde çözülmelidir" dedi.
5. Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden
6. Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nde

Kaynakça

Alıntılar

1. "Convention concerning the protection of the World Cultural and Natural Heritage" (PDF). UNESCO. s. 6. 27 Şubat 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
2. "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 19 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
3. "Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention" (PDF). UNESCO. Ocak 2008. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
4. "Oman's Arabian Oryx Sanctuary: first site ever to be deleted from UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 22 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
5. "Dresden is deleted from UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
6. Chape, Spalding & Jenkins 2008, s. 87
7. Timothy & Nyaupane 2009, s. 83
8. IUCN 2009, ss. 2-3
9. Chape, Spalding & Jenkins 2008, s. 86
10. Thorsell, J. W.; Sawyer, Jacqueline (1992). World heritage 20 years later (illustrated bas.). IUCN. s. 23. ISBN 978-2-8317-0109-7. Erişim tarihi: 5 Eylül 2011.
11. IUCN 2009, s. 0
12. IUCN 2009, ss. 18–19
13. IUCN 2009, ss. 19–20
14. "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 23 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
15. "World Heritage List Statistics". UNESCO. 27 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
16. "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010.
17. "Abu Mena". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
18. "Abu Mena–Threats to the Site (2001)". UNESCO. 24 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
19. 25th session 2001, s. 134
20. "Air and Ténéré Doğal Reserves". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
21. 16th session 1992, s. 29
22. "Heritage sites in northern Mali placed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
23. "Tomb of Askia". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
24. "Ashur (Qal'at Sherqat)". UNESCO. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
25. 27th session 2003, ss. 123-124
26. "Rainforests of the Atsinanana". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
27. 34th session 2010, ss. 57-58
28. "Kültürel Landscape and Archaeological Remains of the Bamiyan Valley". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
29. 27th session 2003, ss. 122-123
30. "Minaret and Archaeological Remains of Jam". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
31. "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. s. 55. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
32. "Chan Chan Archaeological Zone". UNESCO. 1 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
33. "World Heritage Committee: Tenth session" (PDF). UNESCO. s. 6. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
34. "Coro and its Port". UNESCO. 1 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
35. 29th session 2005, ss. 102-103
36. World Heritage Committee. "World Heritage Committee inscribes East Rennell on the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Kültürel Organization. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
37. "Everglades National Park". UNESCO. 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
38. "World Heritage Committee: Seventeenth session" (PDF). UNESCO. ss. 20-21. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
39. 34th session 2010, ss. 82-83
40. "Palestine: Land of Olives and Vines – Kültürel Landscape of Southern Jerusalem, Battir". UNESCO. 8 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
41. "Palestine: Land of Olives and Vines - Kültürel Landscape of Southern Jerusalem, Battir, inscribed on World Heritage List and on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
42. "Garamba National Park". UNESCO. 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
43. 8th session 1984, s. 18
44. 20th session 1996, s. 32
45. World Heritage Committee. "The Iraqi site of Hatra added to the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Kültürel Organization. 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
46. "World Heritage Committee inscribes new site and approves extension of existing site on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017.
47. "Kahuzi-Biega National Park". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
48. 21st session 1997, ss. 19-20
49. "Islands and Protected Areas of the Gulf of California". UNESCO. 4 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2019.
50. "The Islands and Protected Areas of the Gulf of California (Mexico) inscribed on the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2019.
51. "Tombs of Buganda Kings at Kasubi". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
52. 34th session 2010, ss. 103-105
53. "Archaeological Site of Cyrene". UNESCO. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
54. "Libya's five World Heritage sites put on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 Temmuz 2016. 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
55. "Medieval Monuments in Kosovo". UNESCO. 28 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
56. 30th session 2006, ss. 157-158
57. "Crac des Chevaliers and Qal'at Salah El-Din". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
58. "Ancient Villages of Northern Syria". UNESCO. 6 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
59. "Archaeological Site of Leptis Magna". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
60. "Liverpool – Maritime Mercantile City". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
61. "World Heritage Committee places Liverpool on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
62. "Manovo-Gounda St Floris National Park". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
63. 21st session 1997, ss. 18-19
64. "Nan Madol: Ceremonial Centre of Eastern Micronesia". UNESCO. 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
65. "Four sites inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 15 Temmuz 2016. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
66. "Mount Nimba Strict Nature Reserve". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
67. 16th session 1992, ss. 26-28
68. "Niokolo-Koba National Park". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
69. 31st session 2007, ss. 41-43
70. "Okapi Wildlife Reserve". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
71. 21st session 1997, s. 19
72. "Site of Palmyra". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
73. "Fortifications on the Caribbean Side of Panama: Portobelo-San Lorenzo". UNESCO. 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
74. "Panamanian fortifications inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
75. "City of Potosí". whc.unesco.org (İngilizce). 27 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2018.
76. "Río Plátano Biosphere Reserve". UNESCO. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011.
77. 20th session 1996, s. 29
78. "Archaeological Site of Sabratha". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
79. "Salonga National Park". UNESCO. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
80. 8th session 1984, s. 14
81. 23rd session 1999, s. 29
82. "Samarra Archaeological City". UNESCO. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
83. 31st session 2007, ss. 152-153
84. "Selous Game Reserve". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 28 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2018.
85. "Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011.
86. "Danger listing for Indonesia's Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2011.
87. "Rock-Art Sites of Tadrart Acacus". UNESCO. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
88. "Ancient City of Bosra". UNESCO. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
89. "Old Towns of Djenné". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
90. "Mali's Old Towns of Djenné on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 Temmuz 2016. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
91. "Old Town of Ghadamès". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
92. "Ancient City of Aleppo". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
93. "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO. 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
94. "World Heritage Committee: Sixth session" (PDF). UNESCO. ss. 10-12. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
95. "UNESCO replies to allegations". UNESCO. 15 Temmuz 2011. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2011.
96. "Bombs Level 'Magnificent' Homes in 2.500-Year-Old City". NBC News. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2016.
97. World Heritage Committee. "Yemen's Old City of Sana'a and Old Walled City of Shibam added to List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Kültürel Organization. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2015.
98. "Ancient City of Damascus". UNESCO. 10 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.
99. "Historic Centre of Shakhrisyabz". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
100. "Historic Centre of Shakhrisyabz, Uzbekistan, added to List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 Temmuz 2016. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
101. "Historic Centre of Vienna inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2017.
102. "Historic Town of Zabid". UNESCO. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
103. 24th session 2000, ss. 26-27
104. "Timbuktu". UNESCO. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
105. "Lake Turkana National Parks". UNESCO. 19 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2018.
106. "Lake Turkana National Parks (Kenya) inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2018.
107. "Virunga National Park". UNESCO. 7 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
108. "World Heritage Committee: Eighteenth session" (PDF). UNESCO. ss. 21, 51. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
109. "Royal Palaces of Abomey". UNESCO. 18 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
110. "Royal Palaces of Abomey: Advisory Body Evaluation" (PDF). UNESCO. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
111. "World Heritage Committee: Ninth session" (PDF). UNESCO. s. 7. 20 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 July 2011.
112. 31st session 2007, ss. 21–22
113. "Angkor". UNESCO. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
114. 16th session 1992, ss. 37-38, annex VI
115. 28th session 2004, ss. 66-67
116. "Bagrati Cathedral and Gelati Monastery". UNESCO. 3 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
117. 34th session 2010, ss. 130–133
118. "Gelati Monastery, Georgia, removed from UNESCO's List of World Heritage in Danger". UNESCO. 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017.
119. "Bahla Fort". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
120. "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. s. 19. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
121. 28th session 2004, s. 64
122. "World Heritage Committee: Eleventh session" (PDF). UNESCO. s. 7. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
123. "Belize Barrier Reef Reserve System". UNESCO. 2 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
124. 33rd session 2009, ss. 81–82
125. "Belize Barrier Reef Reserve System removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 26 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2018.
126. "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
127. 28th session 2004, ss. 47-48
128. "World Heritage Committee removes the Iranian World Heritage site of Bam and its Cultural Landscape from danger listing". UNESCO. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2013.
129. "Butrint". UNESCO. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
130. 21st session 1997, ss. 24-25
131. 29th session 2005, ss. 31-32
132. "Comoé National Park". UNESCO. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
133. 27th session 2003, s. 30
134. "Djoudj National Bird Sanctuary". UNESCO. 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
135. "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. ss. 7, 16. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
136. 24th session 2000, ss. 109–110
137. 29th session 2005, ss. 15–16
138. 30th session 2006, ss. 23–24
139. "Dresden Elbe Valley". UNESCO. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
140. 30th session 2006, ss. 112-113
141. "Dubrovnik". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
142. "World Heritage Committee: Fifteenth session" (PDF). UNESCO. s. 31. 30 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
143. "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. ss. 12-13. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
144. "Rice Terraces of the Philippine Cordilleras". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
145. 25th session 2001, ss. 139–141
146. "Galápagos Islands". UNESCO. 23 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
147. 30th session 2006, ss. 70–71
148. 31st session 2007, ss. 68–69
149. 34th session 2010, ss. 34–35
150. "Group of Monuments at Hampi". UNESCO. 19 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
151. 23rd session 1999, ss. 32–33
152. 30th session 2006, ss. 38–40
153. "Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works". UNESCO. 30 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
154. 29th session 2005, ss. 142–143
155. "The Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works site (Chile), removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
156. "Ichkeul National Park". UNESCO. 19 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
157. 20th session 1996, ss. 31–32
158. 30th session 2006, ss. 25–26
159. "Iguaçu National Park". UNESCO. 6 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
160. 25th session 2001, ss. 15–16
161. "Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem". UNESCO. 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012.
162. "Church of the Nativity and the Pilgrimage Route in Bethlehem, Palestine, inscribed on UNESCO World Heritage List along with sites from Israel, Palau, Indonesia and Morocco". UNESCO. 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2012.
163. "The site of the Birthplace of Jesus in Bethlehem (Palestine) removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
164. "Kathmandu Valley". UNESCO. 31 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
165. 27th session 2003, ss. 64–65
166. 31st session 2007, s. 32
167. "Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo Mnara". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
168. 28th session 2004, ss. 96–97
169. "Natural and Culturo-Historical Region of Kotor". UNESCO. 29 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
170. "World Heritage Committee: Third session" (PDF). UNESCO. s. 13. 28 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
171. 27th session 2003, s. 27
172. "Cologne Cathedral". UNESCO. 28 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
173. 28th session 2004, s. 116
174. 30th session 2006, s. 46
175. "Fort and Shalamar Gardens in Lahore". UNESCO. 29 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
176. 24th session 2000, s. 26
177. "Colombia's Los Katíos National Park removed from List of Heritage in Danger". World Heritage Committee. UNESCO. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2015.
178. "Manas Wildlife Sanctuary". UNESCO. 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
179. 16th session 1992, s. 28
180. "Successful preservation of India's Manas Wildlife Sanctuary enables withdrawal from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
181. "Historical Monuments of Mtskheta". UNESCO. 8 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
182. 33rd session 2009, s. 139
183. "World Heritage Committee: Eighth session" (PDF). UNESCO. s. 18. 7 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
184. "Ngorongoro Conservation Area". UNESCO. 14 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
185. "World Heritage Committee: Thirteenth session" (PDF). UNESCO. s. 14. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
186. "Plitvice Lakes National Park". UNESCO. 8 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
187. 16th session 1992, ss. 24–25
188. 21st session 1997, ss. 10–11
189. "Rwenzori Mountains National Park". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
190. 28th session 2004, s. 55
191. "Sangay National Park". UNESCO. 1 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
192. 16th session 1992, ss. 25–26
193. 29th session 2005, ss. 18–19
194. "Simien National Park". UNESCO. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2010.
195. 20th session 1996, ss. 28–29
196. "Srebarna Nature Reserve". UNESCO. 1 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
197. 16th session 1992, ss. 21–22
198. 27th session 2003, s. 15
199. "World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city's preservation". UNESCO. 25 Haziran 2009. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
200. "Timbuktu". UNESCO. 23 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
201. "World Heritage Committee: Fourteenth session" (PDF). UNESCO. s. 8. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
202. 29th session 2005, ss. 20–21
203. "Tipasa". UNESCO. 19 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
204. "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. ss. 36-37. 16 Mart 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
205. 30th session 2006, s. 32
206. "Wieliczka Salt Mine". UNESCO. 12 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
207. "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. s. 13. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
208. "Yellowstone National Park". UNESCO. 12 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
209. "World Heritage Committee: Nineteenth session" (PDF). UNESCO. ss. 18-19. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
210. 16th session 1992, ss. 16–17

Genel

• "World Heritage in Danger: A compendium of key decisions on the conservation of natural World Heritage properties via the List of World Heritage in Danger" (PDF). Gland, Switzerland: IUCN. 2009. 30 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
• Chape, Stuart; Spalding, Mark; Jenkins, Martin (2008). The world's protected areas: status, values and prospects in the 21st century (illustrated bas.). University of Castile-La Mancha. ISBN 978-0-520-24660-7. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
• Timothy, Dallen J.; Nyaupane, Gyan P. (2009). Cultural heritage and tourism in the developing world: a regional perspective. Contemporary geographies of leisure, tourism and mobility. 10 (illustrated bas.). Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-77622-6. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
• "World Heritage Committee: Eighth session" (PDF). UNESCO. 7 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Sixteenth session" (PDF). UNESCO. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
• "World Heritage Committee: Twentieth session" (PDF). UNESCO. 31 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-first session" (PDF). UNESCO. 11 Haziran 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010.
• "World Heritage Committee: Twenty-third session" (PDF). UNESCO. 12 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-fourth session" (PDF). UNESCO. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-fifth session" (PDF). UNESCO. 26 Şubat 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-seventh session" (PDF). UNESCO. 6 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-eighth session" (PDF). UNESCO. 27 Kasım 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Twenty-ninth session" (PDF). UNESCO. 22 Şubat 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Thirtieth session" (PDF). UNESCO. 30 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Thirty-first session" (PDF). UNESCO. 9 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Thirty-third session" (PDF). UNESCO. 17 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.
• "World Heritage Committee: Thirty-fourth session" (PDF). UNESCO. 24 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2011.

Dış bağlantılar

• UNESCO World Heritage Sites 18 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., resmi site
• UNESCO World Heritage Centre – World Heritage in Danger List 30 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., resmi site
• UNESCO Heritage Centre – World Heritage List 6 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., resmi site