Filistin Devleti

Filistin ya da resmi adıyla Filistin Devleti (Arapça: دولة فلسطين, romanize: Devlet-ü Filastîn) Orta Doğu'da, tarihî Filistin bölgesinde bir Arap devleti. Batı Şeria (İsrail-Ürdün Sınırında) ve Gazze Şeridi'nde (İsrail-Mısır sınırında) belirtilen bölgelerde fiili olarak hüküm süren bir Arap devletidir.[12][13] Devletin başkenti Kudüs olarak belirlense de İsrail işgalinden dolayı merkezi Ramallah'da (Batı Şeria'da) bulunur.[14] Filistin toprakları 1948'den önce Mısır ve Ürdün tarafından işgal edilirken 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra ise İsrail tarafından işgal edilmiştir.[15][16] Filistin Şubat 2020 itibarıyla nüfusu 5.051.493'tür. Böylelikle dünyada en çok nüfusa sahip 121. devlet olmuştur.[17]

Başlığın diğer anlamları için Filistin (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Filistin Devleti
دولة فلسطين (Arapça)
Devlet-ü Filâstîn
Bayrak
Millî marş
"Arapça: فدائي"
"Fida'i"[1][2]
"Kurtarıcım"
Başkent Doğu Kudüs
En büyük Gazze
Resmî diller Arapça
Demonim Filistinli
Hükûmet Parlamenter demokrasi
Mahmud Abbas
• Başbakan
Muhammed Iştiyye
• Meclis başkanı
Salim Zanoun
Tarihçe  
• Bağımsızlık İlanı
15 Kasım 1988
• BMGK gözlemci devlet statüsü
29 Kasım 2012
• Filistin Yönetimi'nin dönüştürülmesi
3 Ocak 2013
Yüzölçümü
• Toplam
 6.220 km2 (2.400 sq mi)
(172.)
Nüfus
• 2020 tahminî
 5.159.076[5] (121.)
• Yoğunluk
 731/km2 (1.893,3/sq mi)
GSYİH (SAGP) 2018 tahminî
• Toplam
 26.479 milyar $[6]
• Kişi başına
 5.795 $[7]
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 14,750 milyar $ (123.)
Gini (2009) 35.5[8]
orta
İGE (2019)  0.708[9]
yüksek · 115.
Para birimi
(PLE)
Zaman dilimi UTC+2 (​)
• Yaz (YSU)
 +3
Tarih formatı gg/aa/yyyy
Trafik akışı sağ
Telefon kodu +970
ISO 3166 kodu PS
İnternet alan adı .ps
  1. Kudüs, Filistin Devleti tarafından başkent olarak kabul edilmektedir.[11] Ancak idâri binalar Ramallah’ta bulunmaktadır.

II.Dünya Savaşı'ndan sonra bölge İngiliz Mandası'ndan Birleşmiş Milletlere(BM) devredilmiş ve BM tarafından Yahudi, Arap ve uluslararası Kudüs Bölgeleri oluşturulmuştur.[18] Bu bölünme Yahudiler tarafından kabul edilirken bölgedeki Arap devletler tarafından ise kabul edilmeyerek İsrail Devleti'nin kurulmasıyla 1948 yılında ilk Arap-İsrail Savaşı başladı.[19][20] Öte yandan 22 Eylül 1948'de Mısır tarafında bulunan Gazze'de bir Filistin Hükumeti kuruldu. Ürdün hariç diğer Arap Birliği üyeleri tarafından tanındı. Hükûmet Filistin'in tamamını (İsrail, Ürdün'deki Batı Şeria, Gazze ve Kudüs bölgeleri) yönettiğini iddia etse de aslında sadece Gazze'yi yönetmekteydi.[21] İsrail Altı Gün Savaşı sonucunda Mısır'dan Gazze ve Sina yarımadasını, Ürdün'den Batı Şeria'yı ve Suriye'den ise Golan Tepeleri'ni aldı.

Cezayir'de Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Başkanı Yasser Arafat 15 Kasım 1988'de Filistin Devleti'nin kuruluşunu ilan etti. 1993'te Oslo Anlaşmalarının imzalanmasından bir yıl sonra, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki A ve B bölgelerini yönetmek için Filistin Ulusal Otoritesi kuruldu. Gazze daha sonra İsrail'in Gazze'den çekilmesinden iki yıl sonra 2007'de Hamas tarafından yönetilecekti.

Filistin Devleti 138 BM üyesi tarafından tanınmaktadır ve 2012'den beri Birleşmiş Milletler'de üye olmayan bir gözlemci devlet statüsündedir.[22][23][24] Filistin; Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı, G77, Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve diğer uluslararası organların bir üyesidir.

Etimoloji

Filistin Mandası’ndan bu yana "Filistin" terimi, halihazırda İsrail Devleti, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni kapsayan coğrafi alanla ilişkilendirilmiştir.[25] "Filistin" teriminin ya da ilgili terimlerin Suriye'nin yanı sıra Akdeniz'in güneydoğu köşesindeki alana genel kullanımı, tarihsel olarak Antik Yunanistan zamanından ve Herodotus MÖ 5. yy'ın ilk tarih yazımından beri gerçekleşmektedir. Fenikelilerin Tarihlerdeki diğer deniz halklarıyla etkileşime girdiği "Suriye'nin Filistini denilen bölgesi".[26][27] "Filistin" teriminin, başka açıklamaları da olmasına rağmen, Filistinliler tarafından işgal edilen topraklar için Eski Yunanlar tarafından türetilen bir terim olduğu düşünülmektedir.[28]

Terminoloji

"Filistin" ya da "Filistin Devleti", "işgal altındaki Filistin toprakları" için kullanılmaktadır. Özellikle, "işgal altındaki Filistin toprakları" terimi, bir bütün olarak 1967'den beri İsrail'in işgal ettiği Filistin topraklarının coğrafi alanını ifade eder. Her durumda, toprak veya bölgeye yapılan atıflar Filistin Devleti tarafından talep edilen toprakları ifade eder.[29]

Tarihi

Bağımsızlığı 15 Kasım 1988'de Cezayir'de ilan edilmiştir.[30] Aralarında Çin, Rusya, Hindistan ve Türkiye'nin de bulunduğu yüzden fazla ülke tarafından resmen tanınmaktadır. Bağımsızlığı ilan edildiği sırada Filistin Kurtuluş Örgütü'nün Filistin topraklarında hiçbir kontrolü yoktu. Günümüzde sadece Batı Şeria ve Gazze Şeridi Filistinlilerin kontrolündedir ve bu bölgeler İsrail ordusunun işgali altındadır. Filistin ve İsrail yönetimleri arasındaki barış görüşmeleri devam etmektedir fakat görüşmelerden olumlu sonuç alınamamıştır.

Birleşmiş Milletler, 29 Kasım 2012'de Filistin'in BM'deki 'gözlemci kuruluş' statüsünü, 'üye olmayan gözlemci devlet' statüsüne yükseltmiştir.[31] BM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada, Filistin'in talebi için 138 ülke, "evet", 9 ülke "hayır" oyu kullandı, 41 ülke çekimser kaldı. İsveç Parlamentosu 30 Ekim 2014 tarihinde Filistin Devletini resmen tanıdı. Bu karar Avrupa Birliği üyesi bir devletin aldığı ilk tanıma kararı oldu.[32] Eylül 2015 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda ilk defa Filistin bayrağı göndere çekildi. New York'taki BM Genel Kurulu'nda aybaşında yapılan oylamada, üye ülkelerin çoğunun 'evet' oyuyla kabul edilen tasarı uyarınca Vatikan bayrağıyla beraber Filistin bayrağının da diğer ülkelerin bayrağının arasında temsil edilmesi kararlaştırıldı.[33]

Coğrafya

Filistin Devleti tarafından talep edilen alanlar Levant'ta bulunuyor. Gazze Şeridi, Akdeniz'de batıda, Mısır'da güneyde, İsrail'de kuzeyde ve doğuda sınırlanmıştır. Batı Şeria, doğuda Ürdün ile; kuzeyde, güneyde ve batıda İsrail ile sınırlanmıştır. Dolayısıyla, Filistin Devleti tarafından talep edilen bölgeyi oluşturan iki kuşağın birbiriyle coğrafi sınırı yoktur ve İsrail tarafından ayrılmıştır. Bu alanlar kara alanlarına göre dünyanın 163. büyük ülkesini oluşturacaktır.[34][35]

Filistin'de bazı çevresel sorunlar vardır. Bunlar; Gazze Şeridi'nin karşılaştığı konular arasında çölleşme, tatlı suyun tuzlanması, kanalizasyon arıtma, su kaynaklı hastalıklar, toprak bozulması, ve yeraltı su kaynaklarının tükenmesi ve kirlenmesidir. Batı Şeria'da aynı sorunların birçoğu geçerlidir. Tatlı su çok daha bol olmasına rağmen, devam etmekte olan anlaşmazlık nedeniyle erişim kısıtlanmaktadır.[36]

İklim

Filistin'deki sıcaklıklar çok çeşitlidir. Batı Şeria'daki iklim çoğunlukla Akdeniz İklimi'dir, yüksek bölgelerdeki kıyı şeridine göre batıya doğru biraz daha serindir. Doğuda, Batı Şeria, kuru ve sıcak iklim ile karakterize edilen Ölü Deniz'in batı kıyı şeridi de dahil olmak üzere birçok Judean Çölü'nü içerir. Gazze, kışları ılıman ve kuru, yazları sıcak ve yarı kurak bir iklime sahiptir.[37] İlkbahar; Mart-Nisan ayları arasında gerçekleşir ve en sıcak aylar Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Ortalama en yüksek sıcaklık 33 °C (91 °F). Ocak ise en soğuk aydır ve sıcaklık genellikle 7 °C (45 °F)'dır. Yağmur azdır ve genellikle Kasım ve Mart ayları arasında görülür. Yıllık yağış oranları yaklaşık 4,57 inç (116 mm)'dir.[38]

Hükûmet ve siyaset

Filistin Devleti, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile ilişkili aşağıdaki kurumlardan oluşur:

  • Filistin Devlet Başkanılığı[39]– Filistin Merkez Konseyi tarafından atandı.[40]
  • Filistin Ulusal Konseyi - Filistin devletini Kuran yasama organı
  • Filistin Kurtuluş Örgütü Yürütme Komitesi - Sürgündeki hükûmetin işlevlerini yerine getirmek,[41][42][43][44] geniş bir dış ilişkiler ağı oluşturmak

Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı, Filistin Yasama Konseyi (PLC) ve Filistin Ulusal Yönetimi Kabinesi Filistin Ulusal Yönetimi ile ilişkilidir. Ayrıca Filistin'in kuruluş belgesi, Filistin Bağımsızlık Bildirgesi'dir.

Kırmızı renkte gösterilen Filistin yönetimi altındaki bölgeler
Filistin vilayetleri haritası (resmî)

Galeri
  • Dome in Jerusalem The Capital City Of Palestine
  • PALESTINE 1759
  • PALESTINE 1851
  • PALESTINE 1864
  • PALESTINE 1900
  • PALESTINE 1915
  • Palestine 1920
  • PALESTINE 1924
  • PALESTINE 1946
  • PALESTINE 1947

Kaynakça
  1. "Palestinian National Authority". World Statesmen.org. Ben Cahoon. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
  2. "Palestine". nationalanthems.info. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (includes audio) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
  3. "The World Factbook: Middle East: West Bank". cia.gov. Central Intelligence Agency. 7 Nisan 2014. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
  4. "The World Factbook: Middle East: Gaza Strip". cia.gov. Central Intelligence Agency. 12 Mayıs 2014. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
  5. "State of Palestine Population". Worldometers. Worldometers. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020.
  6. "World Bank, International Comparison Program database: GDP, PPP (current international $)" (PDF). Data World Bank. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.
  7. "GDP per capita, PPP (current international $) – West Bank and Gaza | Data". data.worldbank.org. 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.
  8. "GINI Index: West Bank and Gaza". The World Bank: Data. 8 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
  9. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  10. According to Article 4 of the 1994 Paris Protocol 1 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Protokol Filistin Otoritesi'ne birden fazla para almaya izin verir. Batı Şeria'da İsrail yeni şekeli ve Ürdün dinarı yaygın olarak kabul edilir; Gazze Şeridi'nde ise, İsrail yeni şekeli ve Mısır lirası yaygın olarak kabul edilir.
  11. "Abbas: Kudüs, Filistin'in ebedi başkentidir". Sputnik. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017.
  12. "CBS News'te konu hakkında bir haber". 22 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  13. "Filistin'in BM üyeliği hakkında" (PDF). 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  14. "Kudüs'teki Bazı Yasal Konular" (PDF).
  15. "Filistin İsrail tarafından nasıl işgal edildi?". 5 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  16. "Filistin'in Hükümet Sembolünü değiştirmesi ve Devletleşmesi". 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  17. "Worldometer isimli siteye göre Filistin'in nüfusu". 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  18. "Birleşmiş Milletler Bölünme Planı". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  19. "İsrail Kuruluş Bildirisi". 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  20. "Arap İsrail Savaşı'nın ABD tarafından anlatımı". 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  21. Palestine 1948: War, Escape and the Emergence of the Palestinian Refugee Problem(Filistin 1948: Savaş, Kaçış ve Filistin Mülteci Sorununun Ortaya Çıkışı). Yoav Gelber (İngilizce). Sussex Academic Press. 1 Ocak 2006. ss. 177-178. ISBN 978- 1845190750.
  22. "İsrail'in BM'nin Filistin'i dolaylı olarak tanımasından ötürü gösterdiği tepki". 4 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  23. "Filistin'in BM üyeleri tarafınca dolaylı olarak tanınması". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  24. "Filistin'in BM'ye tam üye olma çalışmaları". 23 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  25. Rubin, 1999, Google Kitaplar'da Filistin Devleti
  26. Palestine: A Four Thousand Year History. Zed Books Limited. 15 Ağustos 2018. s. 22. ISBN 978-1-78699-273-4. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
  27. Herodotus, Volume 4. P.21. 1806. Rev. William Beloe translation.
  28. Ancient History Encyclopædia, Mark, Joshua J., Palestine,
  29. ""United Nations Country Team Occupied Palestinian Territory" (2016), p.9" (PDF). 6 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
  30. https://www.trthaber.com/m/?news=filistinin-bagimsizlik-gununun-29ncu-yili&news_id=341002&category_id=4
  31. Filistin, Birleşmiş Milletler'de "Gözlemci Devlet" statüsü kazandı. Milliyet, 30 Aralık 2012
  32. "İsveç Filistin'i tanıdı". NTVMSNBC.com. 30 Ekim 2014. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.
  33. "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2015.
  34. "UNdata | country profile | State of Palestine". data.un.org. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
  35. "State of Palestine Population (2020) - Worldometer". www.worldometers.info. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
  36. "Search". www.alhaq.org. 29 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
  37. "Gaza". Global Security. 5 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2009.
  38. "Monthly Averages for Gaza, Gaza Strip". MSN Weather. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009.
  39. "Comunicado Conjunto para Establecimiento Relaciones Diplomaticas entre la Republica Dominican y el Estado de Palestina" [Joint Communique on the Establishment of Diplomatic Relations between the Dominican Republic and the State of Palestine] (PDF) (İspanyolca, İngilizce, ve Arapça). Dominican Republic Ministry of Foreign Affairs. 15 Temmuz 2009. 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2014. Presidente del Estado de Palestina [President of the State of Palestine].
  40. PLO Body Elects Abbas 'President of Palestine' 18 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 November 2008. Agence France-Presse (via MIFTAH). Retrieved 12 August 2017. "'I announce that the PLO Central Council has elected Mahmud Abbas president of the State of Palestine. He takes on this role from this day, November 23, 2008,' the body's chairman Salem al-Zaanun told reporters."
  41. {{{docid}}} and {{{docid}}}
  42. Armed Struggle and the Search for State: The Palestinian National Movement, 1949–1993. illustrated. Oxford University Press. 1999. s. 624. ISBN 9780198296430. "The Palestinian National Council also empowered the central council to form a government-in-exile when appropriate, and the executive committee to perform the functions of government until such time as a government-in-exile was established."
  43. "Hundred and Thirty-First Session – Item 9.4 of the Provisional Agenda – Request for the Admission of the State of Palestine to UNESCO as a Member State" (PDF). UNESCO. 12 Mayıs 1989. s. 18, Annex II. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2011. A government-in-exile, having no effective control in the territory and not having had previous control, ... .
  44. "Palestinian National Council (PNC)". European Institute for Research on Mediterranean and Euro-Arab Cooperation. Medea Institute. 6 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. The Palestinian National Council (PNC), Parliament in exile of the Palestinian people, is the most important institution of the Palestinian Liberation Organisation (PLO). The PNC elects the Executive Committee of the organization which makes up the leadership between sessions.

Ayrıca bakınız
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.