Holodomor

Holodomor (Ukraynaca: Голодомо́р) ya da Ukrayna Kırımı, 1932-1933 arasında, o dönem Sovyetler Birliği'nde, şimdiki Ukrayna ve Rusya'nın Kuban bölgesinde suni olarak yaratılan kıtlık sebebiyle yaklaşık olarak 8 milyon insanın öldüğü olaylara verilen addır.[2]

Holodomor
Bölge	Ukrayna SSC ve Kuban bölgesi.
Tarih	1932-1933
Saldırı türü	Suni olarak yaratılan kıtlık[1]
İşleyenler	SSCB yönetimi

Ukrayna tarihi

Bu madde bir dizinin parçasıdır

Antik Tarih Tripoli–Cucuteni kültürü Yamna kültürü Yeraltı kültürü Kimmerya Taurica Scythia Sarmatya Zarubintsy kültürü Chernyakhov kültürü Hun İmparatorluğu

Orta Çağ Erken Doğu Slavlar Onogurya Beyaz Hırvatistan Rus Kağanlığı Hazarlar Kiev Knezliği Galiçya-Volhinya Deşt-i Kıpçak Moğolların Rusya'yı İşgali Altın Orda Devleti Moldova Prensliği Litvanya Büyük Dükalığı

Kazaklar Lehistan-Litvanya Birliği Zaporozya Halkı Hmelnitski Ayaklanması Fetret Devri Kazak Hetmanlığı Sol Kıyı Sloboda Ukraynası Sağ Kıyı Danube

Erken Çağdaş Dönem Rus İmparatorluğu Küçük Rusya Yeni Rusya Habsburg Monarşisi Galiçya Krallığı Bukovina Karpat Rutenyası

Erken Yirminci Yüzyıl I. Dünya Savaşı'nda Ukrayna Devrim Sonrası Ukrayna Ukrayna İç Savaşı Ukrayna Halk Cumhuriyeti Batı Ukrayna Ulusal Cumhuriyeti

Sovyet Dönemi Ukrayna SSC Holodomor II. Dünya Savaşı'nda Ukrayna Ukrayna Ulusalcılar Örgütü Çernobil

Çağdaş Ukrayna Turuncu Devrim

Diğer konular Ukrayna'nın adı Tarihi bölgeler Ukrayna'da Hıristiyanlık

Sovyet arşivlerinin açılmaması yüzünden, ölü sayısını kesin olarak belirleyebilecek araştırmalar günümüze kadar hâlâ yapılamamış olmasına rağmen, Ukrayna nüfusunun dörtte birinin o dönemde hayatını kaybettiği düşünülmektedir.

Holodomor'un sebeplerinden en önemlisi, Sovyet döneminin uygulamaya çalıştığı ekonomik ve sosyal politikalardır.[3] Özellikte kooperatif tarım uygulamalarını kabul etmeyen Ukrayna köylüsü zorlamalar karşısında tarım üretiminden vazgeçerek, üretimi durdurmuştur. Durumun gidişatını önceden kestirebilecek olan dönemin yöneticileri, "anti-kolhoz" hareketin yayılmasını önlemek amacıyla, sorunu hafifletecek önlemler almaktan kaçınmış ve bir nevi bölgede diğer direnişçi köylülerce ibret alınabilecek bir olay çıkarmak istemiştir. Açlığın en tepeye ulaştığı dönemde dahi, Sovyet yönetimi, 1932'de 1,7 milyon ton, 1933'te 1,84 milyon ton tahıl ihraç etmiştir.[1] Bölgede artan açlıktan kaçmak isteyenlerin başka bölgelere gitmesine engel olunarak, katliama seyirci kalınmıştır. O dönemde kıtlık haberleri mümkün olduğunca sansürlenerek dünyanın dikkatinden saklanmıştır.

Etimoloji

Holodomor, Ukraynaca (морити голодом) "açlıkla öldürmek" anlamına gelir.

Sebep ve Sonuçlar

Sovyetler Birliğinin toprakta özel mülkiyete dayanan üretimi tasfiye ederek, köylüleri kolhoz ve sovhozlarda toplamak istemesi zengin köylülerin ve onların etkisi altındaki kimi köylülerin sert tepkisiyle karşılaştı. Çünkü tarımda kolektifleştirme girişimlerinin başarıya ulaşması demek zengin köylülerin eski ayrıcalıklarını kaybetmesi anlamına gelmekteydi. Bu nedenle zengin köylülerin kolektifleştirme hamlesine tepkisi tarımsal üretimi durdurmak oldu. Bu durumun neticesinde de Ukrayna'da kıtlığa ve kıtlığın tetiklediği salgın hastalıklara bağlı ölümler gerçekleşti. Ölümler neticesinde Sovyet hükûmeti köylülerden aynı miktarda tahıl toplamaktan vazgeçerek toplanan tahıl miktarını düşürmüştür. 1940'ların sonunda Penisilin'in bulunmasıyla önüne geçilen salgın hastalıkların 1930'lu yıllarda önüne geçilmesine teknik olarak imkân yoktu. Penisilin bulunana kadar ABD ve Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere milyonlarca insan salgın hastalıklara yakalanarak hayatlarını kaybetmişlerdi.

Gelişim

Sovyet önderi Josef Stalin’in köysel kooperatifleşme hareketine en büyük muhalefeti ve direnci, bir kolhoz ya da sovkhoz için çalışmak yerine, özel üretimi tercih eden Ukrayna ve Don havzası köylüleri göstermiştir. Önceleri, verimli özel çiftliklerin bu şekildeki ekonomik faaliyetlerine göz yuman Bolşevikler, sonraları, bu üretim tarzını, merkezi planlamaya karşı bir tehdit olarak algılamışlardır.

Devrimciler, Rus İç Savaşı sırasında, şehirlilere göre daha az destek aldıkları köylüleri, bu sistemle kontrollerine daha kolay alabileceklerini düşünüyorlardı. 1929 ve 30'ları takiben, hükûmet köylerde kolektivizmin gelişimini sağlamak için, binlerce resmî görevlisini tarlalara kooperatifleri organize etmeleri için göndermiştir.

1932 yılı hasadının iyi olmayacağının anlaşılması üzerine, hükûmet suçu, o dönemde nispeten sistem dışında kalan özel çiftliklere attı ve alınan kararlarla, hasatta hesaplanan eksiklerin bu çiftliklerden vergi olarak tahsil edilmesine karar verildi. Silahlı güçler kullanılarak, bir sonraki yılın tohumlukları ve çiftliklerde yaşayanların ihtiyaçları göz ardı edilerek, belirlenen miktarda tahıl zorla alındı. Çiftlik sahipleri, kooperatiflerde çalışmaları için devletin el koymak istediği büyük baş hayvanları kestiler ve bu yüzden tarlada üretimde kullanılabilecek hayvan sayısı azaldı.

Bir yıl sonrası tam bir felaket oldu. Ukrayna'daki en verimli tarım alanları, tam anlamıyla birer kıtlık alanına dönüştü. Gelen kıtlık haberleri üzerine bölgeye gitmek isteyen gazetecilere engel olundu. Hükûmet ve yerel politikacılar, acil olarak bölgede önlem alacaklarını ve yardım edeceklerini söylemelerine rağmen, yeterli çaba gösterilemedi. Ukrayna'da insanlar ölürken SSCB tahıl ihracatını arttırdı. Görgü tanıklarına göre, bölgede açlıktan kaçmak isteyen binlerce çocuk, ya ailelerinin olduğu yerlere ya da yetimhanelere geri gönderildi ve oralarda bakımsızlık ve açlık gibi sebeplerden öldüler.

Bilgi ve haber akışını önlemek amacıyla bizzat Stalin ve Molotov tarafından imzalanan yönergelerle, seyahat edeceklere izin almaları şartı getirildi. Bölgeden kaçmaya çalışanların aslında Sovyet düşmanlarınca organize edilen kişiler olduğu ve halkın buralardan çıkarılmamaları gerektiği savunuldu. Uygulamaların tam sonuç vermesi için Stalin bizzat Pavel Postişev'i Ukrayna İkinci Sekreteri olarak atadı. Onunla birlikte binlerce Sovyet görevlisi de, "kolektivizmin" gelişimini sekteye uğratacak her tehlikeyi önleme görevi ile Ukrayna'ya geldi. Stalin böylece Ukrayna'da kontrolü tamamen ele aldı.

1933-34 baharında nispeten iyi giden iklimin de etkisiyle, 1932-33 dönemindeki etkisiz ekim ve çalışan sayısındaki büyük azalmaya rağmen hasat iyi oldu. Köylülerin sayıca azalmasıyla etkisizleşen muhalefet hareketi bu dönemde de etkili olamadı. SSCB'nin kendi kur rejimi açısından gerekli gördüğü tahıl ihracına bu yıl da devam edildi.

Kıtlık kurbanları

1933 yılının sonunda, Ukrayna ve Rusya'da tahminen 5-10 milyon insanın öldüğü düşünülmektedir. Kurbanların %81.3'ü Ukraynalı, %4.5'i Rus, %1.4'i Yahudi ve %1.1'i Polonyalıdır. Tüm köylü nüfusunun %25-50'si öldü. Ukrayna'nın kuruluş temelini teşkil eden köylülük bilincinin bu dönemde aldığı yara, günümüzde hala halkına acısını hissettirmektedir.

Holodomor, 1933, fotoğraf: Alexander Wienerberger.

Wienerberger’in fotoğrafları

Avusturyalı bir mühendis olan Alexander Wienerberger, I. Dünya Savaşı sırasında Ruslara tutsak düşmüştü ve SSCB döneminde Ukrayna’nın başkenti Harkov'da yaşıyordu. Burada büyük bir kıtlığa tanık oldu ve NKVD tarafından tutuklanma riskine rağmen şehrin sokaklarında gördüğü sahneleri fotoğraflara aktardı. Harkov'da kaldığı süre boyunca Alexander Wienerberger, şehirde tanığı olduğu Holodomor’u yaklaşık 100 fotoğrafla belgeledi. Bu fotoğrafları, marketlerde kuyrukta bekleyen aç insanları, aç çocukları, Harkov sokaklarında açlıktan ölen insanların cesetlerini ve açlık kurbanlarının toplu mezarlarını tasvir etmektedir. Wienerberger, fotoğraflarını muhtemelen yurtdışından arkadaşları tarafından kendisine ulaştırılan Alman Leica kamerasını kullanarak çektiği tahmin edilmektedir.

Holodomor'u resmi olarak soykırım suçu kabul eden ülkeler.

Soykırım olarak tanınması

Olayların soykırım özelliğinde olup olmadığı tartışılsa da, Ukrayna'nın uluslararası alanda Holodomor'un soykırım olarak tanınması yönündeki taleplerine, Rusya şiddetle karşı çıkmaktadır.

Holodomor'u şu an 26 ülke ve 1 uluslararası kuruluş, soykırım olarak tanıyor: Ukrayna, Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Andorra[4], Arjantin, Avustralya, Azerbaycan, Belçika, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Ekvador, Estonya, Gürcistan, İspanya, İtalya, Kanada, Kolombiya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Meksika, Moldova, Paraguay, Peru, Polonya , Slovakya[5][6] ve Vatikan ve birçok ülkede çok sayıda eyalet aldıkları kararlarla Holodomor'u soykırım olarak kabul etmektedir. Ukrayna'da her yılın kasım ayının son Cumartesi günü, Holodomor kurbanlarını anma günüdür.

	Holodomor'u resmen soykırım olarak tanıyan ülkelerin sayısı	Ukrayna
Andorra,  Arjantin,  Avrupa Birliği,  Avustralya,  Azerbaycan,  Belçika,  Brezilya,  Çekya,  Ekvador,  Estonya,  Gürcistan,  İspanya,  İtalya,  Kanada,  Kolombiya,  Letonya,  Litvanya,  Macaristan,  Meksika,  Moldova,  Paraguay,  Peru,  Polonya,  Slovakya,  Şili,  Ukrayna,  Vatikan

Kaynakça

1. Ellman, Michael (2007). "Stalin and the Soviet Famine of 1932-33 Revisited" (PDF). Europe-Asia Studies. ss. 663-693. doi:10.1080/09668130701291899. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015.
2. Famine of 1932-33
3. "Famine of 1932-33". 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2012.
4. Proposta d’acord relativa al 75è aniversari de l’Holodomor de 1932-1933, Consell General Principat d'Andorra, 26 Kasım, 2009, (Katalanca)
5. NR SR: Prijali deklaráciu k hladomoru v bývalom Sovietskom zväze 19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., EpochMedia, 13 Aralık, 2007, (Slovakça)
6. Slovak Parliament Recognizes Holodomor of 1932-1933 in Former USSR, Including in Ukraine, as "Extermination Act" 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ukrinform, 13 Aralık, 2007

Dış bağlantılar

• Ukrayna Soykırım ve Kıtlık Vakfı, ABD